Page Text
________________
નિર્વિષય-પ્રણય
૧૦૭
રહેણાક
નિવિષય-પ્રણય . [સં] પવિત્ર પ્રેમ, લૅનિક લવ' નિરવર્તક વિ. [સ.] પાછું ફરનારું. (૨) પાછું વાળના. (૩) નિવયિતા સ્ત્રી.[સ, એનિર્વિષથી']જ એનિર્વિષય-તા.' નિવારનારું નિર્વિથી વિ. [સ, પું, પરંતુ સ. ૬ પ્ર.ની જરૂર નથી.] નિવર્તવું અ. કિ. [સં. નિ-વૃ>a,-તત્સમ] પાછા ફરવું. જઓ “નિર્વિષય.”
[પુરુષો વિનાનું નિવતવું ભાવે, જિ. નિવર્તાવવું છે, સ. ક્રિ. નિવાર વિ. [૩] જ્યાં વીર પુરુષો ન હોય તેવું, પરાક્રમી નિવર્તાવવું, નિવર્તાવું જુઓ “નિવર્તવું'માં. નિરર્થ વિ. સિ1શરીરમાં તાકાત વિનાનું, શક્તિહીન, નિર્બળ. નિવની વિ. [સં., મું] પાછું કરનારું (૨) પ્રજનક વીયેસ.)ને અભાવ હોય તેવું. (૩) (લા.) નિવસન ન. સ.] રહેવું એ, વાસ કરી રહેવું એ, વસવાટ, પુરુષત્વ વિનાનું, નપુસંક, હીજડું
(૨) વસ્ત્ર, કપડું
પહેરવાનું વસ્ત્ર. (જૈન.) નિવીર્યતા સી. (સં.] નિવચે હોવાપણું
નિવસની સ્ત્રી. [] જેન સાધ્વીનું કેડથી માંડી જાંઘ સુધી નિવૃક્ષ વિ. સિં] વૃક્ષો વિનાનું
નિવસવું અ. જિ. [સં નિવ, તત્સમ વાસ કરીને રહેવું નિવૃત વિ. [સં.] સંતુષ્ટ થયેલું. (૨) સુખી. (૩) નિર્વાણ પામેલું નિવસાવું ભાવે, જિ. નિવસાવવું છે, સ. ક્રિ. નિતિ . સિં] સંતોષ. (૨) આનંદ. (૩) સુખ, (૪) નિવસાવવું, નિવસાવું જ ‘નિવસનું'માં. શાંતિ. (૫) નિર્વાણ
નિવળ વિ. ખર્ચ વગેરે બાદ કરતાં ચાખું બચેલું નિર્વેગ વિ. [૪] વિગ તૂટી ગયું હોય તેવું, વગ વિનાનું. (૨) નિવાજણ (શ્ય) સી. [જએ “નિવાજવું' + ગુ. “અણું' કુ.
સ્થિર. (૩) પું. પાંચે ઈષ્ક્રિયના વિષયથી વિરક્તિ. (ર્જન.) પ્ર.] નવાજેશ, ભેટ, બક્ષિસ નિર્વેતન વિ. [સં.] બદલા કે પગાર વિનાનું, અવેતન. (૨) નિવાજવું સ. જિ. [કા. નવાજ', ના. ધા.) જ “નવાજવું.' (લા.) માનાર્હ, ‘ નરરી”
નિવાજવું કર્મણિ, કિ. નિવાજાવવું છે, સ. ક્રિ. નિર્વેદ પું. (સં.) ખેદ, સંતાપ, (૨) દિલગીરી, અફસ નિવાજાવવું, નિવાજવું જ “ન(નિ)વાજ'માં. (૩) અણગમે, અભાવ, કંટાળો, “ડિપ્રેશન.' (૪) પશ્ચાત્તાપ, નિવાલ જ “નિવારી.'
વિનાનું પસ્તાવો. (૬) વેરાગ્ય. (૭) શાંતરસનો સ્થાયી ભાવ. (કાવ્ય) નિ વાત વિ. સં. જ્યાં પવનથી રક્ષણ મળે તેવું, વાયુ-સંચાર નિર્વેદ-વાદી છે. [સં., S.] નિરાશાવાદી, “પેસિમિસ્ટ' નિવાત-અલી સી. [સં.] યાંત્રિક વાહનોને અટકાવવાની એક (મહાકાલ.)
યોજના, વેકયુમ બ્રેક' જેમાં હવા કાઢી લેવાની પ્રક્રિયા નિર્વેદવૃત્તિ સી, સિં.] વૈરાગ્ય-વૃત્તિ, વૈરાગ્ય તરફનું વલણ હોય છે.) નિવર વિ. [૩.] વેર-વૃત્તિ વિનાનું, વેર-ઝેરની લાગણી વિનાનું નિવાત-નલિકા . (સં.] હવા કાઢી નાખવા શૂન્યાવકાશ નિર-તા સી. સં.] વેર-ઝેરને અભાવ
કરવા વાપરવામાં આવતી એક પ્રકારની નળી નિર્વ્યસન વિ. સં.], -ની વિ. [સ, પું, પરંતુ પ્ર.ની નિવાત-સ્થાન ન. [સં] જ્યાં હવાની અસર ન હોય તેનું સ્થાન
જરૂર નથી.] વ્યસન વિનાનું, ખરાબ લત વિનાનું. (૨) નિવા૫ ૫. (સં.] જુએ નિવ૫ન.' દુઃખ વિનાનું, સુખી
નિવાપાંજલિ (નિવાપાજલિ) , અી, [+ સં. અર- િયું.] નિર્ધાજ વિ. સં.] કોઈ પણ જાતના સ્વાર્થે વિનાનું. (૨) શ્રાદ્ધ વખતે તપણમાં અપાતે પાણી છે . (૨) (લા.) કપટ કે છળ વિનાનું. (૩) સરળ, સાલસ
અવસાન પામેલાની પ્રશસ્તિ કરવી એ, અદ્ધાંજલિ, ‘એલીજી' નિર્વ્યાજતા શ્રી. [] નિર્ચાજ હોવાપણું
નિવારક વિ. [સં.] નિવારનાર, રોકી પાછું વાળનાર, (૨) નિર્યાપાર વિ. [] કોઈ પણ જાતની હિલચાલ વિનાનું, નિવારણ કરનાર, નિરાકરણ કરનાર નિષ્ક્રિય, કાર્યશન્ય, જડ, પેસિવ' (. હિ.)
નિવારણ ન. [સં.] વરવું એ, રોકીને વારવું એ. (૨)ઉપાય, નિર્કેતુ, ૦૭ વિ. સિં.) કોઈ પણ જાતના હેતુ વિનાનું, નિરુ- ઈલાજ, (૩) નિરાકરણ, ફેંસલે, ચુકાદે. (૪) નાબૂદી, દેશ, નિષ્કારણ, પ્રિયજન, (૨) નિષ્કામ
અરેડિકેશન' નિર્દેવકી લિ., અ. સિં.1 નિકામ (ભક્તિ).
નિવારણીય વિ. સિં.] નિવારવા જેવું નિલય ન. સિં, .) ધર, મકાન, રહેઠાણ, રહેવાનું ઠેકાણું નિવારપાય . [+ સં. ૩qv5] નિવારણ કરવાને ઈલાજ, નિલવટ નહિં હાટ-ઘટ્ટ પ્રા.નિહાટ વટ્ટી કપાળ.(પધમાં.) અગમચેતી વાપરવી એ નિલાજ$ વિ. સિ. નિનપ્રા. નિરકન દ્વારા) નિર્લજજ, નિવાર સ ફિ. સં. નિવાર -તત્સમ વારવું, રેકીને બેશરમ
(પદ્યમાં.) વારવું. (૨) અટકાવવું, થંભાવવું. (૩) નિરાકરણ કરવું. નિલાટ, -ન. સિ. ઝાઢ> પ્રા. નિઝા] જુએ “નિલવટ.' નિવારવું કર્મણિ, કિ. નિવારાવવું ., સ. ક્રિ. નામ પિોર્ચ. ઈલાઓ'લિલાઉં] હરાજી, લિલામ નિવારાવવું. નિવારવું જુઓ ‘નિવારવ્યુંમાં. નિલામી વિ. [+ ગ. ઈ' ત...] હરાજીનું, લિલામનું, લિલામી નિ-વારિત વિ. સં.] જેનું નિવારણ કરવામાં આવ્યું હોય તેવું નિલીન વિ. [૪] સંતાઈ રહેવું, લપાઈ રહેવું (૨) મગ્ન, લીન નિવારી સ્ત્રી, [સ.] જઈના જેવી એક ફૂલવેલ નિવડાવવું જ “નવમાં ,
નિવાર્ય વિ. [] જ ‘નિવારણીય.' નિવડંગ . થોર, થુવેર
નિવાસ પું, [સં] રહેવું-વસવું એ, વસવાટ. (૨) રહેઠાણ, નિવપન ન. સિં.] પિતૃઓને ઉદે થી કરવામાં આવતી શ્રાદ્ધ- રહેણાક, મકાન, ઘર, કવાર્ટર, (૩) વસાહતાને સમૂહ, ક્રિયા દાન વગેરે
કોલોની’ (મ. હ.)
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |