Page Text
________________
ખાટ-ખહંત ૮)બડે
૧૧૨
ખાડા-ખાતર
(૨) ન, ખટખટમડાનું ફળ | ખાટ-ખટું-૮)બો ! [૪ ખાટ-ખટુંબડું.'] જેનાં પાંદડાંનાં
ભજિયાં થાય છે તે એ નામની એક વનસ્પતિ, ખાટ-ખટમડો ખટ-ખટું)બિયે મું. [ઓ “ખાટ-ખટુંબ” ‘+ ગુ. ઈયું'
સ્વાર્થે ત. પ્ર.] જેની ગાંઠ સાપ અને વીંછીના ઝેર ઉપર વપરાય છે તેવા એ નામનો એક વિલે, ખાટ-ખટમિ ખાટ-ખટું(-)બી સ્ત્રી, ખટ-ખટું(4) પું. એ
ખાટ-ખમિયો.' ખટ-ખમડું એ “ખાટ-ખટુંબડું.” ખટ-ખમડો જુઓ “ખાટ-ખટુંબડો.' ખટ-ખટર્મિ જુઓ ‘ખાંટ-ખટુંબિ.' ખટ-ખમી સ્ત્રી., એ. ૫. જઓ ખાટ-ખટુંબી,-બ.' ખ૫ (થ) સ્ત્રી. [જ એ “ખાટવું' + ગુ. “પ” ક.મ.]
ખાટવું એ, લાલા, ફાયદે, નાફે ખાટલિયે હું. [ જુઓ “ખાટલો' + ગુ. “યું સ્વાર્થે ત. પ્ર. ] (લા.) ઉત્તરના આકાશમાં ધ્રુવને ફરતા જણાતા સપ્તર્ષિના તારાઓનો સમહ, સંતર્ષિની ખાટલી ખાટલી સ્ત્રી. [ જ એ “ખાટલે' + ગુ. ‘ઈ’ સ્ત્રી પ્રત્યચ.] નાને ખાટલો. (૨) ઘાણીની લાઠને વજન આપવા માટે નાડેલા નીચે લાકડાના જે ચકઠા ઉપર પથ્થર રાખવામાં આવે છે તે માંચી જે ભાગ, ડે. (૩) (લા.) આકાશમાંની સપ્તર્ષિની ખાટલી, ખાટલિયે. (૪) ગંગેટી નામની વનસ્પતિ, ઊંધી ખાટલી ખાટ-લૂણી સ્ત્રી. [ જ “ખાટું + લૂણ.'] એ નામની
એક ખાટી ભાજી, ચાંગેરી ખાટલે શું. જિઓ ‘ખાટ' + ગુ. “હું” સ્વાર્થ ત. પ્ર.] કાથી કે પાટીને ભરેલે પલંગ-ઘાટને આકાર, માંચે. (૨) (લા.) મંદવાડ, (૩) સુવાવડ. [ -લા-વશ (૨. પ્ર.) મંદવાડને બિછાને પડેલું. લેથી પાટલે અને પાટલેથી ખાટલે (૩. પ્ર.) એશઆરામી જીવન. (૨) માંદગીનું જીવન. -લે ૫૦૬ (ઉ.પ્ર.) માંદા પડવું. -લે પહયાં પડ્યાં (રૂ.પ્ર.) મંદવાડમાં હોય તે રીતે. (૨) નિરાતિ, ઠંડે પટે. ૦ આવ (રૂ.પ્ર.) મંદવાડ થવો. (૨) સુવાવડ આવવી. ૦ઊફરો કર (રૂ.પ્ર.) બિછાનું સંકેલી લેવું. ૦ કરો થવે (રૂ.પ્ર.) ધરમાંથી મંદવાડ જવે. ૦.કર (૨. પ્ર.) મંદવાડ આવે એમ કરવું. ૦ ખેંચ (ખેંચ), ૦ તાણ (૩.પ્ર.) ખાટલાની પાંગત તાણ ખાટલો સતાણ કર. ૦ થ (રૂ. 4) માંદગી આવવી. ૦ ઢાળ, પાથરશે (ઉ. પ્ર.) ખાટલા પર બિછાનું કરી આપવું. ૦ પાથરી આપ (ઉ. પ્ર.) ભડવાઈ કરવી. ૧ ભરે (૨. પ્ર.) ખાટલામાં કાથી કે વાણ ભરવું. ૦ ભાંગ (૨. પ્ર.) સંસાર ભેગવવા છતાં પ્રજા ન થવી. • ભેગવ (રૂ.પ્ર.) મંદવાડ ભેગવ. ૭ લાંબે ચાલ (રૂ. પ્ર.) મંદવાડ લંબા. ૦ સાલવ (રૂ. પ્ર.) ખાટલાના જુદા જુદા ભાગ ભેળા કરવા. (૨) સંભોગ કરવો ]. ખાટવડ ન. કન્યાના વિવાહ વખતે જાન આવ્યા પહેલાંનું જમણ ખાટવું સ. કે. (ભૂતકૃદંતે કર્તરિ પ્રગ). લાભ મેળવ, કમાવું, રળવું. (૨) (લા.) લાગી આવવું, ચચણ ઊઠવું,
ચડભડાટ થા. [ ખાટી જવું (રૂ. પ્ર) ખુબ લાભ ઉઠાવ. (૨) લાગી આવવું]. ખટ-સવાદિયું, ખાટ-સવાદુ વિ. [ઓ “ખાટું' + “સવાદ' + ગુ. ઈયું “ઉત. પ્ર.] જેને ખાટા પદાર્થ બહુ વહાલા હોય તેવું. (૨) (લા) કોઈ પણ કામમાં સંગેની અનુકુળતાએ લાભ ઉઠાવવા તત્પર થતું. (૩) પોતાને સંબંધ ન હોય ત્યાં પણ રસ લેતા રહેનારું. (૪) લૂંટફાટ વગેરેના ઇરાદાથી ભેળું ફરનાર ખાટાઈ ઢી. [જએ ખાટું + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર. ] જુએ
ખટાઈ.” (૨) (લા) વૈમનસ્ય, મન-દુઃખ ખારિયું વિ. જિઓ “ખાટું' + ગુ. ઈયું” સ્વાર્થે ત. પ્ર.]
ખાટા સ્વાદનું, ખટાશવાળું. (૨) ન. ખાટું પ્રવાહી શાક. (૩) કેરીને બાફ. (૪) ખાટી કઢી ખાટીકે . રિવા] રેટને ઊંધે ફરતે અટકાવવા સામેની બાજએ રાખવામાં આવતા મથાળે ખચકાવાળે દોડે ખાટી-છાશ, સ (-૫, સ્ય) સ્ત્રી. જિ એ “ખાટું' + ગુ.
ઈ' પ્રત્યય + છાશ.-સ.”] (લા.) એ નામને એક છેડ, ખટુંબડો ખાટી-મીઠી સ્ત્રી, [ જુઓ “ખાટું' + “મીઠું' + બેઉને ગુ. 'ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] ખાટા મીઠા સ્વાદની પીપરમિંટ. (૨) (૨) (લા.) ગમતી-અણગમતી વાત ખાટી લુણી સ્ત્રી, [ જુઓ “ખાટું' + “મીઠું' ગુ. ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય + “લૂણી.'] જુઓ “ખાટ-લૂણ.' ખાટ આંબલે પૃ. [ જુઓ 'ખાટું + “આંબલે.] (લા.) નવસારી તરફ રમાતી એ નામની એક રમત ખાટોડી સ્ત્રી. [જ ખાટું દ્વારા.] એ નામની એક
ખાટી ભાજી ખાટું વિ. [૨. પ્રા. વક્મ-] આંબલી લીંબુ વગેરેના જેવા
સ્વાદવાળું, અશ્ત. [ ૭૦ કરી દેવું (રૂ. પ્ર.) અણગમો ઉપજાવો. ૦ ખાટું ચાખવું (ઉ. પ્ર.) દુનિયાને કડ અનુભવ લેવો. ૦ થઈ જવું (રૂ.પ્ર.) મન ઉતરી જવું, નાઉમેદ થવું. ૦ થવું (રૂ. પ્ર.) ગુસ્સે થવું. (૨) ચિડાવું. (૩) કચવાવું. ૩ લાગવું (રૂ. પ્ર.) નાપસંદ પડવું. ખાટું-ખેરું વિ. જિઓ “ખાટું + ખેરું.'] ખાટા સ્વાદનું
અને કડછા સ્વાદનું ઊતરી ગયેલું ખાટું-ચર, ખાટું-બક, ખાટું-બસ વિ. [ જુઓ “ખાટું + ૨વા. શબ્દ ] ખૂબ ખાટું ખાટુંમેળે વિ. [ જુઓ “ખાટું + મેળું.” ](લા.) ઘડામાં
સા* ને ઘડીમાં ખરાબ. [૦ થવું (રૂ.પ્ર.) નુકસાન થયું. (૨) બગડી જવું, કહી જવું. (૩) વાંધા આવ ]. ખાટું-વહું જુએ “ખાટ-વડું.” ખાટ ( -ડથ) સ્ત્રી, [૮, પ્રા. ૩ ન.] મેટો ખાડે, ગર્તા ખાતણી સી. [+ ગુ. “અણી” સ્વાર્થે પ્રત્યય ] માટીનાં વાસણ સાચવવાને રાખ પાથરી હોય તેવો ખાડો ખાતા-ખરા, ખાખડબા, ખાટા-ખઢિયા, ખાટા-ખબા પં., બ. ૧. [ જુઓ “ખાડે' + અચરે'-“ખડબો'-'ખડિયો'
ખબડો'] ખાડા-ટેકરા ખાટા-ખાતર ન. [ જ એ “ખાડો' + “ખાતર.”] ખાડા કરી
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |