Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 54

અ-ખ(ખ)ડ]
અખ⟨-ખ)a? વિ. [સં. અક્ષત] જેમાં ઉખેડવાનું કાર્ય નથી થયું તેવું, નહિ ખેડાતું, પડતર. (ર) ઘાસ પણ ન ઊગે તેવું, અફ્લપ. (૩) અવાવરું, અવઢ અખર વિ. [ા. આખાર્] ઢારાને ધાસચારા મેળવવાની અખઢ-દહાડા (–દાઃડો) પું., [+ જુએ ‘દહાડા'.] કામકાજ કરવાનું મન ન થાય તેવા દિવસ. (૨) કામકાજ નહાતાં કંટાળા આપે તેવા દિવસ
અખઢ-અખર, અખરુંઅખરું (-ડ-અખડમ્), અખઢા-બખડી, અખઢાખખડું વિં. [રવા.] ખાડાખડિયાવાળું, અ-સમતળ અખઢામણુ (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘આખડવું' + ગુ. ‘આમણ’ કૃ.પ્ર.] અથડામણ, રખડપાર્ટ
અખઢાવવું, અખઢાવું જએ ‘આખડવું”માં. અખણિયાત, −તું, –શું ન. અટકી પડે એવી સ્થિતિ અખત(-ત્ત)ર વિ. [સં. અ-ક્ષત્ર, ક્ષત્રિય સિવાયનું, ક્ષત્રિયાને અનુચિત] (લા.) જેમતેમ ખેલી શબ્દના અર્થને અવળા લઈ પેાતાની જાતને ડાચું માનનારું. (ર) હદ બહારનું. (૩) મેલું, ગંદું અખત(-ત્ત)ર-ડાહ્યું વિ. [+જુએ ડાહ્યું'.] દેઢડાહ્યું અખતરા-ખાર, અખતરા-ખાજ વિ. [જુએ ‘અખતરા’+ ફા. પ્રત્ય] વારંવાર અખતરા કરનારું, પ્રયાગનું શેખીન ખત(-ત્ત)રું જુએ અખતર’.
અખતરા યું. [અર. ઈખ્તિરા] અમુક સાધનથી અમુક વસ્તુ કરી જોવી, પ્રયાગ, અજમાવેશ
અખત્તર જુએ ‘અખતર’. અખત્તર-ઢાર્થે જુએ ‘અખતર-ડાહ્યું.’ અખત્તર જુએ ‘અખતરું.' અખત્યાર હું. [અર. ‘ઇખ્તિયાર્] વિકલ્પ, પસંદગી. (૨) હક્ક અધિકાર, કાબૂ, સત્તા. (૩) માલિકીપણાની પરિસ્થિતિ. (૪) અધિકારક્ષેત્ર
અખત્યાર-નામું ન. [+જુએ ‘નામું’.], અખત્યાર-પત્ર હું. [+સં., ન.] અધિકારનેા દસ્તાવેજ, સનદ, સત્તા આપનાર લેખ અખત્યારી સ્રી. [+ ફા. પ્રત્યય] અધિકાર, હક, સત્તા અખની સ્ત્રી, ગિલ્લીદંડાના એક દાવ, આંખી
અખની સ્ત્રી. [અર. ચુખ્તી] જુએ ‘અકની', અખપેણ પું. [સૌ.] જુવારના ગળ્યા સાંઠા અખબાર યું., ન., ખ. ૧. [અર. અખ્ખાર્, ‘ખર્’ નું. બ. વ.] વર્તમાનપત્ર, સામચિક, છાપું, સમાચારપત્ર, ‘સ-પેપર’ અખબાર-નવીશ(–સ) વિ. [ + ફા. નિીશ'] ખબરપત્રી. (૨) વર્તમાનપત્રકાર, ‘જર્નાલિસ્ટ’
અખબારી વિ. [+]. ‘ઈ' ત. પ્ર.] વર્તમાનપત્રને લગતું. [કાગળ (રૂ. પ્ર.) માત્ર વર્તમાન પત્રા છાપવા માટેના કાગળ, ‘સ-પ્રિન્ટ'. પરિષદ (રૂ. પ્ર.) ‘પ્રેસ-કૅૉન્ફરન્સ’. યાદી
(રૂ. પ્ર.) છાપા જોગી ચાદી, ‘પ્રેસ-નાટ] અ-ખમ` વિ. [સં. અક્ષમ> પ્રા. મવલમ] ન ખમી શકે તેવું. (૨) અસમર્થ. (૩) (લા.) નાજુક
અખમૐ વિ. [સં. મોમનૢ ] હેમખેમ, સહીસલામત અખર વિ. અતિ પ્રચંડ, અસી. (૨) ઢારને ચરવા માટે અલગ રાખેલ પડતર વણખેડેલ (જમીન)
Jain Education International_2010_04
[અખંડૈકરસ
અખરામણુ ન. [જુએ ‘આખરવું’ + ગુ. ‘આમણ’કું. પ્ર.] દૂધ જમાવવા માટેનું છાશનું મેળવણ, અધરકણ [(દૂધનું.) અખરવું. જુએ ‘આખરવું'માં. (૨) ખાટું થઈ જવું, બગડી જવું અખરા(---) ન. [સં. અક્ષો] અખાડ નામના સૂકા મેવા અખલું વિ. [ગ્રા.] ન છેતરાય તેવું અખશ ક્રિ.વિ. ન્ય”, કાગટ
સળંગ
અખળ, -ળંગ (-ળ) વિ. [સં. મ-સ્વ, WI>પ્રા. મનવા,-ō] અસ્ખલિત, ધારા પ્રવાહ વહેતું, બંધ ન થાય તેવું અ-ખંઢ (−ખણ્ડ) વિ. [સં.] ખંડિત ન થયેલું, આખું. (ર) [પણું, સૌભાગ્ય, એવાતન અખંઢ-ચૂડા (--ખણ્ડ-) પું. [ + જુએ ‘ચૂડા’.] (લા.) સધવાઅખંઢ-તા (−ખણ્ડતા) સ્ત્રી. [સં.] અખંડપણું, અખંડિતતા અ-ખંઢનીય (-ખણ્ડ-) વિ. [સં.] જેનું ખંડન ન કરી શકાય તેવું, ભાંગી ન શકાય તેવું
અખંઢ-પદ્ય (--ખણ્ડ-) ન. [સં.] પદ્યના નિયમેાના બંધન વિનાનું પ્રવાહી લેખન, બ્લેકવર્સ' અખંડ-બ્રહાવાદ પું. [સં.] પરબ્રહ્મમાંથી સમગ્ર જડચેતન સૃષ્ટિ થતાં પણ એ બધી અવસ્થામાં બ્રહ્માત્મક છે – બ્રહ્માથી અભિન્ન છે તેવા અવિકૃત-પરિણામવાદ, શુદ્ધાદ્વૈત બ્રહ્મવાદ. (વેદાંત.) અખંઢ-ભાવ (–ખણ્ડ-) પું. [સં.] આખાપણું, અખંડિતતા અખંઢ-યૌવના (ખણ્ડ) સ્ત્રી. [સં.] હમેશાં યુવાવસ્થામાં રહેનારી સ્ત્રી [ન હોય તેવા ઢગલેા કે સમૂહ અખંદ્ર-રાશિ (-ખણ્ડ-) પું. [સં.] જેમાંથી કશું જ એછું થયું અખંડ-વાહી (−ખણ્ડ-) વિ. [સં.,પું.] સતત વહેતું રહેતું, ચાલુ અખંઢ-વિજ્ઞાનવાદ (-ખણ્ડ-) પું. [સં.] આત્મા નિત્ય વિજ્ઞાનસ્વરૂપ છે એવા પ્રકારના મત-સિદ્ધાંત
અખંવિજ્ઞાનવાદી (−ખણ્ડ-) વિ. [સં., પું.] અખંડવિજ્ઞાન
વાદમાં માનનાર
[તનું પાલન કરનારી સ્ત્રી અખંઢ-વ્રતિની (−ખણ્ડ-) વિ., શ્રી. [સં.] અખંડિત રીતે અખંઢ-વ્રતી ( ખણ્ડ-) વિ. [સં., પું.] અખંડિત રીતે વ્રતનું
પાલન કરનાર
અખંડ-સૌભાગ્ય (−ખણ્ડ-) ન. [સં.] સૌભાગ્યની અખંડિતતા, સતત રહેતું સૌભાગ્ય – સધવાપણું, એવાતણ અખંઢસૌભાગ્યવતી (-ખણ્ડ-) શ્રી. [સં.] સદા - સધવાપણાવાળી સ્ત્રી, સુવાસણ
[(નદી)
અખંઢ-સ્ત્રાવિણી (-ખણ્ડ-) વિ., સ્ત્રી. [સં.] સતત વહ્યા કરતી અખંઢ-સ્રાવી (-ખણ્ડ-) વિ. [સં., પું.] અખંડિત પ્રવાહવાળું, સતત વહ્યા કરતું [પરબ્રહ્મા-પરમાત્મા અખંઢાકાર (−ખણ્ડા-) વિ., પું. [+ સં. ચાર્] અવિકૃત અખંડાનંદ (-ખણ્ડાનન્દ) વિ. [+ સં. માનન્દ્વ ] સદા આનંદવાળું. (ર) વિ., પું. અખંડ આનંદવાળા પરમાત્મા અખંઢાદ્વૈત (-ખણ્ડા-) ન. [+સં.અદ્વૈત] જડચેતનાત્મક
સમગ્ર સૃષ્ટિ પ્રાથી અભિન્ન છે એવી સ્થિતિ. (વેદાંત.) અ-ખંઢિત (-ખડિત) વિ. [સં.] અખંડ અખંડિત-તા (-ખણ્ડિતતા) સ્ત્રી. [સં.] અખંડપણું અખંÎકરસ (-ખણ્ડ-) વિ. [ + સં. પદ્મરક્ષ] સદા એકસ્વરૂપે રહેલું (બ્રહ્મ), (વેદાંત.)
અખંડાપાધિ (-ખણ્ડ પાધિ) પું. [ + સં. ૩વષિ ] જેનું નિર્વચન