Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 598

કેવડી-માથ
કેવડી-મેાથ શ્રી. [સં. નૈતિ- પ્રા, વર્જિંત્ર + જુએ ‘મેાથ.' ] મેાથ નામની વનસ્પતિની એક જાત કેવ ું (કેવડું) સર્વ., વિ. સં. ત્િ દ્વારા. અપ. વઢ] લંબાઈ પહેાળાઈ ઊંચાઈ અને ઊંડાઈ કેટલી એ જાણવા વપરાતું સર્વનામ–કેટલું લાંબું-પહાળું-ઊંચું-ઊંડું ?
કેવડુ કવિ. [ + ગુ. 'સ્વાર્થે ત, પ્ર ] -અંદાજે -આશરે કેવડું !
કેવડું-ય વિ. [ + જુએ ‘૫.’] અનિશ્ચિત છતાં ઠીક ઠીક પ્રમાણમાં લાંબુ પહેાળું-ઊંચું-ઊંડું (પ્રશ્ન નથી.) કેહેલ ન. [ જુઓ કેવડા' + સં. âÆ > પ્રા. .., સર‘ધુપેલ.' ] કેવડાની સુગંધીવાળું તેલ કેવા પું. [સં. નેતા દ્વારા] [સુગંધીદાર કેતકીના છેાડ અને એના પેટા. (૨) (લા.) અંગરખામાં ખભા પછવાડે મજબૂતી માટે કેડિયામાં સીવવામાં આવતું કૈરીના ઘાટનું કપડું. (૩) જોડામાં કરાતી એવી નકશી, (૪) ગાળ તૈયાર કરવાની લેાઢાની કડાઈના તળિયા માટેના પટ્ટો કે સાંધા કેવરી એક જાતનું પક્ષી કેવલ-(ળ) વિ. [સં.] એકમાત્ર, અનન્ય, ‘ઍબ્લૂ ટ'. (૨) નિર્ભેળ, શુદ્ધ, ચેર.' (૩) ક્રિ. વિ. ફક્ત, માત્ર. (૪) સાવ, છેક, તદ્દન
કેવલ-જ્ઞાન ન. [સં.] ભ્રાંતિશૂન્ય વિશુદ્ધ સંપૂર્ણ અને સર્વશ્રેષ્ઠ જ્ઞાત [પહોંચેલું, કેવળી. (જૈન.) કેવલજ્ઞાની વિ.સં., પું.] તીર્થંકર કૅટિની જ્ઞાનકક્ષાએ કેવલ-વ્યતિરેકી વિ. [સં., પું.] માત્ર વ્યતિરેકની ખ્યાતિવાળું (-અનુમાન, લિંગ વગેરે). (તર્ક) કેવલાત્મા પું. [સં. વરુ + મામા ] ઢંઢોથી રહિત નિર્ગુણ નિરાકાર એક માત્ર બ્રહ્મતત્ત્વ. (વેદાંત.) કેવલાદ્વૈત ન. [સં. વરુ + અâ1] બ્રાનું માયામાં પડેલું પ્રતિબિંબ તે જગત અને અવિદ્યામાં પડેલું પ્રતિબિંબ તે જીવભાવ-આ બંને સર્વથા મિથ્યા છે અને જીવ તા બ્રહ્મ છે. તથા માત્ર કાંઈ પણ હોય તે એ કેવળ નિરંજન નિરાકાર બ્રહ્મ જ છે એવા વેદાંત-સિદ્ધાંત, માયાવાદ, ‘ઍસેટ મૅમ્યુનિઝમ' (શાંકર વેદાંત.) કેવલાદ્વૈત-વાદ પું. [સં.] જએ કેવલાદ્વૈત.’ કેવલાદ્વૈતવાદી, કેવલાદ્વૈતી વિ. [સં., પું.] કેવલાદ્વૈત-વાદમાં માનનારું લિંગ વગેરે). (તર્ક.) કેવલાન્વયી વિ. [સં.] માત્ર અન્વયની વ્યાપ્તિવાળું (અનુમાન, કેવલી(-ળી) વિ., [સં., પું.] કૈવચ-જ્ઞાન ધરાવનાર, પરમજ્ઞાની. (ર) મુક્તિના અધિકારી પરમહંસ જીવ. (૩) પું. તીર્થંકર. (જૈન.)
૫૫૩
કેવળ જુએ ‘કેવલ,’
કેવળપ્રયાગી વિ. [સં., પું.] વાકયમાંના અન્વયથી અલગ રહેનારું (પ) ( ‘અરે, રે, અહા' વગેરે પટ્ટા). (ન્યા.) કેવળી જએ ‘કેવલી,’ [અર્થના અનુગ] શાનું ! કેવાનું (કૅવાનું) વિ. [જએ ‘કેવુ' + ગુ. ‘નું’છે. વિ. ના કુવામ પું. ચાસણીના તાર [થર. (સ્થાપત્ય.) વાર હું. શિખરબંધ મદિરામાં કાંણીના થરની ઉપરના કે-વારનુ` વિ. [જએ ‘ધ્રેવારે' + ગુ. ‘તું’ છે, ના અર્થના
Jain Education International_2010_04
કેશ(-સ)ર કરી
અનુગ ] કથારનું, કેટલેય સમય પસાર થયા પછીનું કે-વારે ક્રિ. વિ. [(પુ.) ‘કયે વારે”નું લાધવ] કયારે ! કેવાળ પું. કુંભીના ગળા આગળની રચના. (સ્થાપત્ય.) (ર) મકાનની મેડીના રવેશ. (સ્થાપત્ય.) .(૩) પેટીની ઉપરના ભાગ (જેમાં કણી ટેક ટેક પાટી તથા ઘીસિયાનું યાને પડચણ એટલા ભાગ આવે છે વાંચ (-સ્થ્ય) શ્રી. એ નામની એક વનસ્પતિ કે-વિધ (-ય) ક્રિ, વિ. ક્રિયે વિધિએ'નું લાધવ] કઈ રીતે, કયે પ્રકારે
કેવુક ન· [સં., પું.] એ નામની એક વનસ્પતિ કેવું (કેવું) સર્વ., વિ. [સર૰ એવું.’ પ્રા. ન- ‘સાદશ્ય’ને અર્થે જ. ગુ. ‘કહેવ....] કાના જેવું ! (૨) કયા પ્રકારનું કે રીતનું !
કેવું-ક (કૅવુંક) વિ. [+]. 'ક' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] કચા પ્રકારનું કે રીતનું ?
કેવું-ય (કેં:બુંચ) વિ. [+ જએ ‘ય.’] અજ્ઞાત અને અનિશ્ચિત રીતે કુવાચ પ્રકારનું કે કેવીય રીતનું (પ્રશ્નાર્થં નથી.) કેશ હું. [સં.] વાળ, માલ, મેાવાળા. [॰ ઉતરાવવા, ૦ કઢાવવા (રૂ.પ્ર.) માથું ખેડાવવું. ॰ કાપી લેવા (રૂ.પ્ર.) છેતરી લેવું. (૨) નુકસાન કરવું. • રાખવા (રૂ. પ્ર.) વાળ વધારવા]
કેશ' સ્રી, [અં.] રોકડ રકમ. (ર) સિલિક, ‘બૅલૅન્સ’ [॰ કરવા (રૂ.પ્ર.) માલ વસ્તુ વેચી કે ચેક હૂંડી વટાવી રાકડા પૈસા મેળવવા] વિત્ત કેશ-કર્તન ન. [સં.] મેવાળા કાપવા એ, શૌર, હજામત, કેશકર્તનાલય ન. [+ સં. માĒ] હન્નમત કરવાની દુકાન, હેર-કટિંગ સલૂન’ [વણી કેશ-કલાપ પું. [સં.] વાળના સમહ-અંખેડા. (ર) ચેાટલા, કેશ-નલિકા, કેશ-નલી(-ળી) સ્ત્રી. [સં.] પ્રાણીએનાં શરીરામાં શિરાઓને અને નાડીઓને જોડનારી વાળના જેવી સૂક્ષ્મ નળી, ‘કૅપિલરી'
કેશ-પાશ પું. [સં.] અંબેડૅ. (ર) ચેટલે, વેણી કેશ-પ્રસાધન ન. [સં] વાળ ઓળી ઠીકઠાક કરવાની ક્રિયા કૅશ-બુક સ્ત્રી. [અં.] રેાકડેથી આપલેની નેાંધ, રોકડ મેળ કૅશબૅગ સ્ત્રી. [અં.] રોકડ પૈસા માટે વગેરેની થેલી કે કાથળી, (૨) એવી પેટી, ‘કેંશ-પ્લૅક્સિ’ કૅશબૅક્સ શ્રી. [અં.] રેાકડા પૈસા અને નેટા રાખવાની પેટી, ‘કૅશબૅગ’
કેશ-ભૂષા શ્રી. [સં.] માથાના વાળને શણગારવાની ક્રિયા ફૅશ-મેમે પું. [અં.] રોકડેથી માલ-ખરીદીનું ચૂકતેનું ખિલ કેશ(-સ)ર ન. [સં., પું., ન.] એ નામનેા એક છેડ. (ર) એ છેાડનાં ફૂલેના સુગંધિદાર પરાગ (રેસા કે તંતુના રૂપને). (૩) હરફાઈ ફૂલના એવા તાંતણા-રૂપ પરાગ. (૪) (લા.) પું. ઊંચી જાતના એક આંબાનું ઝાડ, સાલેભાઈની આંખરી કેશ(-સ)ર કેરી સ્રી. [સં. શ(-8) + જુએ ‘કરી,’]
એક જાતના આંબાની ચીરિયાંની કેરી, સાલેભાઈની આંખરી (જૂના જૂનાગઢ રાજ્યના ભૂતપૂર્વ દીવાન સાથે હિંદીએ ઉત્તર પ્રદેશમાંથી કલમે લાવી વિકસાવેલ)