Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 438

પોટાશિયમ કાર્બમિટ
પ્રકારની જંતુનાશક દવા [રાસાયણિક ક્ષાર પેટાશિયમ કાર્બોનેટ પું. [અં.] પેશાબ લાવનાર એક પોટાશિયમ નાઇટ્રે પું. [અં.] મૂત્ર-વિરેચક એક રાસા
ચણિક ક્ષાર પેટાસ જુએ ‘પોટાશ.'
પેટિન પું. [અં. પેટન્] તાંબુ જસત સીસું અને કલાઈના મિશ્રણવાળા જના યુગના એક સિક્કો
પેટીસ શ્રી. [ચ્યું. પેાલ્ટીસ] શરીર પરનાં ગઢમડ પકવવા માટે ઘઉંના લાટ વગેરેની ગરમ લુગદી પેટે હું. દિ.પ્રા. વોટ્ટમ] (લા.) પેટના જેવા આકારના, ફાનસના કાચના ગાળા, ચિમની. (૨) (આકાર-સાથે) પક્ષીનું નાનું બચ્ચું [થાય છે.) પાટાડે હું. ઘઉંના એક પ્રકાર (જેના ટંકડા જાડા દાણા પેાહી સ્રી. [જુએ ‘પેટ્ટો’+ ગુ. ‘ઈ’ સ્ક્રીપ્રત્યય; (સુ.)] કરી પાટ્ટો પું. [.મા, પોટ્ટમ-પેટ, (સુ.)) (લા.) છે.કરા પાઢ (-ષ) સ્ત્રી, સં. વૃષ્ઠિ > પ્રાં. પુāિ] (લા.) બળદ ગધેડાં વગેરેની પીઠ ઉપર નાખેલી ભાર-ભરેલી બેવડી ગુણ, (ર) એવી રીતે ભાર ભરીને ચાહ્યા આવતા બળદોને સમહ, (૩) (લા ) વણજાર. [॰ પઢવી (પ્ર.) વણજારના મુકામ થવું]
પોઠિયા પું. [જએ પેા° + ગુ. ‘ઇયું' ત.પ્ર.] (પીઠ ઉપર ભાર ભરાતા હતા એ કારણે) પેાઢ ઉપાડનાર બળદ. (૨) મહાદેવને નંદી. (૩) (લા.) ભારવાહક માણસ પેાઠી પું. જિજુએ 'પા' + ગુ. ‘ઈ ' ત.પ્ર.] જએ ‘પેઢિયા, (૧).' (ર) પાઠના માલિક વણજારા. (૩) વણજારતા સંધ પાઠી) પું. જુએ ‘પાઠી’ ગુ. ‘હું’સ્વાર્થે ત...] જૂએ પેઢિયા.’ (પદ્મમાં.) [(સંજ્ઞા.) પેઢા-બારશ, "સ (શ્ય,-સ્ય) શ્રી. આસે। વિદ બારસ પેાડી શ્રી. મજબૂત અને કઠણ જમીન પેડું ન. લીંપણના જાડા થરના પડેલે! પાપડો. (૨) (લા.) ચાટવાના સ્વભાવવાળું લખિયું માણસ. (૩) ચામઢાં ચાટી ગયાં હોય તેવું ખળું માણસ, એ
પાઢણ ન. [જુએ, ‘પેાઢવું' + ગુ. ‘અણ' કૃ.પ્ર.], -ણિયું ન. [+ ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] પેઢલું એ. (ર) પેઢવાનું સાધન પેાઢવું અક્રિ. [૪. પ્રા. • પટ્ટુ > ૧૩% ] સુતા પડી ઊંધ કરવી (સામાન્ય રીતે સુખી અને સમૃદ્ધ લેાકાને માટે), (ર) દેવ ઢાકારજી વગેરેને શયન કરવું. પાઢાવું ભાવે,કિ. પેઢારવું, પ્રે., સક્રિ
પેઢારવું, પોઢાવું જુએ ‘પેાઢવું’માં. પાકું ન. [સં. પ્રૌઢ->પ્રા. પોઢĀ] જુએ ‘પ્રૌઢ.' (ર) (લા.) મેઢું, જખરું, મહાન
પાણ (પૅાણ) ન. પણ, પ્રતિજ્ઞા
પાણા (પાણા) વિ. [જુએ ‘પેણું’-સમાસમાંનું અંગ.] પેણું (સામાન્ય રીતે છેલ્લા આંકડાનું જ પેણું' બતાવે છે; જેમકે‘પેાણાત્રણ' એટલે ‘એ આખા’+ ‘પેાણું’=રા, જ્યારે સેા વગેરે સેંકડાવાચક શબ્દ પૂર્વે આવે ત્યારે સેંકડાના છેલ્લા ચેાથા ભાગની પહેલાંના ત્રણ ભાગ બતાવે છે; જેમકે, ‘પેાણા સે' એટલે ‘સેના ચેાષા ભાગ ‘૨૫' બાદ
સા.-૯૩
Jain uton International 2010_04
૧૪૭૩
પેાત-નંબર
જતાં ‘૭૫’; ‘પેાણા ખસે' એટલે ‘૧૦૦ + ૭૫=૧૭૫.') પેાણાં ન, ભ.વ. [જએ ‘પાણું.’] ૩/૪ ના ધરિયા કે પાડા પાણિયાં (પાણિયાં)ન., ખ.વ. [જુએ ‘પેાણિયું.']
આખી ચૂડીના પોણા ભાગ જેવડાં લેાયાં પેાણિયું (પૅાણિયું) વિ, જિએ પણું+ગુ. ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] આખાના પેણા ભાગનું, ૩/૪ ભાગનું પાણિયા (પાણિયા) વિ., પું. જિઆ પણિયું.'] (લા.)
બાયલેા, હીજડો, કલીમ, નપુંસક
પાણી (પાણી-) વિ. [જએ પાણું' દ્વારા.] જએ ‘પેાણું' -પાણા.’~(આ વિશેષણ અંકની આગળ આવી એ છેલ્લા એક અંકના ત્રણ ભાગ કહે છે; જેમકે ‘પેણી ચાળીસ' એટલે ૩૯ આખા + પાણું = ૩૯; ‘પાણીસા ૯૯ આખા + પેણું = ૯૯; સામાન્ય રીતે આમ છતાં ‘પાણીસા' = ‘૭૫' પણ વિચત્ કહેવાય છે.)
પાછું વિ. સં. વાઢુ + ન = પાયોનTM> પ્રા. મોમ > જ. ગુ. ‘પએઅ' -પઉણઅ-] આખાના ત્રણ ભાગનું ૩/૪ ભાગનું. -ણ-ચૌદું (રૂ.પ્ર.) બાલીને ફરી જનારું, પણા આઠ (ર.પ્ર.) નામદ, નપુંસક, પાણિયાણા ત્રણ એક આને (રૂ.પ્ર.) તદ્દન મફત, વિનામૂલ્ય, પિસ્તાલ, -ણી વીશ(-સ) (રૂ.પ્ર.) કાંઈ પણ ન્યૂનતાવાળું, ખામીવાળું. -ણી સેાળ આની (રૂ.પ્ર.) ખામીવાળું. (ર) ચસકેલ મગજનું] પાલ્ટ્રા-સા (પાણેા) વિ [જએ ‘પેણું + ‘સેા ’] પાણાસે,
gu'
પાત૧ ન. [સં.] (પશુ-પક્ષીનું) ખચ્યુ. (ર) નાના મવેા. (૩) આઢવાનું વસ્ત્ર. (૪) વજ્રને વણાટ, ‘ટૅક્ચર.' (બ.રા.) (પ) મરનાર પાછળ શ્રવણી સરાવી ઊભા થતાં સગાંઓ તરફથી શ્રાદ્ધ કરનારને આઢાઢવામાં આવતું વસ્ત્ર. (૬) જમીનના માપના એક પેટા વિભાગ પેતર .
[સં. કામ વવ . પ્રા. અત્ત] પેાતાનું ખરું સ્વરૂપ, પેતાપણું. (ર) તાકાત, પાણી, (૩) સ ખેાલવી એ પેાત પું. ખેઢાતી જમીન ઉપરને વેરા, જૌન-મહેલ. (ર) કાકડે, વાટ, ખત્તી. (૩) અંડ, વૃષણ પાતક ન. એને પહેરવાની ઢારામાં મેતી પરવીને તૈયાર કરેલી એક જાતની માળા [ઇશારત પતપ (૫) સ્ત્રી. [જુએ પેાત.''] (લા.) વાવટીથી થતી પેાતકાર પું. સં ાર] પેાકાર, અવાજ પેાત-જ વિ. [સં.] એળ વીંટળાઈ ન હેાય એ રીતે
જેને જન્મ થાય છે તેવું (હાથી નાળિયું સસલું ઉંદર વગેરે પ્રાણીઓ)
પેાતડી શ્રી. જૂએ ‘પેાતડું’+ ગુ. ‘ઈ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] પેાતલી, નાનું ફાળિયું, નાનું પંચિયું પેાતડી-દાસ પું. [+ સ.] (લા.) નમાણેા માણસ પાત-તલ(-ળ) ન. [સં.] વહાણમાં બેસવાના ભાગનાં પાર્ટચાંની જડતર, ડૅક-પ્લૅકિંગ'
પેાત-દાર વિ., પું. [કા.] સરકારી ખજાનાના ઉપરી (પેશ્વાઈ જમાનાના એક સરકારી હો), ખજાનચી પેાતદારી સ્ત્રી. [ફા ] પેતદારની કામગીરી પેાત-નંબર (-નમ્બર) પું. [જુએ પેાત’+ અં.] માપણી