Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 917

ટા
અેરંટ (કૅરણ્યા), ઈંટા (રાટે) પું. [જએ ‘છેરનું’ દ્વાર.] જએ હેર.’
છેરામણુ (Ğ:રામણ) ન. શ્રી. [જએ ‘છેરવું'+ગુ. ‘આમણ’ કૃ. પ્ર.] જુએ ‘હેર(૧)(૨).' રાવવું, ઘેરાવું (પૅરા) જએ ‘છેરવું'માં દેરિયા (હૅરિયાં) ન., અ. વ. [જુએ ‘હેવું'+ગુ. ‘ઇયું' કૃ.પ્ર.] (લા.) ભયની લાગણી. [॰ ના(નાં)ખવા (રૂ. પ્ર.) ભયભીત થવું]
છેરિયાર ત., બ. વ. અનાજ તેખવાનાં કપડાનાં ત્રાજવાં ડેલ (બૅલ) પું. [રૃ. પ્રા. ઇ] વિદગ્ધ, ચતુર માણસ. (૨) વરણાગિયા, ઇક્ષ્મી (૩) ખેલાડી માણસ [પૂર છેલૐ (-થ) સ્ત્રી. [જુએ ‘છેલાવું.'] (પાણીની) રેલ, વાઢ, છેલ-કડી (બૅલ-) સ્ત્રી. જુએ છેલ’^+ ‘કડી.’] પુરુષની કાનના મથાળે પહેરવાની એ પરોવાયેલા અને એક વચ્ચે લટકતા લાંબા પારાવાળી કડી કે વાળી (સેદના કે માતીની) છેલ-કાંટા (ઍલ-) પું [જુએ વ્હેલ' + કાંટો.,] સ્ત્રીને કાને પહેરવાનું એક ઘરેણું
છેલ-કાખી સ્ત્રી. [જ એ ‘વ્હેલ ' +¥ાખું' + ગુ. ઈ ` સ્ક્રીપ્રત્યય.] ઢેલ ફરી વળે તેવી જમીનની એક જાત છેલ-છટાક, -ક્રિચું (ઍલ-) વિ. [જુએ ‘વ્હેલ ' + રવા, ‘છટાક’ +ગુ. ‘યું' ત. પ્ર.], છેલ-છબીલું(કૅલ-) વિ. જુએ ‘વ્હેલ' + છબીલું.'] ફાંડેરાવ, છેલબટાઉ, છેલછબીલું, વરણાગિયું, મેહક અને ભપકાદાર છેલ-છેલ્લું વિ. [જુએ ‘છેલ્લું,’–હિઁભાવ.] તદ્દન ખેલું, છેલ્લા માં છેલ્લું [ત. પ્ર.] જએ ‘છેલ- ખીલું.’ છેલઢ,-હું (અેલ.) વિ. [જુએ ‘ઢેલ'' + ગુ. ડ’–‘હું’ સ્વાર્થે છેલણુ (ગૅલણ્ય) સ્રી. [જુએ ‘છેલ' + ગુ. ‘અણુ’સ્ત્રીપ્રત્યય.] વરણાગિયણ, છેલબીલી
છેલણુર ન. [જુએ ‘છેલાવું' +ગુ, અણ' રૃ, પ્ર,] પાણીનું
નદી બહાર ઊભરાઈ જવું એ. (૨) ધી થાળીની બહાર ઊભરાય એ પ્રકારનું આરી કેમનું માતાના ઉત્સવ નિમિત્તે ગાળ ચાખાનું ભેજન, [॰ પાવાં (રૂ. પ્ર.) છેલણની રીતે ભાજન કરાવવું] [પીનારા માણસ અેક્ષણિયા પું. [જુએ ‘છેલણ' + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] છેલા છેલ-ખટાઉ (ઍલ-) વિ. [હિં.] જુએ છેલ-છટાક,’ છેલરાવવું, છેલરાવું જુએ છેલારવું માં, છેલ-વહેલું(-વૅ:લું) [જુઓ ‘છેલ્લું’+વહેલું.’] જુએ ‘છેલું કે હતું.’ છેલ-બાડિયું વિ. જુએ ‘છેલ્લું’+ ‘વડો’+ ગુ. ‘યું' ત. પ્ર.] (લા.) શેત્રુંજી નદીના કાંઠાનું રહીશ છેલવાઢિયા પું, [જુએ ‘છેલ-વાડિયું.’] (ગામને છેવાડે રહેનાર) ભંગી, ઝાંપડ [કાઢવામાં આવતા એક વેશ છેલ-થાવડું ન. [જુએ ‘છેલ્લું’દ્વારા.] ભવાઈના અંતભાગમાં છેલ-વેલું (બૅલ-વેલું) જુઓ' છેલ-વહેલું'. છેલછેલ (કૅલમ્-સ્કેલ) ક્રિ. વિ. જુએ ‘છેલ્લું,’-દ્વિર્ભાવ.]
તન છેલ્લે
છેલછેલÝ (છેલમ છેલ-) ક્રિવિ. [જુએ છેલ,Ö’ -ઢિર્ભાવ.] ભારે પૂર આવી રેળાઈ ગયું હોય એમ છેલાઈ (બૅલાઇ ) સ્ત્રી, [જુએ ‘છેલ’+ ગુ. ‘આઈ’ ત. પ્ર.]
Jain Education International_2010_04
૮૨
હેવાયું
છેલપણું, (ર) અક્કડબાજી. (૩) ઉદ્ધતાઈ ઘેલાણી (હૅલાણી) વિ. પું, (જુએ છેલ’+ ગુ. ‘આણી સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જુએ છેલ. ~
છેલારવું સ. ક્રિ. ચારવું, લૂંટવું. છેલરાવું કર્મણિ, ક્રિ. છેલરાવવું છે., સ. ક્રિ,
છેલાવવું જુએ નીચે ખેલાવું'માં.
છેલ્લાવું અ. ક્રિ. (નદી તળાવ કે નાના મેટા પાત્રમાંથી પ્રવાહીનું ઊભરાઈ તે) પ્રસરવું, રેલાવું. છેલાવવું પ્રે., સ, ક્રિ છેલિયા (બૅલિયા) પું. [જુએ ઈલ' + ગુ, ઇયું' ત,પ્ર,] જુએ ‘છેલ.’’ (૨) ઘેાડાની એક જાત
છેલી (ગૅલી) સ્ત્રી, જુઆ ‘છેલે' + ગુ. ‘ઇ' સ્રીપ્રત્યય.] વરણાગિયણ, ખેલ ખીલી એલ(-લ)ડા (બૅલુ(-લ )ડો) પું. [જુએ ખેલ' + ગુ. ‘ઉ' + હું' ત. પ્ર.] જુએ છેલ. ૧' (પદ્મમાં.)
છેલું ન. ખેતરના ઢાળ તરફના ભાગમાં પાણી જવાના ખાદાણવાળા ભાગ, (૨) નાના વોકળે, નાનું વાંકું, નાનું વાયું છેડા (ઇંડો) જુએ ‘છેલુડા.’
[‘છેલ, ૧, છેલા (ખેંલે) પું [જુએ ‘છેલ'' + ગુ. એ' ત. પ્ર.] જુએ છેલ્લું વિ. [જુએ છે'; દે, પ્રા. જેમ+અપ. ઉજ્જ્ઞ દ્વારા.] તદ્દન છેડે રહેલું, આખરનું, અંતિમ. [હલા ખેાળાનું (રૂ. પ્ર.) છેલ્લું અવતરેલું. હલા દહાડા (-દા:ડા) (રૂ. પ્ર.) પ્રસૂતિ થવાની નજીકના સમય, -હલા પ્રણામ (રૂ. પ્ર.) આશાના અંત. -હલી અવસ્થા (રૂ. પ્ર.) ઘડપણ, મૃત્યુ નજીકના સમય, હલી ઘડી, હલી વેળા (રૂ.પ્ર.) મૃત્યુ નજ ના સમય. -હલી ઘડીએ (-ધર્ડિયે) (રૂ. પ્ર.) કામ પૂરું થવાના સમયે, લી લાંબી ઊંઘ (રૂ.પ્ર.) મરણ, અવસાન. જૈલી વાત (રૂ.પ્ર.) બાંધછોડ, કામ્યુંામાઇઝ.’-હલી સનદ (૩.પ્ર.) મરણ. -હલે કેગળે (ર. પ્ર.) જમીને તરત જ. -હલે છાબડે મેસી જવું (.ખસી-) (રૂ. પ્ર.) જોતિરવભાવ ઉપર જવું. -લે પથિયે, -હલે પાટલે (રૂ. પ્ર.) ઊતરી પડેલી સ્થિતિ. -હલે રવિવારે (. પ્ર.) કદી નહિ. હલેા અક્ષર (રૂ. પ્ર.) છેવટની શિખામણ. (ર) અવસાન સમયનું રામનામ. લે પરાણુા (રૂ. પ્ર.) મરવાની તૈયારીએ પહાંચેલ માણસ, -હલેા શ્વાસ (રૂ. પ્ર.) મૃત્યુને સમય] [‘છેલ-વહેલું.’ છેલ્લુ'-વેલું (વ:તું) વિ. [જુએ ‘છેલ્લું' + વહેલું.'] જુએ છેવટ (ધ્રુવટ) ન. [જુએ ‘છેક;’ દે, પ્રા. હેમ-અંત-દ્વારા.] પરિણામ, નિવેડા. (ર) ક્રિ. વિ. [+સા. વિ., ‘એ’ પ્ર. ના લેપ] અંતે. (૨) પરિણામે, [॰નું (. પ્ર.) સવૅપિરિ, ‘અલ્ટિમેઇટ,’ ‘સુપ્રીમ]
છેવટે (ધ્રુવટે) ક્રિ. વિ. [ + ગુ. ‘એ' સા. વિ., પ્ર.] ભાખરે, અંત. (ર) પરિણામે [સાધન, પંચ દેવણી સ્ત્રી. [સં. છેવ>પ્રા. દેત્ર દ્વારા.] કાણુ' પાડવાનું દેવવું (વવું) સ. ફ્રિ [સં. છેવ> પ્રા. જેમ દ્વારા ના. ધા.] (લા.) તાડમાંથી રસ ખેંચયેા. છવાયું (છવાયું) કર્મણિ, ક્રિ. ઈવાવવું (છંવાવવું) કે., સ. ક્રિ.
છેલાયું, હું ( વાઢું, "હું) વિ. [જુએ ‘હેક,’ દે. પ્રા. છેનદ્વારા.] છેડે આવેલું, હદની રેખાએ રહેલું. (૨) (ગામની) પરવાડના ભાગ