Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 976

જોખ
બેખર પું. [જ ‘જોખમ'ના વિકાર.] નુકસાન, હાનિ લેખા' પુ. [જુએ ‘જોખવું' +શુ. ‘'ટ્ટ, પ્ર.] જોખનાર માણસ, તાળાટ
૯૩૧
જોડકણું
અનુકૂળતા. (૨) ક્રિ. વિ. અમુક સંયોગે આવી પડતાં, પ્રસંગોપાત્ત, યાગ આવી મળવાથી, સંયેાગવશાત્ જોગિયા પું. એ નામનેા એક રાગ. (સંગીત.) જોગિયા પું. [સં. થોળી, અર્વાં. તદ્દભવ ‘જેગી' + ગુ. ‘ઇયું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ચેગી
જોગી પું. [સં. હો, અર્વાં. તદ્દ્ભવ] યેાગી. (૨) (લ.) સારંગીથી ગીત ગાઈ વગાડી ભરણપાણ મેળવતા ભિક્ષુકાના એક વર્ગ કે નાતના માણસ, ભરથરી
જોગી) પું. [જએ ‘જોગી’ + ગુ. ‘ડે' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] યાગી. (પદ્મમાં.)
0
જોગ પું. [સં. થો, અર્વાં. તાવ] યુગ, સંવેગ, અનુકૂળતા. (ર) ોગવાઈ, સગવડ. (૩) વણાટમાં તાણાઓને ક્રમવાર તળે ઉપર કરતાં સંધાતી ચેાકડી જેવી આંટીની યાજના. (૪) (લા.) વૈરાગ્ય, સંસારત્યાગ. [॰ આવવા, ૦ ખાવા, ૦ એસવેા (-ખેંસવેા) (૩. પ્ર.) સરખાઈ આવવી, અનુકૂળતા થવી, ॰ પાડવા (રૂ. પ્ર.) વણાટમાં તાણાએની તળે ઉપરવટની ચાકડી પાડવી. (ર) અનુકૂળતા સાધવી. મળતા આવવા (રૂ. પ્ર.) વર-કન્યાની કુંડળીઓનેા મેળ ખાવે. ॰ લેવા (રૂ. પ્ર.) સંન્યાસ લેવેશ, વેરાગ્ય ધારણ કરવું, સાધુ થવાની દીક્ષા લેવી. ૦ વહેવા (-વૅઃવા) (રૂ. પ્ર.) યોગની ક્રિયાઓ કરવી. (જૈન.) ૦ સાધવા (રૂ. પ્ર.) તકના લાભ ઉઠાવવેા. (૨) યેાગની ક્રિયાએ કરવી ] બેગર વિ. [સં. થોમ્પ> પ્રા. લોī] છાજતું, શાલતું, લાયક, પાત્ર (મેાટે ભાગે વિ. કૃ. સાથે કરવા જોગ' ‘લખવા ોગ' વગેરે). (૨) ક્રિ. વિ. [સં. યોગ્ય પ્રા. નોમાં > અપ. નોસ્તુ]-ને ઉદ્દેશી, પ્રતિ, તરફ (સમાસના સ્વરૂપમાં ‘શાહ-ોગ' વગેરે)
નેગી-રાજપું. [સં. યોનિ-નાન, પૂર્વપદમાં અર્વાં. તદ્ભવ ‘જોગી.’] ઉત્તમ યોગી, યાગીશ્વર
જોણું વિ. ક્રિ. વિ. [સં. થો> પ્રા. જોમ-] (સમાસમાં અંતે) -ને ઉદ્શીને,-ના તર્ક કે પ્રતિ (જેમકે ‘ઘરનેગું' ‘તંત્રી‘જોયું' ‘પુત્ર-જોયું' વગેરે) નેગે (-ણ્ય) જએ ‘જોગણ.'
જોગટી શ્રી [જુએ ‘ોગટે’ + ગુ. ‘ઈ ’ સ્રીપ્રત્યય.] (તુચ્છકારમાં) જોગ સાધનારી દંભી
ોજન પું. સં. થોન, અર્વાં. તદ્ભવ] ચાર ગાઉ કે આઠ માઇલ-આશરે તેર કિલેમીટરનું ગણાતું જતું અંતર નેજા પું. ઊન અને રેશમી વસ્રો રંગવા માટેના એક રંગ જોજે ક્રિ. [જુએ ‘જોવું’, ગુ. ‘જે' પ્ર.; ~આજ્ઞા., બી. પુ., એ. વ.નું ભવિષ્યકાલીન ૫] દેખજે, નિહાળજે, ભાળજે તેજો ફ્ર. [જ આ ‘જોવું’+ગુ. ‘જો' પ્ર.; –આજ્ઞા., બી. પુ., અ. વ. નું ભવિષ્યકાલીન રૂપ] દેખો, નિહાળો, ભાળો નેટક્રિયા પું. [જુએ ‘જોટા’ + ગુ. સ્વાર્થે.‘ક’ + ‘Ùયું’ ત.પ્ર.] જોટા, જોડકું, જોડું
તેગઢ, પું. [જએ ‘તેગી' દ્વારા.] વેરાગીને સ્વાંગ સજી રહેલા દંભી જોગી (તુચ્છકારમાં) નેગ(ગે)ણુ (-ણ્ય) [જએ ‘જોગી'+ગુ. ‘(એ)ણ' ત.પ્ર.] યેાગ-ચર્ચા કરનારી સ્ત્રી, યાગિની. (ર) વેરાગણ, સાધુડી બેંગણી સ્ત્રી. [સં. યોગીનું અર્હ. તદભવ રૂપ] પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે દુર્ગાનાં ગણાતાં ૬૪ રૂામાનું પ્રત્યેક રૂપ, યાગિની. (ર) લાક્ષા, લાખ
બેંગ-માયા સ્ત્રી. [જુએ ‘જોગ કૈ' + સં.] સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરવામાં
+
જોટડી સ્ત્રી., −ડું ન. [જુએ ‘જોઢું' + ગુ. ‘ૐ’ સ્વાર્થે ત.પ્ર.] પહેલ-વેતરી ભેંસ. (૨) (લા.) (તિરસ્કારમાં) માટી થયેલી કન્યા તેટલાં,વાં ન., બ. ૧. જુએ‘જોટા' + ગુ. ‘હું’~‘શું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] (લા.) પગની આંગળીમાં પહેરવાના સીએના એક ાતના કરડા (ખએનું તેડું) જોટાળી વિ., સ્ત્રી. [જુએ ‘જોટ' + ગુ. ‘ખળું' ત. પ્ર. + ‘ઈ' સ્ક્રીપ્રત્યય.] બે જોટાવાળી'(બંદૂક), એ નાળવાળી (બંદૂક) જોટી સ્ક્રી., હું ન. જુએ ‘જોટડી,-હું.'
સહાયક બનતી ઈશ્વરની પેાતાની ખાર શક્તિઓમાંની એફ શક્તિ, યેાગ-માયા. (વેદાંત). (ર) (લા.) કારસ્તાની સ્ત્રી જોગવટા પું. [જએ‘જોગ' + ગુ. ‘વટા' ત. પ્ર.] યેગ ધારણ કરવાની ક્રિયા, વૈરાગ્ય લેવું એ, વિરક્ત થવું એ જોગવણી શ્રી. [જુએ ‘ોગવવું' + ગુ, ‘અણી' ફૅ. પ્ર.] સગવડ, સેાઈ, અનુકૂળતા, સરખાઈ તેગવવું સ. ક્રિ. [સં. યોગ્ય-> પ્રા. ખોળ દ્વારા ના. ધા.] ચેાગ્ય હોય તેમ કરવું. (૨) સંરક્ષણ કરવું, સાચવવું. (૩) મેળ કરાવવે. (૪) નભાવવું, ચલાવી લેવું, (૫) ભેગવવું, માણ્યું, જોગવાનું કર્મણિ., ક્રિ. જોગવાવવું કે, સ.ક્રિને ોગવાઈ શ્રી. [જુએ ‘જોગવવું’+ગુ. ‘આઈ 'કું. પ્ર.] તજવીજ, મંદેાખસ્ત, ગોઠવણ, વ્યવસ્થા, ‘પ્રેવિઝન.' (૨) અનુકૂળતા, સર્ખાઈ, ‘કવિનિયસ' જોગવાવવું, જોગવાવું જએ ‘જોગવવું'માં
જોટા પું, [સં. યોજિત-પટ્ટñ-> પ્રા. બોક્ષ્મ-૩ટ્ટમ, સં. થોટશગ્રહેનું નજીક નજીક આવી રહેલું-એ શબ્દ પ્રાકૃતનું સંસ્કૃતીકરણ લાગે છે.] એડેલા કાઈ પણ એ પટ્ટા, જોડું (જેમકે ધાતિયાંનેા, સાડીઓને, જનાઈના, બંદૂકની એ નાળાને, વગેરે), (૨) કાઈ પણ બે સરખી વસ્તુએનું જોડું
પું. [જુએ જોડવું.'] સરવાળા. (ર) અંત:પુર, *એને ગ્રહ-વિભાગ, ‘જીવાર’ (ગ. વિ.) જેર (-ડય) સ્ત્રી. [જુએ બ્લેડવું.'] જોડી, નેટા, યુગ્મ, (૨) એકસરખી લાગે તેવી ચીજ-વસ્તુ વ્યક્તિ વગેરે (સરખામણી હરીફાઈ વગેરેમાં)
બેગંદર (જોગન્દર) પું. [સં. થોળીજનું અર્વાં. તદ્ભવ] મેટા તેણું ન. [જુએ ‘જોડવું' + ગુ. ‘ક' સ્વાર્થે + ‘અણું’ રૃ. ચોગી, યાગીશ્વર [ખાદ્ય, ચંદ્રી પ્ર.] છંદના માપ વિનાનું સુભાષિત પ્રકારનું કે સાદું અણઘડ બેંગાણુ ન. ઘેાડા બળદ વગેરેને દાણા પલાળીને આપવાનું પદ્ય, ‘નર્સરી વ્હાઇમ', ‘ડેગરલ' (બ. ક. ઠા.). (૨) ઉટબ્રેગનોગ પું. [સં. યોગાનુયોગ, અર્યાં. તદભવ] આવી પડેલી પટાંગ જોડી કાઢેલી વાત
Jain Education International_2010_04