Page Text
________________
કાળા-વા
કચાટિયું કેહ્વા-વેઢા (કૉ:યા-) પું., બ. વ.. [જુએ કાલ’-ભૂ. કૃ. + ‘વેડા.'] (લા.)કચાટિયા-વેડા, પારકી ખણખાદ કરવાની પ્રાકૃતિ
૫૨
કહ્યું (કયું) વિ. [જુએ ‘કાહવું'+ગુ. યું' ભૂ. કૃ.] કાહેલું, સડી ગયેલું. (ર) (લા.) ચીડિયું
કહ્યુન્ત્યું (કે થુંકશું) વિ. [જુએ ‘કહ્યુ ' ભૂ. કૃ, + ‘ચા’ ગુ. ‘ઉં' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] સડેલું અને કચવાળું કાળ (કાળ) પું. [દે. પ્રા. જો] ઉંદરની નતનું એક પ્રાણી, ધ્વંસ [ટીપાં (ઝાકળ-મેઘરવાથી નહિ) કાળ (કાળ) પું. કુદરતી રીતે પાંદડામાં બાઝતાં પાણીનાં કાળ (કોળ) પું. [જુએ ‘કાળવું.']વૃક્ષમાં અંકુર ફૂટવા એ,
કાર
કાળજ (કેળ) પું. નદીકાંઠાની મીઠી જમીન [એક કંદ કેળ-કંદ (કાળ-કન્હ) પું. [અસ્પષ્ટ + સં.] ડુંગળીની જાતનેા કાળ-કાળામા (કાળ-કાળા-) પું. આંખલા-પીપળી પ્રકાર
ની સારઠની એક રમત
‘અણ્ણ’
કાળણું (કાળણ્ય) શ્રી. [જુએ · કાળી + ગુ. સ્ત્રીપ્રત્યય.] કાળી જાતની સ્ત્રી. (ર) (લા.) કાળી અથવા દયાહીન સ્ત્રી દિખાતી ઝાકળ કાળમણી (કૅળમણી) સ્ત્રી. પાનખર ઋતુ પછી સવારે કાળમી (કાળમી) સ્ક્રી. વંદાની જાતનું એક જીવડું કાળાડી (કેળવડી) સ્ત્રી. [જુએ કાળ' દ્વારા.] કાળવાઈ, દરિયું, "દરવાઈ
કેળવવું (કોળવવું) જુએ ‘ કાળનું’માં, [‘ કાળવડી,’ કાળવાઈ (કોળવાઇ) સ્ત્રી, [જુએ કાળ' દ્વારા.] જુએ કાળવું (કેળવું) અ, ક્રિ, જુઓ કરવું.' કેળાનું (કાળાવું)
ભાવે, ક્રિ, કાળાવવું (કાળાવવું) પ્રે., સ. ક્રિ. કેળ-શિ`બા (કાળ-શિક્ખી) [અસ્પષ્ટ+ર્સ.] સ્ત્રી. કાળી વાલેાળ કાળ-સૂંદ (કાળ-) ન. એ નામના એક વેલે। (ભાજી તરીકે એના પાંદ ખવાય છે.)
કાળ-સૂંદા (કાળ-) શ્રી. જંગલી બિલાડી કાળબ(-ભ)ણ (કાળમ્બ(-મ્ભ)ણ) ન. [જુએ ‘ કાળંખ(G)વું' + ગુ. ‘અણુ' રૃ.પ્ર.] વા-વંટોળ સાથે વરસાદનું ચડી આવવું એ
કાળ બવું (કૅાળમ્બવું) જુએ ‘કાળવું. કાળખા (કાળમ્બા) કું. [દે. પ્રા. ઢો ંચન-] જુએ ‘કોલંબ.’ કાળભવું† (કોળમ્ભવું) અ. ક્રિ. જુએ કાળવું.' કાળભ(-)વું× (કાળમ્બ(-મ્પ્સ)વું) અ. ક્રિ. પેાતાથી થયેલી
વાડી ઉપર ધણખુંટનું ટપનું કાળાંલવું, કારંભનું કાળાડું (કૅાળાડું) ન. [જુએ કાળ' + ગુ. ‘આડું’ ત. પ્ર. ] જએ કાળવડી,’ [મુરબ્બાના પ્રકારનું ખાદ્ય કાળા-પાક (કાળા-) પું. [જુએ ‘ કાળું' + સં.] ભૂરા કેાળાનું કાળાબઢો (કોળાખડા) પું. એ નામની એક દેશી રમત કાળામડી (કાળામરી) શ્રી. એ નામની એક દેશી રમત, એળ-કાળામણેા
કાળામણ (કેળામણ્ય) સ્ત્રી, [જુએ ‘કાળવું' + ગુ, ‘આમણ’ ટ્ટ, પ્ર. ] કાળવું એ, કારનું એ. (ર) ખિલવણી. (૩)
Jain Education International_2010_04
કાળાડું
પૃથ્વીના પૃષ્ઠ તરફ ભેજનું ચડવું એ. (૪) (લા.) પ્રસન્નતા કાળાભી સ્રી. દોઢેકફ્રૂટની લંબાઈની દરરિયાની એક માછલી કાળાવવું, કાળાવું (કાળા-) જુએ ‘કાળવું’માં. કાળાંટ (કૅાળાંટ) પું. [જુએ ‘ કાળીÑ' + ગુ. ‘આંટ’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] (તિરસ્કારમાં) કાળી કાળાંબડુ (કાળાંમડું) ન. [ન. [જુએ ક્રેાલંબ’ + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે પ્ર. ] નમેલી ડાળી કેળાંબડો (કૅાળાંબડો) પું. [જુઓ કાળાંખડું.'
આ
· કાળાંબડું.' (૨) એ નામની એક દેશી રમત. (૩) વરસાદ આવતાં પહેલાંના વખત
કાળાંબ પું. [પું. જુએ! ‘કોલંબ.'] ઊગી નીકળવાની ક્રિયા,
(ર) ઝાકળી વાદળાંની કાળામણ
4.
કાળાંભ [ગુ. ‘હું' ત. પ્ર.] જુએ ‘કાળાંલું.’ કાળાંભવું (કોળાંભવું) જુઓ કાળવું.' કેળાંભુ (કાળાંભુ) ન. [જુએ કાર્લમ,') ઝાડને ડાળીઓને છેડે જ્યાં પાંદડાં ફૂટતાં હોય તે આછી ડાળ કાળિયાર (કાળિયાર) વિ. [ જુએ કાળી ' દ્વારા. ] કાળાએની વસ્તીવાળું
કાળિયું† (કૅાળિયું) ન. [જુએ ‘કાળ' + ગુ, ‘ઇયું' ત. પ્ર.] કાળ પકડવાનું પાંજરું, કાળવાઈ. (૨) કાળને રહેવાનું દર કાળિયું (કૅાળિયું) ન. [જુએ ‘ કાળીÖ’+ ગુ, ઇયું' ત. પ્ર.] ઊંડળમાં સમાય તેટલું શ્વાસ. (૩) મગ મઠ વગેરે વાઢી લીધા પછી એના કરવામાં આવતા નાના ઢગલા કાળિયા (કૅાળિયા) પું. [ર્સ > પ્રા. ગુરુ + ગુ. ‘યું’ ત. પ્ર.] માંમાં એક વાર લઈ શકાય તેટલે ગ્રાસ, નવાલે, [યાનું મારું (૩.પ્ર.) જમાડવામાં આવ્યું છે તેવું. -યાવાળા હાથ (રૂ.૩ ) સ્વાર્થી વૃત્તિ. -ચે કાળિયે બિસ્મિલ્લા (-કૅાળિયે-) (રૂ. પ્ર.) પ્રસંગે પ્રસંગે જુદે જુદે લાગે. ॰ કરવું, ૦ કરણ, ॰ કરી જવું, ॰ કરી જવા (રૂ. પ્ર.) ઉચાપત કરી લેવું, એળવવું, ॰ ગળી જવા (ર. પ્ર.)પૃથાના જવાબ ન આપવા. ॰ પેટમાં ઊતરી જવા (રૂ. પ્ર.) પારકું અથાવી પાડવું. પહેલે કાળિયે માખી (પૅલે કળિયે-) (૧. પ્ર.) શરૂઆતમાં જ વિઘ્ન. મેઢે આવેલા કાળિયા (-કાળિયા) (રૂ. પ્ર.) લગભગ તૈયાર. લાહીના કાળિયા ( કાળિયા) (રૂ. પ્ર.) અપ્રિય ભેાજન. (૨) અગ્રાä વસ્તુ] કાળી૧ (કાળા) પું. [સ. ૌદ્દિ-> પ્રા. જોજિંગ-] ભારતવર્ષની પ્રાચીન કૌલ જાતિમાંથી ઊતરી આવેલી કહેવાતી જાતિ અને અને પુરુષ. (સંજ્ઞા.)
કાળી (કાળી) સ્ત્રી. હાથની મૂડીમાં સમાય તેટલું ઘાસ કે રાડાં કાળી (કાળી) સ્ત્રી. શિખરબંધ મંદિરમાં દેવની અને મટની વચ્ચેની જાળીને અંદરને પેાલાણવાળા ભાગ. (સ્થાપત્ય.) (૨) એસરી. (સ્થાપત્ય) કાળી ( કાળી) સ્ત્રી. [દે. પ્રા. જોહિમા] કાળાં (ભ્રાં અને પતકાળાં)ના વેલા
કેળી-ક કાળી ( કાળી-કકાળી) પું. [જુએ કાળ' + સં. વાહી] હલકા વર્ણના માણસ, (૨) તાફાની ટોળી કાળી-કાંદો (કોળી-) એ કાળ-ક’૯.’ કાળીડું (કોળીડું) ન. ઘેડિયાનું ખેયુ પહેાળું રાખવા નામાં
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |