Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1113

શેવર્ષની
શેરધની વિ... [મહારાષ્ટ્રનું એક ગામ શેવરધન' + શેહુ જુએ ‘શેયા.’ ગુ. ‘ઈં’ ત.પ્ર.] સેાપારીની એ નામની એક જાત શેવંતી (શૅવન્તી) સ્ત્રી. એ નામના એક ફૂલ-છેડ શેવાળ જુએ ‘સેવાળ,’ શેવાળવું જ શેવાળિયું જુએ ‘સેવાળિયું.’
‘સેવાળનું.' શવાળાવું ભાવે,કિ.
શેરૂં વિ. ઢાળ પડતું. (ર) ન. ખેતરમાંના આડા ચાસ. [॰ ને ચરાળ (રૂ.પ્ર.) પ્રાથમિક વાત કે માહિતી] શેશવા પું.,બ.વ. વઘારેલા ચણા
શેષ વિ. [×.] બાકી રહેલું, વધેલું, ખચેલું. (ર) પુ. વધેલા ભાગ, (૩) ભાગાકારમાં નીચે વધતા આંકડા,
(ગ,) (૪) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણ પૃથ્વી કરનાર .એક મહાસર્પ. (સંજ્ઞા.) (-) શ્રી, [ગુ, ટ્રુવ વગેરેની પ્રસાદી
ધારણ પ્રયાગ]
૨૧૪૮
[પિથારી
શેષ-શું(-Â)દર પું. ગુંદરની એક જાત, કીંદરુ શેષ-નાગ પું. [સ.] જુએ ‘શેષ(૪).’ રોષ-મૂળ ન. એ નામનું એક ધાસ, સેસ-મૂળું શેષ-શય્યા . [સં.] વિષ્ણુની શેષનાગના ગૂંચળારૂપી શેષશાયી વિ.,પું. [સં.,પું.] રોષનાગ ઉપર સૂનારા ભગવાન વિષ્ણુ. (એનું ઋણીતું એક મંદિર ચાદમાં નર્મદા-કાંઢ) (સંજ્ઞા.)
શેષ-સિદ્ધાંત (-સિદ્ધાન્ત) પું, [સં.] ભૂમિતિના એક પ્રકારના સિદ્ધાંત, ‘રિમેઇન્ડર થીયરમ.' (ગ.) શેષા પુ. [સં.,સી.] એક છંદ. (પિં.) શેષાધિકાર પું. સં. રોવમવિન્ધાર્] બાકી રહેતા હક્ક, બાકી રહેલી વસ્તુએ વગેરે ઉપરના હક્ક શેષાવન ન. [સં. રોવવન] ગિરનારના પહાડની ઉત્તર ગૌમુખની ટૂંક પાસેથી નીચેના ભાગે આવેલું એક કુદરતી રમણીય વન. (સંજ્ઞા.)
..
શેષાવતાર પું. [સં, શેષ+મવતા] શેષનાગના અવતાર ગણાતા લક્ષ્મણ અને બલરામ. (ર) પાણિનિના અષ્ટાયાર્થી વ્યાકરણ ઉપરના ભાષ્યના કર્તા પતંજલિ શેષ (ૉ:) સી. [વા. શહ] પ્રભાવ, શાક. (૨) શેતરંજની રમતમાં રાન્તને ખસવું પડે એવી ગત. (૩) ઊઢતા પતંગની દોર છૂટી મૂકતા જવું એ. [૰ આપવી, ૰ દેવી (૩.પ્ર.) કામાં રાખવું. ॰ આવવી, ૦ પઢવી, ॰ લાગવી (૬.પ્ર.) શેહની અસર થવી. ॰ ખાઈ જવી (રૂ.પ્ર.) તદ્દન ડરી જવું. ॰ છેાડવી, સૂકવી (રૂ.પ્ર.) પતંગની દાર ઢીલા મુકી પતંગને વધુ દૂર જવા દેવા. ॰ પૂરવી (૬.પ્ર.) મનને સંતાય આપવા. (૨) ઉત્તેજન આપવું] શેહ-બેર (ૉ:-જોર) વિ. [+જએ ોર.] ખળવાન, પરાક્રમી, વીર [(ર) સર-જોરી, જબરદસ્તી શેહ-બેરી (ૉ:-ખેરી) સી. [ + ગુ. 'ઈ' ત,પ્ર.] વીરપણું. શેહ-માત (શૅ:માઃત) વિ. [+જુએ ‘મહાત.'] શેહથી દખાઈ કે ઘાઈ ગયેલું [‘શેહ-જોર.’ શેહ-માર (શૅ:માર) વિ. [જુએ ‘માર.'] જએ શેહ-શરમ (શૅઃ-શરમ) સ્ત્રી, [+જુએ ‘શરમ,’] લાજમર્યાદા, આમન્યા
Jain Education International_2010_04
શાક
દરના
[જેવું એક નાનું જંગલી પ્રાણી શેળા ખું. આખે શરીરે કાંટા હોય છે તેવું શ (શૅ) ક્રિ.વિ. [જઆ ‘શું' + જૂગુ. ‘એં’ શ્રી.વિ.,પ્ર.] શા માટે, શાથી, પ્રેમ, શા કારણે, (મેટે ભાગે વાત ચીતમાં વપરાતા, લખાણમાં કવચિત્ )
શેટલા (ૉ ટલા) પું, કાંટા ઘાસ વગેરે ઊંચકવાનું સાધન, સતલા, કેંટલેા. (૨) સાંઠા, રાહું
શૈક્ષ વિ. [સ.] શિક્ષણ લેવા માગતું કે શીખવા માંડેલું, શિખાઉ. (૨) પું. વૈદિક ઉચ્ચારણે શીખવાના આરંભ કર્યાં હોય તેવા વિદ્યાર્થી, (૩) ઉચ્ચ પદ ન મળ્યું હોય ત્યાંસુધીના સાધક ભિક્ષુ. (બૌદ્ધ.) શૈક્ષણિક વિ... [સં] શિક્ષણને લગતું, રક્ષણ-વિષયક રાક્ષિક વિ. [સં.] ઉચ્ચારણ-વિષયક શિક્ષાને લગતું. (ર) પુ. વૈદિક ઉચ્ચારણામાં નિષ્ણાત થયેલે વિદ્યાર્થી રૌઢ્ય ન. [સ.] રક્ષણ, (૨) ભણીને મેળવેલી નિષ્ણાત-તા રીત્ય ન. [સં] ઠંડક, શીતળતા. (ર) ટાઢ, ઠંડી રૉથિય ન. [સ.] શિથિલતા, ઢીલાશ. (૨) નબળાઈ, કમોરી કૌલ વિ. [સં.] શિલાઓને લગતું, પથ્થરનું. (૨) પું. પર્વત, ગિરિ. (૩) ડુંગર, ડુંગરી. (૪) ખડક રોલ-કન્યા, શૈલ-કુમારી સ્ત્રી. [સં.] જુએ ‘શલજા.' રોલા, શૈલ-તનયા, શૈલ-પુત્રી, શૈલ-ભૂ સ્ત્રી. [સં,] પર્વતરાજ હિમાલયની પુત્રી ગણાયેલી પાર્વતી (શિવ-પત્ની) ફીલ-રાજ પું. [સં.] હિમાલય કાતરેલા લેખ કૌશ-લેખ પું. [સં.] પહાડ કે ડુંગરની ઊભી સપાટી પર શૈલી શ્રી. [સં] ખેલવાની કે લખવાની ચેાસ પ્રકારની પદ્ધતિ કે છૂટા [પર્વત શૈલેશ પું. [સં, શેરુ+મંરો] પર્વતના રાજા ગણાતા હિમાલય શૈવ વિ. [સં.] ભગવાન શિવને લગતું, શિવ-વિષયક. (૨) શિવને લગતા ધર્મ-સંપ્રદાયમાં માનનારું. (સંજ્ઞા.) (૩) શિવની આરાધના કરનારું
શૈવ-તંત્ર (-તત્ર) ન. [સ] કાશ્મીરમાં એક શિવસંપ્રદાય અને એનેા સિદ્ધાંત. (સંજ્ઞા,) શૈવ-ધર્મ પું. [સં.], શૈ-પંથ (પત્થ) પું. [+ જએ પંથ.'], શૈ-મત પું. [સં.,ન.] શિવને જડ ચેતનાત્મક સૃષ્ટિનાં નિમિત્ત અને ઉપાદાન કારણ તરીકે જેમાં માની મેાક્ષ માટે એમની ઉપાસના-આરાધના કરવામાં આવે છે તેવા એક ભારતીય સંપ્રદાય. (સંજ્ઞા.) શૈવલિની વિ., સ્ત્રી. [સં.] શેવાળવાળી (નદી કે વાવ
આયાવસ્થા
વગેરે.) (ર) (લા.) નદી શૈશવ ન. [સં.] શિશુ-ભાવ, માલ-ભાવ, બચપણ, બાળપણ, [(કાય.) રોશ-યોજના સ્રી, [સ.] મુગ્ધા નાયિકાના એક પ્રકાર. શૈશવાવસ્થા શ્રી. [ + સં. મવસ્ય] જુએ ‘શૈશવ.’ શૉ પુ. [અં.] દેખાવ. (ર) ભāા. (૩) નાટક ચલચિત્ર વગેરેના ખેલ
શો
૫. [સં.] કઈ પણ પ્રકારના આવી પડેલા દુઃખને કારણે થતી દુઃખની લાગણી, દિલગીરી, અસેાસ. (૨) મરણ પામેલાં પાછળ પાળવામાં આવતી ગમગીની (સારાં