Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 70

ત્રિસત્તાક
ત્રિસત્તાક વિ. [સં.] ત્રણ સત્તાવાળું (રાજ્ય વગેરે) ત્રિ-સત્ય ન., બ.વ. [સં.] કાયિક વાચિક અને માનસિક એમ ત્રણે પ્રકારનું સાચ
૧૧૦૫
ગૂડું ગૂહું જુએ ‘હું કું.’ ત્રૂટથું ફૂટશું જુએ ‘તૂટયું-ફૂટયું.’
ગૂડવું એ.ક્રિ. સં. તુષ્ટ-> પ્રા. તુષ્ઠ, પછી 'ર'ના પ્રક્ષેપે] જએ ‘તૂ ઠવું.’ ત્રુઠાણું ભાવે., ક્રિ. ગુડાવવું પ્રે,, સ. ક્રિ.
ન.
ત્રિ-સર્ગે પું. [સં.] સત્ત્વ રજસ્ અને તમનાં લક્ષણાવાળી સૃષ્ટિ ત્રિ-સંખ્યા (-સયા) સ્રી. [સં.] સવાર બપેર અને સાંઝવું અ. કિં. પશુ માદાની કસુવાવડ થવી સમય. (ર) એ ત્રણ સમયના દ્વિજોને સંધ્યા-વિધિ ગૂસકું . ન. ઈંદ્રવારણું, ઇંદ્રામણું ત્રિસૂત્રી શ્રી. [સં.] ત્રણ સૂત્રોના સમૂહ. (૨) બાદરાયણ ત્રેખડ ન., (-ડથ) સ્ત્રી., ડું [સં.ત્રિના વિકાસમાં, + વ્યાસનાં બ્રહ્મસૂત્રેાનાં પ્રથમનાં ત્રણ સત્રેના સમૂહ. (સંજ્ઞા.) ગુ. ‘' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુએ તેખ,-હું.' ત્રિ(-)સથિયું (-સૅ થિયું) ન. [સં. ત્રિ જુએ ‘સેંથી’+ ગુ. ‘ઇયું' ત્રેતા(॰ યુગ) પું. [સં.] પૌરાણિક કાલ-ગણનાની રીતે સત્યત. પ્ર.] સ્ત્રીઓનું કપાળ ઉપરની સેંથીનું ઘરેણું, શીસ-ફુલ, યુગ કે મૃતયુગ પછીના બીજે યુગ (૧૨,૯૬,૦૦૦ વર્ષોંના દામણી [ગયાનાં ત્રણ પવિત્ર સ્થળ. (સંજ્ઞા.) ગણાતા). સંજ્ઞા.) ત્રિસ્થલ(-ળ) ન., લી(-ળી) સ્ત્રી. [સં.] પ્રયાગ કાશી અને ત્રિશ્ર્વર વિ. [સં], “રી વિ. [સં.,પું.] જુએ ‘ત્રિ-શ્રુતિ. ત્રીકમ, ૧૦૦, રાય(૦૭) જુએ ‘ત્રિકમ, ૦૭, ૦૨ાય(૦૭).’ ત્રીકમ જુએ ‘તીકમ,’
ત્રેતાગ્નિ પું. [સં. શ્વેત + અન] ગાર્હપત્ય દક્ષિણ અને આહવનીય એ ત્રણ અગ્નિએના સમૂહ ત્રેતા-યુગ જુએ ‘ત્રેતા.’ (-ત્રે)તાળી(-લી)સ(શ) વિ. સં. ત્રિચસ્વારિશત્ પ્રા. તેઅત્તારુંીસ, ‘'ના પ્રક્ષેપે] ચાળીસ અને ત્રણ સંખ્યાનું, તેતાળીસ
ત્રીજ સ્ત્રી, [સ. તૃતીયા>પ્રા, ત્તિકા, ‘રૂ' ના પ્રક્ષેપે] હિંદુ મહિનાએનાં બેઉ પખવાડિયાંઓની ત્રોઅતિથિ, તીજ.(સંજ્ઞા.) ત્રીજું વિ. [સં, તૃતીયTM-> પ્રા. તદ્દનમ,ર' ના પ્રક્ષેપે] ત્રણની સંખ્યાએ પહેાંચેલું, તીજું. (૨) (લા.) ત્રાહિત, તટસ્થ શ્રીઠ (ચ) શ્રી. ભીડ, ખેંચ, જરૂરિયાત, ગરજ. (ર) દુ:ખ, પીડા
ત્રીસ(શ) વિ. [સં. ત્રિત્>પ્રા. સીત્ત, ‘ર' ના પ્રક્ષેપે] વીસ અને દસની મળી થતી સંખ્યાનું, તીસ ત્રીસ(-શ)-મું વિ. [+ ગુ. ‘મું' ત. પ્ર.]ત્રીસની સંખ્યાએ પહેાંચેલું, તીસમું [પ્ર.] ત્રીસના ઘડિયા કે પાડો ત્રીસાં(-શાં) ન., બ. વ. [જુએ ‘ત્રં‹સ(-)' સ ગુ. ‘”’ ત. ત્રીસી(-શી) સ્ત્રી. [જુએ ‘ત્રીસ(શ)’ + ગુ, ‘ઈં’ ત, પ્ર.] ૨૧ મે થી ૩૦ મા વર્ષ સુધીના દસ વર્ષના ગાળા ત્રીસે(-શા), યં(-જં⟩ત્ર (-ય(-૪)ત્ર) પું. [જુએ ‘ત્રીસ(-શ)' + ગુ. §*' ત.પ્ર. (પું.) + સં. થન્ત્ર.] એક પ્રકારના તાંત્રિક અંકપાશ (જેમાં ખાનાંએમાં મૂકેલા અંકના ઊભા કે આડે સરવાળા ૩૦ ના જ આવે). (તંત્ર.) ત્રુટલું અ. ક્રિ. [સં. ગ્રુહ્ન તત્સમ પ્રયોગ] જએ ‘છૂટવું.' ટલુિં ભાવે., ક્રિ. ગોઢવું છે., સ. ક્રિ. ત્રુટિ,(-ટી) સ્ત્રી. [સં.] ખામી, ઊણપ, દેાય. (ર) ક્ષણ, પળ શ્રુતિ વિ. [સં.] તૂટેલું, ભાંગી પડેલું ત્રુટી જએ ‘ત્રુટિ.’
બુઢાવવું, ત્રુઠાણું જુએ ‘નવું’માં.
ઈ સી. [જએ ‘તુર્ક,' ‘ર' ના પ્રક્ષેપે] તૂઈ નામનું સુષિર વાદ્ય શૂટ (-ટય) જએ ‘તૂટ.' છૂટક જુએ તૂટક,’ છૂટક ટક જુએ તૂટક તૂટક,’ છૂટકફ્રૂટક જ ટક-ફૂટક.’ છૂટકો જુએ ‘ટકા.
ટી-ફૂટી (ટચલ-ટયલ) જુએ ‘તૂટલ-ફ્રૂટલ.’ મૂલું . ક્રિ.સ. ત્રુટચ. > પ્રા. તુĚ, પછી ’ના પ્રક્ષેપે] જએ ‘તૂટવું.’ છુટાવું ભાવે., ક્રિ. ત્રોવું પ્રે., સ, ક્રિ. છૂટી જએ ‘ત્રુટિ’
Jain Ed
enternational_2010_04
કેવહિયું
(-ત્રે)તાળા(-લી)સ(-)-મું વિ. [+ગુ. ‘મું' ત.પ્ર.] ત્રેતાળીસની સંખ્યાએ પહોંચેલું, તેતાળીસમું ત્રેષા ક્રિ. વિ. [સં] જુએ ‘ત્રિધા,’
ત્રેપન વિ. સં. ત્રિ-પન્નાલૢ > પ્રા. તેવન, ' ્' ના પ્રવેશ અને ફ્રી ‘q..] પચાસ અને ત્રણ, તેપન
ત્રેપન-મું વિ. [+ ગુ. ‘મું' ત. પ્ર.] ત્રેપનની સંખ્યાએ પહેાંચેલું, તેપન-સું [ાની ઠારવાની ક્રિયા Àયું ન. [સં. fત્ર દ્વારા] અવસાન પછી ત્રીજે દિવસે ચેહની કેલવું સ. ક્રિ. ગાડી-ગાડાના ધૂંસરાથી આગળના ભાગમાં બળદ કે ઘેાડા જોડવા, ત્રેવાલું કર્મણિ, ક્રિ. વેલાવવું કે, સ. ૬.
ગેલાવવું, બેલાવું જુએ ‘વેલવું'માં. શ્રેલિયું ન. [જુએ ‘વેલનું’ + ગુ. ‘ઇયું' કૃ.×.] વધુ ખળદ કે ઘેાડા તેડવાની વધારાની ધૂંસરી, તરેલિયું ત્રેલું॰ ન. [સં. ત્રિ દ્વારા] ત્રણ લાંધણ કે ઉપવાસને સમ્હ ત્રેલું ન. [જુએ ‘રેલવું’ + ગુ. ‘' રૃ. પ્ર.] જુએ ‘તરેલું.’ વેવટી(-ઠી) સ્ત્રી. [જુએ ‘તેવટ’+ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર., ‘૬' ના પ્રક્ષેપ, તેમ અંતે વિકલ્પે મહાપ્રાણ.] જુએ ‘તેવટ,ટી.’ વેવટે પું. [સં, ત્રિ+જુએ ‘વાÖ' + ગુ. ‘એ’ સ્વાર્ડે ત. પ્ર.] ત્રણ માર્ગ ભેળા થવાનું સ્થાન, ત્રિ-ભેટા ત્રેવડ (-ડય) શ્રી. [સં. ત્રિ દ્વારા] જુએ ‘તેવડ, ડે’ કેવર (ડ) સ્ત્રી. ગુંજાશ, શક્તિ, પહોંચ. (૨) કરકસર, (૩) તજવીજ, ગેાઠવણ, વ્યવસ્થા
ત્રેવું` સ. ક્રિ, [જુએ ‘ત્રેવડું,'ના. ધા.] જુએ ‘તેવડવું એ’ ત્રેવડાવું કર્મણિ, ક્રિ. ત્રેવડાવવું` પ્રે., સ. ક્રિ કેવવું? સ. ક્રિ. [જુએ ત્રેવડ,ૐ'-ના. ધા.] ગાઠવણ કરવી, વ્યવસ્થા કરવી, તજવીજ કરવી. કેવઢાવુંર કર્મણિ., ક્રિ. ચેવડાવવું છે., સ. ક્રિ ત્રેવઢાવવું,↑ ,૧-૨ ગ્રેવઢાવું૧-૨ જએ ત્રેવડવું –ર માં. કેવઢિયું વિ. [જુએ ‘ત્રેવડૐ’+ ગુ. ‘યું’ત. પ્ર.] ત્રેવડવાળું, તજવીજ કરનારું