Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 640

ખણસ
૫૫
ખદડું
ખણાવવું છે.. સ. જિ. ખણસ સ્ત્રી. [દે. પ્રા. વજુલા મનનું દુઃખ ] ઇન્દ્રિયની લાગણી. (૨) હાજત (ઝાડા પેશાબની). (૩) (લા.) ટેવ, આદત, વહેમ, શંકા. (૫) ખુન્નસ, વેરની લાગણી. [-સે ભરવું (રૂ. પ્ર.) અંટસ થવી, વેરની લાગણી થવી ]. ખણ સાવું અં. ક્રિ. [ એ, “ખણસ,’ ના. ઘા.] ખણસ થવી. (૨) (લા. વહેમાનું. (૩) દાઝે ભરાવું ખણંગ (ખણ) પં. [૨વા.] એવો અવાજ, (૨) ક્રિ. વિ.
એવા અવાજ સાથે ખણાવવું, ખાવું એ “ખણવુંમાં. ખણિગ-ખણિગ (ખાણ ખણિક) . રિવા.) ધાતુનાં નાણાંને રણકો (મુખ્યત્વે ચાંદીના રૂપિયાને). (૨) ક્રિ. વિ.
એવા અવાજ સાથે અણવું અ. ક્રિ. [.] ખણખણ” પ્રકારને અવાજ થ.
ખણાવું ભાવે, ક્રિ. ખણેણાવવું છે., સં. ક્રિ. ખણાવવું, ખાવું જ ‘ખણવું”માં. ખતરું ન. જિઓ “ખણવું ઢાર.] ખણવાનું સાધન ખણેર (ર) શ્રી. એ નામની એક વિલ, ખીરણ, ખીરલ ખત' ન. સિંક્ષત્ર દ્વારા ] જખમ કે ગુમડનું રસીવાળું ઊંડું ધારે ખતર પુ. દાઢીના વાળ. (૨) સ્ત્રી. દાઢી ખત ન. [અર.] કાગળ, પત્ર, લેખ, લખાણ. (૨) દસ્તાવેજ, ઇ- મેન્ટ,” “ક-વેયન્સ,’ ‘ડીડ.” [ ૦ ફાડવું (રૂ. પ્ર.) જોખમમાંથી મુક્ત થવું. (૨) સાટું રદ થવું. (૩) મોટા ખર્ચમાંથી બચી જવું ]
[દસ્તાવેજ, ડીડ ખત-પત(-7) ન. [+ સ. પત્ર], ખત-પત્ર ન. [+ સં. ] ખતમ વિ. [ અર, “ખમ્-પૂર્ણ ] પૂરું થયેલું, પૂર્ણ થયેલું. [૦ કરવું (રૂ. પ્ર.) ધાર્યા કરતાં કયાંય સારું કરવું, કમાલ કરવી. (૨) ઠાર મારવું. ૦ થઈ જવું (રૂ.પ્ર.) મરણ પામવું] ખતમ ઋી. એક જાતની વનસ્પતિનાં બી ખતર(-૨)ણ -શ્ય) શ્રી. જિઓ “ખતરી' + ગુ. “અ-એyણ” સ્ટીક ક. ] લુગડાં રંગનારા ખતરાની સ્ત્રી (અત્યારે રાજન સ્ત્રીના અર્થમાં તુચ્છકારના ભાવથી પ્રજાય છે, શુદ્ધ અટ છે નહિ.).
જોખમી ખતરનાક છે. [..] ખતરાવાળું, આપત્તિકારક, હાનિકારક, ખતર-વટ (-) સ્ત્રી, [સ, ક્ષત્રિ-વૃત્તિ (>પ્ર. વો દ્વારા ] ક્ષાત્રવટ, ક્ષત્રિય તરીકેની આબરૂ ખતરવું સ. કે. નિંદા કરવી, ગાળો દેવી, ખાતરવું. ખતરાવું કર્મણિ, કે. ખતરાવવું છે, સં. કિ. ખતરાવવું, ખતરવું જ “ખતરવું” અને “ખાતરવુંછમાં. ખતરાવવું, ખતરાવું એ ખાતરમાં . ખતરિયાં-વટ (૮) જુએ “ખતર-વટ.’
ક્ષત્રિા માંથી જારી રૂપ બની વિપ્રકર્ષથી, પહેલાં ક્ષત્રિય” તેમજ “બ્રહ્મક્ષત્રિ’ માટે રૂઢ હતો, હવે તુરછ અર્થ પૂરતો મર્યાદિત ] ગુજરાત સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છમાં મુખ્યત્વે કપડાં રંગવાનું કે કાપડ વણવાનું કામ કરનારી હિંદુ તેમજ હિંદુમાંથી મુસ્લિમ થયેલી છે તે જાતિને પુરુષ ખતરી-વટ (૭) જુઓ “ખતર-વટ.”
ખતરું ન. [અર. ખતર] જખમ, અડચણ, આફત. (૨)
ખેડ, છિદ્ર, દેવ ખતરણ (૩) જેઓ “ખતરણ.' ખતરે મું. [અર. ખતર] સંદેહ, શંકા, શક, સંશય. (૨) ભય, બીક ડર. (૩) જખમ, આફત. [૦ પાઠ (રૂ.પ્ર.) વાંધો પાડવો. ૦ મટાટ (ઉ.પ્ર.) હાજતે જવું ] ખત-લેખક છું. [ જુએ ખત+ સં. ] ખત લખનારે કારકૂન, બોન્ડ-રાઈટર' ખતવણી સ્ત્રી. -શું ન. [૪એ “ખાવવું' + ગુ. “અણુ
અણુંકુ મ.] રેજ મેળ-રેકડમેળ --આવરામાંથી ખાતાવહીમાં તે તે ખાતામાં નોંધ ટપકાવવી એ, ખતવવું એ, પેરિંગ' ખતવવું સ. ક્રિ. જિઓ “ખાતું, -ના. ધા] ખતવણી કરવી.
ખતવાલું કર્મણિ, ક્રિ. ખતવાવવું છે., સ. ક્રિ. ખતવાર . ઉકરડે ખતરાવવું, ખતવાવું જુઓ “ખતવવું”માં. ખત(ત્તા) સ્ત્રી, પું. [અર. ખતા] ભૂલ-થા૫, ગફલત, કસૂર, ચૂક. (૨) (લા,) છેતરાવું એ, (૩) ઠપકે. (૪) અથડામણ. (૫) નિષ્ફળતા. (૬) પસ્તાવો ખતિ મું. એ નામનું એક પક્ષો ખતી વિ. [ ઓ “ખત + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] ખતને લગતું. (૨) ખતથી બંધાયેલું, “ઈન્ડે ચડ' પેશ-ઇમામ ખતીબ છું. [અર.] મરિજદમાં ખુત પઢનાર ઉપદેશક, ખતીબી સ્ત્રી. [ + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] ખતીબનો ધંધે કે પદવી ખરા જુઓ “ખતા.' ખતે પું. કામળે, ધાબળે ખરો છું. જુઓ “ખતા.' ખત્રાણી સ્ત્રી. [જુઓ “ખત્રી' + ગુ. આણી' પ્રત્યય; હકીકતે “ક્ષત્રિયાળીનું લાઘવ.] ખતરણ ખત્રી જુઓ “ખતરી.'
લિકેને વાસ, ખત્રી-૫, વાડે !. [+જુએ “પ” (પાડે), “વાડે.”] ખતરી ખદ કવું અ. ફિ. [૨વા.] ઊકળતાં “ખદ ખદ’ એ અવાજ છે, ખડકો આવે એવું ઊકળવું ખદકે . જિઓ “ખદ કવું” + ગુ. “એ” ક. પ્ર.] ખુબ ઉકળતાં ખડ ખડ અવાજ સાથે આવતો ઊભરે ખદખદ . [વા.] ખદકાને અવાજ. (૨) ક્રિ. વિ. એવા
અવાજ સાથે ખદખદવું અ. ક્રિ. [૨વા.] ઊકળતાં પ્રવાહી કે અર્ધપ્રવાહી રસેઈમાં “ખદ ખદ' અવાજ સાથે ઊકળવું.ખદખદાવવું છે,
સ, કિં. ખદ(ડું) વિ. [+ગુ. ‘ઉ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] હીજ ડું, નપુસક, ખદ(-)૪૬ સ. કેિ. રિવા] “ખદડુંક ખદડક” અવાજ થાય એમ ઘોડા વગેરેને દોડાવવું. (૨) (લા) ખૂબ મહેનત આપવી. (૩) થકવવું. ખદ-દેહાવું કર્મણિ, ક્રિ. ખદ-દેઢાવવું પ્રે.. સ. . ખદડામણ (ય) સ્ત્રી. જિઓ “ખદડવું' + ગુ. “આમ” કુ. પ્ર.] ખદઢાવવું એ, તગડામણ. (૨) (લા.) અથડામણ. (૩) થાક ખદડું જુએ “ખડ.'