Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 796

હ્માણી-જાડા
‘ઘાણી' + કાઢે,'] તેલની ઘાણી
દ્વારા.] ઘાણીમાંથી તાજું કાઢેલું (તેલ) ઘાણી-કાઠા પું. [જ માંડવાનું ડેલું કે ઘર ઘાણા પું. જિઓ ધાણી.' એના ઉપરથી આ + ગુ. ‘એ’ ત, પ્રથી હું, શબ્દ નવે.] તેલ કાઢવાનું યાંત્રિક કારખાનું, (ર) (લા.) એ નામની એક રમત
ઘાતઅે હું. [સં.] ઘાથી મરાવાની ક્રિયા, હત્યા, વધ, ખૂન, કતલ. (૨) એકની એક સંખ્યાને તેની તે સંખ્યાથી એક કરતાં વધારે વાર ગુણવાથી આવતા ગુણાકાર, પાવર'(ગ.) ઘાતર (ચ) સ્ક્રી. [સં. ધાતના વિકાસ] ગ્રહ વગેરેની અસર મરણ થવાની પરિસ્થિતિ, અકાળ મૃત્યુની સંભાવના. [ જવી (રૂ. પ્ર.) ગ્રહ વગેરેને આધારે શકય મનાયેલે મૃત્યુના સમય પસાર થઈ જવા]
ઘાતક વિ. [સં.] હત્યા કરનારું, કતલ કરનારું, ‘લેયલ,’ (ર) એક પરિણામને બીજા પરિણામમાં લાવવા માટે જે ગુણકથી ગુણવાની જરૂર પડે તે ગુણક), ઘાત–માન, ‘મૅડિચુઅલ,’ (ગ.). (૩) મૃત્યુ થાય તેવા (વેગ), (જ્યા.) ઘાતક-તા શ્રી. [સં.] ઘાતક હોવાપણું ઘાતકી વિ. [સં. વાત્તTM + ગુ. ઈ ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ઘાતક, ની. (૨) ક્રૂર, નિર્દય
ઘાત-ક્રિયા સ્રી. [સં.] કરણીગત રાશિને અકરણીગત કરવાની ક્રિયા. (ગ.). (૨)કાઈ પરિમાણને એ જ પરિમાણથી વારંવાર ગુણવાની ક્રિયા. (ગ.). (૩) બે ફરતાં બિંદુ એક સ્થિર બિંદુની સાથે હમેશાં સીધી લીટીમાં રહેતાં હોય અને જો એ સ્થિર બિંદુથી એએનાં અંતરે ના ગુણાકાર સરખા રહેતા હોય અને જો એ બે ક્રૂરતાં બિંદુએમાંથી એકના ભ્રમણ-માર્ગ આપ્યા હાય તા એ ઉપરથી બીજો ભ્રમણ-માર્ગ કાઢવાની ક્રિયા. (ગ.) ઘાતક્રિયા-કેંદ્ર (-કેન્દ્ર) ન. [સં.] ધાત-ક્રિયાનું કેંદ્ર-બિંદુ ઘાત-ગણન ન. [સં.] ગણતરીની સરળતા ખાતર સંખ્યાને
બદલે એએનાં ઘાતમાન લઈને કરવામાં આવતી ગણતરી. (ગ) ઘાત-ચક્ર ન. [સં.] જુદી જુદી રાશિએ અને નક્ષત્રોમાં જુદી જુદી જાતની આવતી વિપત્તિઓનું મંડળ, (જ્યેા.) ઘાત-ચંદ્ર (-ચન્દ્ર) પું. [સં.] નુક્સાન કરે તેવા ખાનામાં રહેલા ચંદ્ર (જન્મકુંડળીમાં), નખળા ચંદ્ર. (યા.) ઘાત-ચિહ્ન ન. [સં.] આંકડાને કેટલી વાર ગુણવાને છે એ બતાવનારા આંકડાની જમણી બાજુને ઉપરને ખૂણે નાના બતાવવામાં આવતા આંકડ, ઇન્ડેક્સ.' (ગ.) ઘાતડી સ્ત્રી. [સં. TMTM + ગુ. ડું' ત, પ્ર. + ઈ’સ્વાર્થ
સ્ત્રીપ્રત્યય] મરણના ભય
ઘાત-તિથિ સ્ત્રી, ઘાત-દિવસ પું. [સં.] જે તિથિએ જન્મકુંડળીમાંના ગ્રહેાની સ્થિતિને કારણે મરણ થવાની સંભાવના હાય તેવી અશુભ તિથિ કે દિવસ, (જ્યા.) ઘાત-નક્ષત્ર ન. [સં.] જન્મકુંડળીમાંના ગ્રહો પ્રમાણે જે નક્ષત્રમાં અવસાન થવાની સંભાવના હોય તેવું નક્ષત્ર. (જ્ગ્યા.) ઘાત-નિયમ પું. [સં.] સમાન અન્યક્ત રાશિએના ગુણાકાર ઘાત કે મૂળ કાઢવા માટે તે તે રાશિના ધાતનાં સરવાળે બાદબાકી ગુણાકાર કે ભાગાકાર કરવાના નિયમ. (ગ.)
Jain Education International_2010_04
૧
ધામ
ઘાત-પ્રકાશક વિ., પું. [સં. ] ઘાત બતાવનારી સંખ્યા, ‘એકસ્પેાનન્ટ.' (ગ.)
ઘાત-માન ન. [સં.] તેનો તે સંખ્યા જેટલી વાર લઈ ગુણાકાર કર્યાં હોય તે બતાવનાર અંક, ઘાતક, ‘મેડયુઅલ.’ (ગ.) ઘાત-મૂલ(-ળ) ન. [સં.] ઘાતનું મૂળ, (ગ.) ઘાતર નં. પરાઢિયું [વાજિંત્ર, આતાવ ઘાત-વાદ્ય ન. [સં.] હથેળીના પંન્ને મારી વગાડવામાં આવતું ઘાત-વાર પું. [સં.] ધાત·તિથિ કે ધાત-દિવસે આવતે વાર ઘાત-વિધિ પું., સ્ત્રી. [સં., પું.] જુએ ‘ધાત-ક્રિયા.’ (લા.) ઘાત॰ સ. ક્રિ. [સં. ઘાસઁ, -ના. ધા.] હત્યા કરવી, નાશ
કરવા
ઘાતનું સ, ક્ર. [જૂ, ગુ.] ઘાલવું, દાખલ કરવું, નાખવું ઘાત-સંખ્યા (સખ્યા) સ્ત્રી. [સં.] જે સંખ્યાનું મૂળ નીકળી શકે તેવી સંખ્યા. (ગ.)
ઘાત-સ્થાન ન. [સં.] વધ-સ્થાન. (ર) ગ્રહ વગેરેનું નુકસાન કરવાની સંભાવના આપતું જન્મકુંડળીમાંનું સ્થાન. (āા) ઘાતારાહ [ સં. વાત્ત + મા-રોä ] ધાત સંખ્યાના ચડતા ક્રમ. (ગ.) [ક્રમ. (ગ.) ઘાતાવરાહ પું. [સં, ઘાત્ત + સ્ત્રવરોહ] ઘાત સંખ્યાના ઊતરતા ઘાતાંક (ધાતાૐ) પું. [સં. વાત + મ] એક પરિમાણ બીજા પરિમાણના કેટલામે ઘાત છે એ બતાવનારી સખ્યા. (ગ.) ઘાતાંક-ગણન (ધાતાŚ-) ન. [સં.]જ ‘ઘાત-ગણન.’ (ગ.) ઘાતિકવિ. [સં.] ઘાતક થાતિ-કર્મ ન. [સં.] જ્ઞાનાવરણ દર્શનાવરણ મેહનીય અને અંતરાય એ પ્રકારનું તે તે પાપકર્માં (જૈન.)
ઘાતિત વિ. [સં.] હણી નાખવામાં આવેલું, મારી નાખેલું. (૨) અથડાવવામાં આવેલું ઘાતિની વિ., સ્ત્રી. [સં.] હત્યારી સ્ત્રી
ઘાતી વિ., પું. [સં., પું.] હત્યા કરનાર, ખની, ઘાતકી ઘાતી-કર્યું ન. [સં, +સં.] આત્મિક ગુણેના ઘાત કરનારું કર્મ. (જૈન.) દિવવાળું ઘાતીલ વિ. [સં. વાત્ત + ગુ. ઈલું' ત, પ્ર.] ઘાત કરવાની ધાતુક વિ. [ર્સ,] ઘાતક [એક પ્રકારનું તેલ ધા-તેલ ન. [જુએ ‘ધા' + ‘તેલ.’] જખમ ઉપર રૂઝ લાવનારું ધાત્ય વિ. [સં.] મારી નખાવા કે મારી નાખવા જેવું. (ર) ગુણવા જેવું, ગુણવા-પાત્ર. (ગ.) ધાની-વેલ (-ચ) સ્રી. એ નામની એક વેલ ઘા-પહાણ (-પાઃણ) પું. [જ઼એ ‘ઘા’ + ‘પહાણું.'] જખમ ઉપર રૂઝ લાવે એ પ્રકારના એક પથ્થર ઘા-પાન ન, જિએ ઘા’ + ‘પાન,’] જખમ ઉપર લગાવવાથી કે બાંધવાથી રૂઝ લાવનારું એક જાતનું પાંદડું, સમુદ્રશેષનું પાંદડું. (૨) એ નામના વેલા, સમુદ્રશેષને વેલા ધાર ન. જુએ ‘ધાતર’ (પોઢિયું.) ઘાફીથ પું. એ નામના એક છેડ ઘાબાજરિયું ન. [જએ ‘ધા' + બાજરિયું.'] બાજરાના જેવા આકારનાં લાંબા ઠૂંઠાના જખમ ઉપર લગાવવાથી રૂઝ આવે છે તેવા છોડ અને એનું ઠંડું ઘામ પું. [સં. ધમ > પ્રા. ઘમ્મૂ ] ખકારા (ઉનાળાના ઉકળાટને