Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 701

મધ્ય-અંધ
મહારાષ્ટ્રી શૌરસેની માગધી પૈશાચી અને એના અપભ્રંશે। સુધીની (અર્વાચીન નવ્ય ભારત આર્ય ભાષાના પૂર્વે સમયની) પ્રાકૃત ભાષા-ભૂમિકા, ‘મિડાઇવલ પ્રાકૃત સ્ટેઇજ.' (સંજ્ઞા.) [બૅન્ડ' (મ,ઢાં.) (સ્થાપત્ય.) મન્ય-અંધ (-બન્ધ) પું. [સં.] વચ્ચેના આંધા, મીડિયલ મધ્ય-બિંદુ (-બિન્દુ) ન. [સં.,પું.] કાઈ પણ પદાર્થ કે વસ્તુનું ચારે બાજુથી લેખતાં ખરાખર વચ્ચે આવતું કેંદ્ર. (૨) કાઈ પણ ગાળ પદાર્થનું બરાબર વચ્ચેનું કેંદ્ર. (ગ.) મધ્ય-ભાગ પું. [સં.] કાઈ પણ પદાર્થ કે વસ્તુ યા પ્રદેશના ચારે બાજુથી લેખતાં આવતા મધ્ય પ્રદેશ, ‘મિરલ પાર્ટ' મધ્ય-ભારત ના,પું, [સ., પું.] જએ મય-પ્રદેશ.' (સંજ્ઞા.) મધ્યમ વિ. [સં.] બે છેડાની વચ્ચે આવેલું. (૨) વચલા વાંગાનું, વચલા પ્રકારનું, વચલી ફ્રાટિનું, (૩) પું. સંગીતના સાત સ્વરમાંતા વચલા સ્વર, મ. (સંગીત.) (૪) ન. સરાસરી, ‘મૌન.’ (ગ.)
૧૭૩૧
મધ્યમ-પદ ન. [સં.] વચ્ચેનું પદ મધ્યમપદ-લાપી વિ. [સં., પું.] જેમાંનાં ત્રણ પદ્મમાંનું વચ્ચેનું પદ લુપ્ત થયું હોય તેવું (સમાસને એક પ્રકાર.) (ન્યા.) [‘એવરેજ.' (ગ) મધ્યમ-માન ન. [સં.] સરેરાશ આવતું માપ કે પ્રમાણ, મધ્યમ-માર્ગ છું, [સં.] સામસામા પક્ષો કે સિદ્ધાંતાના સમન્વય આપે તેવા વચલે! માર્ગ કે ઉપાય, સેનેરી માર્ગે મધ્યમમાર્ગી વિ.સં.,પું.] મધ્યમ માર્ગને લગતું. (ર) મધ્યમ-માર્ગ સ્વીકારનારું, મવાલપક્ષી, ‘લિબરલ’ મધ્યમ-વર્ગ પું. [સં.] નહિ તવંગર કે નહિ ગરીબ એ પ્રકારને માનવ-સમૂહ, ‘મિડલ-ક્લાસ’ મધ્યમસર ક્રિ.વિ. [+≈એ ‘સર.'] વચલા મકાર આપે તે રીતે, વચલા માર્ગનું હોય એમ, મર્યાદિત પ્રમાણમાં મધ્યમસરનું વિ. +૩. ‘નું' છે.વિ.ના અર્થ આપતા અનુગ] વચલા પ્રકારનું કે માર્ગનું
મધ્યમા વિ., સ્ત્રી. [સં.] હાથ-પગનાં આંગળાંએમાંની એક આજથી ગણતાં વચ્ચે આવતી આંગળી. (૨) ચાર પ્રકારની વાણીમાંની પરા પર્યંત પછીની અને ચેાથી વૈખરી પહેલાંની વાણી. (૩) પહેલ પહેલ રજવલા થયેલી સ્ત્રી, મધ્યમિકા, (૪) નાયિકાના એક પ્રકાર. (કાવ્ય.) મધ્ય-માન જ ‘મધ્યમમાન.’ મધ્યમાનુમાન [સં. મમ + અનુ-માન] અદૃષ્ટ પદાર્થની સત્તાનું સીધેસીધું નહિ તેનું પરંપરાથી થતું જ્ઞાન, મીડિ ચેટ ઇન્ફરન્સ' (મ.ન.) મધ્ય-માર્ગ જુઆ મધ્યમ-માર્ગ.’ મધ્યમિકા સ્ત્રી, [સં] જએ મધ્યમા(૩).' (ર) એ નામની પ્રાચીન કાલની (મેવાડમાં આવેલી) એક નગરી, (સંજ્ઞા.)
મધ્યયુગ પું. [સં. જએ મધ્ય-કાલ.' મધ્યયુગીન જુએ મધ્યકાલીન,'
મધ્યરાત્ર ન., ત્રિ(-ત્રી) શ્રી. [સં.] જુએ મધ-રાત,’ મધ્ય-રેખા શ્રી. [સં.] પૃથ્વીના ગાળાના ઉત્તર દક્ષિણ સરખા ભાગ કરી વચેની લીટી, વિષુવવૃત્ત-રેખા, ઇવે
Jain Education International, 2010_04
ટોરિયલ લાઇન'
મધ્ય-લગ્ન ન. [સં.] શિબિદુ, ‘ક્રોનિથ’ મધ્ય-લય પું. [સં.] સંગીતના મધ્યમક્રેટિના લય. (સંગીત.) મલેક હું. [સં,] સ્વર્ગ અને પાતાળ વચ્ચેના-મŠલેાક મધ્યવર્તી વિ. [સં.,પું.] બરાબર વચ્ચેનું, મધ્યસ્થ. કેંદ્રસ્થ મધ્યવાઁ વિ. [સં.,પું.], પાઁય વિ. [સં.], મધ્યવાર્ષિક વિ. [સં.] વર્ષના વચ્ચેના ભાગને લગતું, ‘મિડ-ઇચલી ' મધ્ય-શાલા(-ળા) સ્ત્રી. [સં.] મકાનને, ખરેખર વચ્ચેના રહેણાક ભાગ (બેઉ બાજુની પડસાળ વિનાના). (સ્થાપત્ય.) મધ્ય-શિલા શ્રી. [સં.] ચણતરમાં ચાવી-રૂપ મુકાતા પથ્થર. (સ્થાપત્ય.)
મન
મધ્ય-શ્રુતિ શ્રી, [સં.] ત્રણમાંની વચ્ચેની શ્રુતિ. (સંગીત,) (ર) પાંચ પ્રકારની શ્રુતિમાંની છેલ્લી. (સંગીત.) મુખ્યસપ્તક ન. [સં.] મંદ્ર અને તાર સ્વરે વચ્ચેનું સાતે સ્વરાનું સપ્તક. (સંગીત.)
મધ્યસ્થ વિ. [સં.] જએ ‘મધ્યવર્તી’-‘સેન્ટ્રલ,’(૨) વાદ ઝધડા વગેરેની પતાવટ માટે નિમાતું તટ-સ્થ (માણસ), મેડિયેટર.' (૩) રાગદ્વેષ રહિત
મધ્યસ્થતા ી, [સં.], મધ્યસ્થી વિ. [+ ગુ. ‘ઈ’ ત.પ્ર.] મધ્યસ્થપણું, તટસ્થતા, નિષ્પક્ષપાત વલણ મળ્યા સ્રી. [સં.] જએ ‘મધ્ય-શ્રુતિ.' (ર) મુગ્ધા અને પ્રોઠા વચ્ચેની નાયિકા. (કાવ્ય.) મળ્યાકષઁ વિ. [સં. મધ્ય + આઉં હું.] દ્ર તરફે પકડી રાખનાર, ‘સેન્દ્રિયેટલ’ (ન.લે.) મધ્યાન પું. [સં. માન], ન્હન પું. [સં. મધ્ય + અન્ નું સમાસમાં] દિવસના મધ્ય ભાગ, પેર, [ને સૂર્ય (૩.પ્ર.) ચડતીના સમય, પૂર્ણ આબાદી] મધ્યાહન-કાલ(-ળ) પું. [સં.] સુર્યાં પછી ૧૩ થી ૧૭ ઘડી સુધીને એટલે કે આશરે સાડા અગિયારથી દોડ સુધીના સમય, અપેારના સમય
મધ્યે ક્રિ.વિ. [સં. મણ્ + ગુ. ‘એ' સા.વિ.,પ્ર.] વચ્ચે, વચમાં, (૨) અંદર, માંહે મધ્યાત્સાહી વિ. સં. મઘ્ય + ઉસ્તાદ્દી] કેંદ્રથી વિરુદ્ધ દિશામાં લઈ જનાર, ‘સેન્દ્રિયુગલ’ (ન.લે.) મન્ત્ર પું. [સં.] દક્ષિણમાં ઈ.સ.ની તેરમી સદી લગભગમાં થયેલા હું તમાર્ગી એક વૈષ્ણવ માર્ગ-સંસ્થાપક. (સંજ્ઞા.) ભલ-મત પું. [સં.,ન.] મવ નામના આચાર્યનેા મત-સિદ્ધાંત, દ્વૈત વૈષ્ણવ-માર્ગ. (સંજ્ઞા.) મગાચાર્ય પું. [+ સં. આચાર્ય] જએ ‘ભવ.’ મન ન. [સં. મનસ્] જ્યાંથી લાગણીએના ઉદ્ભવ થાય છે તે અદૃશ્ય એક અવયવ, સંકલ્પ-વિકલ્પ કરનારી ઇંદ્રિય, અંત:કરણ, ચિત્ત, હૃદય, હૈયું, દિલ, (૨) સાંખ્યનાં તત્ત્વામાંનું ત્રાજું તત્ત્વ. (સાંખ્યુ.) (૩) નવદ્રત્યેા માંહેનું એક દ્રવ્ય. (તર્ક.) (૪) ઇચ્છા, મરજી. [૰ અટકવું (.પ્ર.) કરતાં ખચકાવું. ૰ઉપરથી કાઢી ના(નાં)ખવું (-ઉપરષ-) (૩.પ્ર.) વિસારે પાડવું, ઊઝલવું (રૂ.પ્ર.) પ્રેમ કરવેર • આપવું, ॰ દેવું (૩.મ.) પેાતાની ઇચ્છા બીજાને બતાવવી. (૨) દિલ ચેટાડવું, ॰ આંધળું થવું(રૂ.પ્ર.)કશું જ સૂઝવું નહિ.
.