Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 167

ધની
૧૨૦૨
ધની વિ.,પું. [સં.પું.] જએ ધન-વંત.’ ધનુર્—ન. [સં. ધનુર્, સમાસમાં પૂર્વપદમાં આવતાં સ્વર અને ચાય વ્યજન પૂર્વે] ધનુજ, કામઠું ધનુર હું, સિં, ધતુર્થાત માંથી ‘ધનુર’બચાવેલે] જુએ ‘ધનુર્વા’-- ધનુર્વાંત.’
ધતુરાકાર પું, ધતુરાકૃતિ શ્રી. [સં. ધનુર્ + મ-ારી, મા òત્તિ, સંધિથી] ધનુષના ઘાટ, (૨) વિ. ધનુષના ઘાવનું, અર્ધવર્તુલાકાર ધનુરાસન ન. [સં. ધનુર્ + આસન, સંધિથી] યેાગનું એ નામનું આસન. (યેગ.) [પ્રયંચા, પણક ધતુાં શ્રી. [સ, ધનુર્તી + કથા, સંધિથી] ધનુષની ઢારી, ધનુર્ધર, ધતુોરક વિ.,પું. [સં. ધનુર્ + ષ, ધારદ્દ, સંધિથી], ધનુર્ધારી વિ.પું. સં. ધનસ્ + ધારી હું., સંધિથી] હાથમાં કે ખલે ધનુષ રાખ્યું છે તેવા આદમી [બાંધા કે બંધન ધનુર્મ ધ (-બૅન્ક) પું, [સ, વનસ્ + ઇન્વ, સંધિથી] ધનુષના ધતુર્માસ પું. [સ, ધનુત્તુ +માત, સંધિથી] સર્ચ આકાશમાં ધન રાશિમાં હોય તેટલા મહિને. (નિરયન પંચાગેામાં ૨૨ દિવસ મેડા અતાવાય છે.)
ધનુર્વાંગ પુ. [ર્સ, ધનુર્ + થાળ, સંધિથી] ધનુષને નિમિત્તે કરવામાં આવતા એક વૈદિક યજ્ઞ ધનુર્વા પું. [સ, ધનુર્ > ધનુર્ + ગુ. વા,' સંધિથી], -શ્વેત પું.. + સં. વાત્ત, સંધિથી] એક જાતનેા પ્રાણહારક વાત-રાગ (લાખંડનેક જખમ થતાં થવાનેા ભય.) ધનુર્વિદ્યા સ્ત્રી. [સં. ધનુવ્ + વિદ્યા, સંધિથી] ધનુષ વાપરવાની
પ્રાચીન વિદ્યા (એમાં બધા પ્રકારનાં શસ્ત્ર વાપરવાની તાલીમ અપાતી.)
ધનુર્વેદ પું. [સં. ધનુર્ + વૈવ, સંધિથી] ધનુર્વિદ્યાને લગતા એક ઉપવેદ. (આજે પ્રાપ્ય નથી, નષ્ટ થયેા છે. પછી એની પરંપરામાં ‘સમરાંગણ સુત્રધાર' વગેરે ગ્રંથા થયા) ધનુષ ન. [સં, ધનુષનક્] જુએ ‘ધનુર્’ ધનુષ-તકલી સ્ત્રી. [જએ ધનુષ' + ‘તકલી,'] ધનુષાકાર [પું.] જુએ ‘ધનુર્ધારી’ ધનુષધારી વિ.નું, [સં. ધનુર્ધારી, પરંતુ ધનુષ' + સંધાî ધનુષ-બંધ (અન્ય) જુએ ધનુર્ગંધ ધનુ પાણિ વિ.,પું. સં. ધનસ્ + પાળ, સંધિથી] જેના હાથમાં ધનુષ છે તેવા (ચેોદ્ધો)
સાધન દ્વારા ચલાવાતી તકલી
'
ધનુષ્ય ન. [સં. અનુસ્ ના ગુ. વિકાસ] જુઓ ‘ધનુષ.’ ધનુષ્કાંત (ધનુષ્કાણ્ડ) ન. [સ. ધનુર્ + વાૐ હું., સંધિથી]
ધનુષની ખપાટ
ધનેચ્છા સ્ત્રી. [સં.ધન + ફ્રા] ધનની કામના, પૈસાની ઝંખના ધનેચ્છુ, કવિ. સં. ધન+જ્જુ, ૰] ધનની ઇચ્છા કરનારું
ધનેવું(-જું) ન. [સં. ધાન્ય-12-> પ્રા. ધન્નËકમ-] ધઉં* વગેરે અનાજમાં પડતું સંઢવાળું મેલા તા રંગનું જંતુ (‘મટકું' આનાથી જ છે.) ધનેત(-ત્ત)રવિ. સં. થન દ્વારા] ધનવાન, ધનિક, પૈસાદાર, ધનેરી સી. ભમરી
[ધનંતર
ધનેરું જુએ ‘ધનેહું.’
ધનેશ હું. [સં. ધન + ફેરા] જુએ ‘ધન-પતિ.' (ર) કુબેર,
Jain Education International_2010_04
(૩) કુંડળીમાં લગ્નથી બીજા સ્થાનના સ્વામી. (યેા.) ધનેશ્વર પું. [×, ધન + ËTM] ધનપતિ, કુબેર ધનૈષણા સ્ત્રી. [સં. ધન + વળ] જુએ ‘ધનાણી.’ ધનૈષી વિ. [સં.,પું.] જુએ ‘ધનેચ્છુ.’ ધનાત-પનેાત ક્રિ.વિ. સાવ નાશ, સમસ્ત કુટુંબી જનાને સંદંતર ઉચ્છેદ. [॰ કાઢવું (રૂ.પ્ર.) નિર્વંશ કરવું] ધનેત્પત્તિ શ્રી., ધનેાત્પાદન ન. [સઁ, ધન + વૃત્તિ, ૩ર૫ાન] ધન ઊભું કરવું એ ધન-પ્રાપ્તિ ધનાપાર્જન ન. [સં. ધન + ૩ાર્જન] નાણાં મેળવવાં એ, ધન્ય વિ. [સં.] કૃતાર્થ, કૃતકૃત્ય. (૨) ભાગ્યશાળી, નસીબદાર. (૩) વખાણવા યાગ્ય. (૪) કે. પ્ર. ઉપરના ત્રણે અર્થ બતાવતા ઉદાર
અન્ય-તા સ્ત્રી, [સં.] ધન્ય હવાપણું, કૃતકૃત્ય-તા, કૃતાર્થ-તા ધન્ય-ભાગ્ય નં. [સં.] સારું નસીબ, કૃતાતા બતાવતું નસીબ ધન્યવાદ પું. [સં.) ધન્ય' એવા ખેલ કે ઉદ્દગાર ધન્યા વિ,શ્રી. [સં.] ભાગ્યશાળી સ્ત્રી. (૨) આયા, ‘નર્સ' ધન્યાશ્રી શ્રી.,પું. [સં.] જએ ધનાશ્રી.' ધન્વંતરિ (ધન્વન્તરિ) પું. [સં.] વિષ્ણુના ૨૪ અવતારેમાંના સમુદ્ર-મથન સમયે ૧૪ રત્નામાં નીકળેલા અવતાર (વૈદ્યકના પહેલા આચાર્ય તરીકેમા). (સંજ્ઞા.) ધન્વંતરિ-જયંતી (ધન્વન્તરિ-જયન્તી) સ્ત્રી, [સં,] ધન્વંતરિના જન્મ દિવસ તરીકે સ્વીકારેલી આસા દેિની તેરમી તિથિ, ધન-તેરસ, (સંજ્ઞા.)
ધડા
ધન્વી પું. [સં.] જુએ ‘ધનુર્ધારી.’
ધપવું .ક્રિ. રિવા.] ધપ પ' એવા અવાજ કરવા. ધ્રુપકાવું ભાવે, ક્રિ. ધપકાવવું છે.,સ.ક્રિ.
ધપકારા પું. [જએ ધૂપકવું’ + ગુ. ‘આરે' ત.પ્ર,] ધપકવું એ ધપકાવવું, પડાવું જએ ધપવું'માં.
૫ ૫ ક્રિ.વિ. [રવા.] શ્રૃપ ધ' એવા અવાજ થાય એમ ધપરી શ્રી. એ નામનું એક પક્ષી ધપવવું જએ ‘ધપવું’માં.
ધપવું અક્રિ. વેગથી આગળ ગતિ કરવી, આગળ ધસવું, ધપાવું ભાવે, ક્રિ, ધપ(-પા)વવુ છે., સક્રિ ધપાધપ (૫), -પી શ્રી. જુએ ‘ધપે,' -ઢિવ + ગુ. *ઈ' ત.પ્ર.] (લા.) ધપ્પાથી કરાતી મારામારી પા(-પપ્પા)-માજી સ્ત્રી. [જએધપે! (પેા)' + ‘માજી,'] જુએ પધપ.’
ધપાવવું, ધપાવું જુએ ધપવું’માં, પેા પું. [રવા.] જએ પે’
ધાતા હું.,બ.વ. [જએ ‘ધાપ’ દ્વારા.] ગપેાડાં, ખેાટી વાતા ધન્વં-પ્પા, પી સ્ત્રી. [જએ ધા,' –દ્વિર્ભાવ + ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] જુએ ‘ધપાધપ’ [બાજી’—‘ધપાપ,’ પ્પા-બાજી ી. [જએ પા’+ ‘બાજી,] જુએ પા ધપ્પા હું. [રવા.] હથેલીથી કાઈ ને મારવામાં આવતા ઠેલા, ધપેા. [॰ ખાવા (રૂ.પ્ર.) પશ્ચાત્તાપ કરવા. • મારવા (રૂ.પ્ર.) છેતરવું. (ર) નુકસાન કરવું લાગવા (રૂ.પ્ર.) ખેાટ ખમવી] [આવતા સીંદરીના ગઠ્ઠા (વહાણ,) ધડા પું,ભ વ, ઠંડા, સાપણનું રક્ષણ કરવા લટકાવવામાં
.