Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 445

પૌરુષ
પૌરુષ વિ. [સં.] પુરુષને લગતું. (૨) ન. પુરુષાતન, શૂરાતન, મરદાઈ. (૩) (લા.) ઉદ્યોગ, ઉદ્યમ, પુરુષાર્થ. (૪) સાહસ કર્યું એક ગાંઠ, પ્રાસ્ટટ લૅન્ડ' પૌરુષ-ગ્રંથિ (-ગ્રન્થિ) સ્ત્રી, [+ સં., પું.] મૂત્રારાયની નજીકની પૌરુષ-ભાવ પું. [સં.] પુરુષપણું, મરદાઈ
પૌરુષેય વિ. [સં.] પુરુષને લગતું, પુરુષે માણસે રચેલું પૌરુષેય-તા શ્રી., . ન. [સં.] પૌરુષ હોવાપણું પૌરાહિત્ય ન. [સં.] પુરોહિતનું કાર્ય, ગેરપણું, ગેારપદું પૌણ્ણમાસ પું. [સ.] પૂનમને દિવસે વેદ કાલમાં થતા એક યજ્ઞ પૌ માસિક વિ. [સં.] પૂનમને લગતું, પૂનમને દિવસે થતું પૌર્ણમાસી, પૌર્ણિમા સ્ત્રી. [સં.] જએ ‘પૂનમ.’ પૌર્વ-દૈહિક વિ. [સં.] પૂર્વજન્મ સંબંધી, પૂર્વજન્મના દેહ
સંબંધી
૧૪૮૦
ન
પૌર્થાત્ય વિ. [જેમ સં. પશ્ચિમ પરથી પશ્ચિમાણ્ય ન થતાં પદ્મ ઉપરથી પાશ્ચારણ થાય છે તે જ રીતે પૂર્વે ઉપરથી પૌવાઘ ન થતાં વુડ્સ ઉપરથી પોસ્ટ્સ થાય છેઃ તેથી આ પૌવાડ્થ સં.માં સ્વીકાર્ય નથી.] જુએ ‘પૌરય,’ પૌર્વાપર્યો ન. [સં.] પૂર્વાપર હાવાપણું, આગળ-પાછળ હાવાપણું, અનુક્રમ, ‘સિક્વન્સ’ (આ. બા.) પૌર્થિક વિ. [સં.] પૂર્વ દિશાને લગતું, (ર) પૂર્વ સમયને
લગતું, પ્રાચીન
પૌલસ્ત્ય પું. [સં.] પુલસ્ત્ય ઋષિના તે તે પુત્ર-કુબેર રાવણ કુંભકણ વિભીષણ, (સંજ્ઞા.)
પૌલેમી શ્રી. [સ.] પુલેામાની પુત્રી ઇંદ્રાણી. (સંજ્ઞા.) પૌવા જુએ ‘પૌઆ.’
પૌષ પું. [É.] હિંદુ કાર્ત્તિકાદિ વર્ષના ત્રીજે મહિના. (સંજ્ઞા.) પૌષધ પુ. [સં.] જએ ‘પોશધ.’ પૌષધ ક્રિયા સ્રી [સ.] પાસે કરવા એ. (જૈન) પૌષધ-વ્રત ન. [સં.] પાસે કરવાનું વ્રત. (ન.) પૌષધશાલા(-ળા) સ્ત્રી. [સં.] જુએ ‘પોશધ શાળ’ પૌષધિક વિ. [સં.] પેસેા કરનારું, પૌષધ કરનારું, (જૈન.) પૌષી વિ., સ્ત્રી, [સં] પાસી પૂનમ બળ દેનારું પૌષ્ટિક વિ. [સં.] પુષ્ટિ કરનારું, સારું પોષણ કરનારું, ગાં(-વા) પું., [સ. પૃથુર્ત- > પ્રા, પુન્નુમત્ર-] શેકેલી કાચી ડાંગર (કેાતરાં વિનાની). [॰ ખંઢાવા (-ખડાવા) (રૂ. પ્ર.) માર પડવાથી કચર થવી. (૨) નુકસાનમાં આવી પડવું] જ્યાઉ ન. [હિં. પું., સં. fવ> પ્રા, föવ ના વિકાસ] પાણીનું
પરબ
ખ્યાજ સ્ત્રી. [ફ્રા. પિયા” ] ડુંગળી, કાંદા ખ્યાછ વિ[ફા] ડુંગળીના જેવા રંગવાળું, હલકા ગુલાબી રંગનું. (ર) (લા.) મિજી અને હલકા સ્વભાવનું. (૩) ન ઘઉં સાથે ઉત્પન્ન થતું એક ધાન્ય યાદી(-દે)-મહાત (-મા;ત), પ્યાદી(-દે)-માત વિ[ફા. યાદહ-માત ] શેતરંજની રમતમાં મહાત થયેલું (બાદશાહ વગેરે મહારું)
જ્યાદું વિ. [કા, પિયાદહ ] પગપાળું ચાલનારું, (૨) ન. પાયદળના સિપાઈ (૩) શેતરંજની રમતમાં સિપાઈનું મહેરું પ્યાર હું. [સ, પ્રિય-> પ્રા. વિઞ દ્વારા અપ. માર,
વિંવાર વિ] પ્રેમ, પ્રૌતિ, ચાહ, સ્નેહ ખાર-પત્રિકા શ્રી [+ સં.] પ્રેમ-પત્રિકા પ્યારી વિ., સ્રી, જિએ‘પ્યારુ’+ગુ. વહાલી સ્ત્રી, પ્રિયતમા
પ્રકરિકા
‘ઈ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.]
પ્યારું વિ. જ઼િએ 'પ્યાર;' અપ. વિજ્ઞા*, વિદ્યાશ્ત્ર-] પ્રિય, વહાલું [મહે ફૂલ ખ્યાલા-બાળ સ્રી. [જુએ ‘પ્યાલું,+ફે. (લા.) દારૂની પ્યાલી સ્ત્રી. [જુએ ‘પ્યાલું’+ ગુ. ‘ઈ ’સ્ક્રીપ્રત્યય.] નાના પ્યાલે, નાનું પ્રવાલું, કટારી. [॰ અઢાડવી, ૦ ચઢા(-ઢા)લૂવી, પીવા, ૰ લેવી (રૂ. પ્ર) દારૂ પીવા] ખ્યાલી-ઉત્સવ છું. [+ સં], પ્યાલી-પાર્ટી સ્ત્રી. [+ અં.] જએ ‘પ્યાલા-બાર.'
.
.
પ્યાલું ન., લા પું. [ફા. પિયાલભ્ ] પવાલું, ઊભેા કટોરા. [-લેા પીવા (ફ્. પ્ર ) (ઢાઈના) શિષ્ય થયું. (૨) ધર્મભ્રષ્ટ થવું. -લેા ફાટવા (રૂ પ્ર.) ખૂબ જ ખુશી થવું, લેા ભરાઈ જયા (કે રહેવા) (રેવા) ((ઉં. પ્ર.) મૈાત આવવું] બ્યાસ શ્રી. સ. ↑પવાસા > પ્રા,વિસા — હિં.] તૃષા, તરસ, પાણીની ધખ
પ્યાસુ વિ. [+ ગુ. ‘ઉ” ત. પ્ર.] તૃષાતુર, તરસ્યું મ્યુનિટિલ વિ. [અં.] ગુના માટે શિક્ષા-રૂપ સા તરીકેનું પ્ર- ઉપ. [સં.] આગળ-માખરે-પ્રર્યું-ઘણું-બહાર-માટું-ઊતરતી કે ચડતી કક્ષાનું વગેરે અર્થ આપનારા સં. ઉપસર્ગ (નીચે અનેક તત્સમ સં. શબ્દો મળ્યા છે) પ્ર-ક(-ગ)ટ વિ. સં. મેં-ટ] ખુલ્લું, ઉઘાડું. (૨) પ્રત્યક્ષ, (૩) પ્રસિદ્ધ, પ્રકાશિત, બહાર પડેલું. (૪) ક્રિ. વિ. ખુલી રીતે, જાહેર રીતે, બધા નણે જુએ એ રીતે. (૫) સાક્ષાત્ પ્રકટ-તા શ્રી. [સં.] પ્રગટ હોવાણું, પ્રાકટય પ્રક(-ગ)ટલું અ. ક્રિ. [જુએ ‘પ્રક(-ગ)ટ,' ના. ધા.] જાહેર થવું, ખુલ્લામાં આવવું. (૨) (પુસ્તકનું) પ્રસિદ્ધ થયું. પ્રક(-ગ)ટાવું ભાવે., ક્રિ. પ્રક(ગ)ટાવવું કે.,સ ક્રિ પ્રક(-ગ)ટાવવું, પ્રક(ગ)ટાવું જએ 'પ્રક(-ગ)ટલું’માં, પ્રક્રુટિત વિ. [સં.] પ્રગટ થયેલું, ખુલ્લામાં દેખાતું પ્રકટી-કરણ ન. [સં.] પ્રગટ કરવું એ, વ્યક્ત કરવું એ. (૨) ગૂઢ વાતની જાહેરાત. (૩) વસ્તુની રજૂઆત, એક્સ્પ્રેશન'. (અ.રા) (૪) વિકાસ, ‘એવે યુશન’ પ્ર-કથન ન. [સં.] જાહેરાત પ્રકર પુ. [સં] સહ, જથ્થા, ઢગલે પ્ર-કરણ ન. [સં.] પ્રસંગ, વિષય, માબત. (ર) કાઈ પ્રસંગ ૩ બાબત વિશેને પૂરા મામલે. (૩) બનાવ, પ્રસ્તાવ. (૪) ગ્રંથના વિષય-વાર કે પ્રસગ-વાર વિભાગ (૫) અંગપ્રતિપાદક વાકયની અપેક્ષાવાળુ પ્રધાન વાકષ, (વેદાંત,) (૬) કર્કિપત પાત્રો અને પ્રસંગેાવાળું સંસ્કૃત નાટક, સામાજિક સંસ્કૃત નાટક. (નાટ.) [૰ ઉકેલવું, ॰ ઉઘાઢવું, ૰ કાઢવું, ૦ માંડવું (મૈં પ્ર) લંબાણથી વાત કરવી] પ્રકરણ-બાય ત્રિ. [સં] વિષય કે અનાવથી બંધાયેલું પ્રકરણિકા, પ્રકરણી સ્ક્રી. [સં.] કાલ્પનિક પ્રસંગે। અને
પાત્રાવાળું ચાર અંકાનું સ્ક્રીપ્રધાન સંસ્કૃત નાટક. (નાય.) પ્રકૃરિકા, પ્રકરી સ્ત્રી [સં.] નાટકમાંની એક નાની ઉપ