Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1181

સાકરિયા
પ્રકારના ભીલીના ગાળ. ચા પ્રમેહ (૩.પ્ર.) માઠી પેશાબના રાગ,‘ડાયાબિટિસ,' -ચા સમવાર (૩.પ્ર.) માત્ર થોડી સાકર ખાઈ કરવામાં આવતા સામવારના ઉપવાસ] સાકરિયા વિ.,પું. [જુએ ‘સાકરિયું,'] પાનખર ઋતુમાં ખરેલાં પાંદડાં પર જણાતા સાકર જેવા ચીશિવાળા પદાર્થે. (ર) ફૂલના મધની ઝરમર. (૩) આંબામાં થતા
એક રાગ
સાકાર વિ. સં. જ્ઞ + આત] આકારવાળું, ઘાટ બંધાયેલા હાય તેનું. (૧) મૂર્તિમંત, મૂર્ત. (૩) આંખથી જેના ખ્યાલ આવે તેવું
સાકાર-ઉપાસના શ્રી. [સં., સંધિ વિના] હિંદુ માન્યતામાં રહધારી અવતારામાંના તે તે અવતારની આરાધના
સાકાંક્ષ (સાકાક્ષ) વિ, [સં. હું+ માના, ભ.ત્રી.] આકાંક્ષા ધરાવનારું, ઇચ્છાવાળું, સ-કામ. (ર) પું. એ નામના અર્થના ઢાય. (કાવ્ય.) [(૨) કલાલ સાકી હું. [અર.] મધનું પાન કરાવનાર મિત્ર કે માક સાકીર હું. ઘેાડાં-બકરાંના પાછલા પગમાં ઘૂંટણથી ખરી સુધીના ભાગમાં થતે એક રેગ સાર્કેટમ જ સાકટમ' -‘સ-કુટુંબ.’ સાકા જુએ ‘સાખે।.’
સાક્ષર વિ. [સં. જ્ઞ + અક્ષર્, બ.વી.] જેને અક્ષરજ્ઞાન થયું હોય તેવું. (૨) (લા.) વિદ્વાન, પંહિત, પારંગત. (નોંધ: ગુજરાતમાં ગુજરાતી ઉચ્ચ ક્રેટિના વિદ્વાને માટે જની પેટીમાં આ વિશેષણ ખૂબ જાણીતું હતું, હવે એસપી ગયું છે.)
[સાક્ષર સાક્ષર-રત્ન વિ. [સં.,ન.] ગુજરાતી વિદ્વાનોમાં શ્રેષ્ઠ, ઉત્તમ સાક્ષર-૧ વિ. [રાં.] ઉત્તમ સાક્ષર
સાગા
(૩) અડક, અટક, અવટંક. (૪) (લા.) પ્રતિષ્ઠા, આબરૂ સાખર (.ય) સ્ત્રી. [સ, સાક્ષિક્ષા > પ્રા. સુનિલમા] જુએ ‘સાક્ષી(૫).’
સાખ શ્રી, ઝાડ ઉપર સીધે-સીધું પાકેલું મૂળ સાખટી, ડી જુએ સાકટી.’ સાખી સ્ત્રી, જુએ‘સાખ” + ગુ. ‘ડી' સ્વાર્થે તા. પ્ર.] કેરીના નાના મારવાને મીઠામાં આથી કરેલું અથાણું સાખત (ત્ય) શ્રી. રચના, બનાવટ
Jain Education International_2010_04
૧૪
સાખ-પ(-પા)ડાસી(શી) વિ. [જુએ ‘સાખ’. + 'પ(-પા)ડાસી(-શી),'] મકાનની ખા”ના મકાનમાં રહેનાર, તદ્દન નજીકમૅ પહેાથી [જએ સાખ.. સાખિયું ન. [જુએ ‘સાખ’+ ગુ. યુ' સ્વાર્થે ત...] સાખિયા વિ. સં. સુાક્ષિક્ષ > પ્રા. સમિષમ-] જુએ ‘સાક્ષી(૧,૨,૩).' (૨) વાવ-કૂવામાં ઊતરતાં પાતે જે ઢરડે ખાધેલી પાટલી ઉપર બેઠા હાય તેની બાજુમાં હાથેથી પકડવા રખાતું જોડનું કારહું
સાખી દ્વ, મરા, સાકી] ગેય રચનાઓમાં વચ્ચે વચ્ચે આવતા - રાગ રાકી પાઠ કરવા માટેના - દાહરા. (કાવ્ય.) સાખા (-કા) હું. જુએ ‘સાખ’+ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] (લા.) આબરૂ, પ્રતિષ્ઠા. (૨) લેાકાભિપ્રાય. (૩) (લા.) ઝઘડા, કંકાસ. (૪) અચંબે ઉપાવે તેવા બનાવ સાખાર પું. [જુએ ‘સાખ + ગુ. એ' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] જએ ‘સામ. સાખા-સાખ (ચ) ક્ર.વિ. [જ એક બારણાને અડીને બીજાનું બારણું આવ્યું હોય એમ, જોડાજોડ, લાલગ
‘સાખ,પૈ’દ્વિર્જાવ.]
સાક્ષરી વિ. [ + ગુ. ઈ 'ત.પ્ર.], “રીય વિ. [×.] સાક્ષર કે સાક્ષરાને લગતું, (ર) (લા.) આડંબરવાળું (લખાણ ભાષણ વગેરે) સાક્ષરાત્તમ વિ. [ + સં. ઉત્તમ] જુએ ‘સાક્ષર-૧.’ સાક્ષાત્ ક્રિ.વિ. [સં.] પ્રત્યક્ષ રીતે, આંખ સામે મૃત હોય તેમ, નજરેનજર. (૨) જનતાન્નત, પાતે સાક્ષાત્કાર પું. [સં.] પ્રત્યક્ષ જેવું એ, નજરાનજર થયેલા અનુભવ. (૨) પરમાત્મા કે બીજાં દેવ-દેવી-દેવલાંના
સાગ કું. [સં. શા > શૌ. પ્રા. તત્સમ] એક જાતનું ઇમારતી લાકડાકામમાં ઉપયાગી વગડાઉ ઝાર્ડ અને એનું લાકડું, સાગવાન સાગડી જએ ‘સાકટી,’ [પડતું (નાતરું) સામટું વિ. [સં. ક્ષ-વુંટુન દ્વારા] સ-કુટુંબ સહુને લાગુ સાગર પું. [સં.] સમુદ્ર, સિંધુ, દરિયેા. (ર) દશનામી સન્યાસીઓને એ નામના એક ફિરકા. (સ’જ્ઞા.). (૨) જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સાધુઓના એક સંધાડ, સાગર-ગ. (સંજ્ઞા.)
આંખને થયેલે। અનુભવ. (૩) પરમામ-દર્શન, આત્માનુ-સાગર-ખેડુ વિ. સં. સર + જુએ ‘ખેડનું' + ગુ. ‘' ભૂતિ, આત્મ-દર્શન, આત્મ-બેધ, ‘સેલ્ફ-રિયાલિશન’ કૃ.પ્ર.] સમુદ્રની સફર કરનાર. (ર) પું, ખારવા, નાવિક. સાક્ષિન્ત્ય ન. [સં.] સાક્ષી હે।ાપણું (૩) સાગર ખેડી દરિયાપારના વેપાર કરનાર વેપારી સાક્ષી વિ. [સં.,પું] નજરૅાનજર ોનાર. (ર) સાથે રહીસાગર-પેઢુંવ, સં. સાગર + જુએ પેટ' + શું.' અનુભવ કરનાર યા ટગર ટગર જોનાર. (૩) સાહેદી ત.પ્ર.] સમુદ્રના જેવા વિશાળ પેટનું-ઉદાર દિલનું, બોનનું આપનાર. (૪) ગુ., શ્રી. નજરે જોનાર તરીકેની જબાની, સહન કરી ક્ષમા આપનારું સાહેદી. (૫) કાઈ એ સહી કરી હોય તે પેાતાની સાગરીત(-૬) હું. [ા. શાૌદ્] શિષ્ય, ચેલેા. (૨) સમક્ષ કરી છે એ બતાવવા અપાતી સહી સાક્ષી-દાર વિ. [+ ફા. પ્રત્યય], સાક્ષી-ભૂત વિ. [સં.] એવા હાજર રહેલું, સાક્ષી-પે રહેલું. (૨) પુરાવારૂપ સાક્ષ્ય ન. [É.] જુએ સાક્ષી(૪,૫).' સાખ` સી. [સં. રાણા, અર્વો. તદ્દ્ભ] ખરી-બારણાંના ચાકઢામાંના તે તે ઊભે। ડાંડૅા. (૨) બારણાંનું ચેકઠું.
સહાયક, મદદગાર
સાગવાન ન. [જુએ ‘સાગ’દ્વારા] જએ ‘સાગ.’ સાગવું ન. [જએ ‘સગું' દ્વારા.] સગું (‘સગું-સાગનું' એવે જોડિયે પ્રયાગ) [દાણા.' સાશુ-ચેાખા, સાઝુદાજીા જુએ ‘સાબુ-ચેાખા’-સાબુસાગા હું. માલ-મત્તા