Page Text
________________
૫ ૬ ના રૂપમાં અનુક્રમે ઉચ્ચરિત થાય છે. જોડણીકેશે' વિધાન કર્યું છે. હકીકતે અનનુનાસિક વગેય અનુનાસિક વ્યંજનોને બદલે પૂર્વ સ્વર કે અનુનાસિક સ્વરેની પ્રક્રિયામાં કંઈ તફાવત ઉપર અનુસ્વારનું બિંદુ કરીને જોડણી કરવાનો નથી. “ચિરાય” “ભીંજાય” “લુટાય”, “લૂંટાય” “લુટાવું સામાન્ય પ્રઘાત છે, અને એમાં વિકલ્પ પણ; લૂંટાવું કે “મૂંઝાવું “ખુતાડવું કે “ખેંચાવુંમાં જ-વસ્ત્ર પહેલાં તો અનુસ્વારનું બિંદુ જ પ્રચલિત છે. ઉચ્ચરિત થતા ઈ–ઉ કે ઈ–ઉ વચ્ચે કોઈ ભિન્નતા આ રીતે–
નથી. સંભ–સંરંભ સંશય સંસાર સંહાર, પરંતુ ક
[‘અનુસ્વાર” અને “અનુનાસિક વચ્ચે લિપિમાં કણ-કંકણ શખ-શંખ સચય-સંચય, પચ્ચ-પંચ
પંચ ભેદ બતાવવો હોય તો સરળતા છે જ: “અનુસજય–સંજય કટક-કંટક, દણ્ડ-દડ વઢ-વંઢ
સ્વાર” પિલા મીંડાથી અને “અનુનાસિક' ચાલુ તતુ-તંતુ કન્યા-કથા કન્દરા-કંદરા સ્કન્ધકંધ કમ્પ- બિંદુથી બતાવવામાં આવે; જેમકે કસ, કાંસું: કંપ બિમ્બ-બિબ કુશ્મ-કુંભ સમ્માન–સંમાન સંયમ કાત, કાંતવું; પંપ, પાંપળાં; કુંભકાર, કુંભાર
(1 -સંવાદ-સંલાપ. સંખ્યાબંધ અંગ્રેજી તસમ શબ્દોમાં લગા પણ આવાં ઉચ્ચારણ આપણે મેળવ્યાં છે, જેમકે મહાપ્રાણિત કિવા મર્મર સ્વર (murmar): પમ્પ–પંપ બેન્ક-બેંક સુપરિન્ટેન્ડન્ટ–સુપરિટેડટ; પૂર્વ ભૂમિકાઓમાં ક્યાંક સ્પષ્ટ શું હતો અને એ કેટલાક ગુજરાતી શબ્દમાં પણ, જેમકે ડુ-ઠંડું, જ ભારતીય આર્ય ભાષાઓ અને બોલીઓમાં ઝડ઼ો-કંડ (હિંદી ઉછીનો), પન્દર-પંદર, બન્દર લેખનમાં ઊતરી આવ્યો છે, પરંતુ એ અણીશુદ્ધ –બંદર રો-રદ, કુન્તાન–કંતાન (ઉછીનો). સં. શું રહ્યો નથી. ઉચ્ચારણની દૃષ્ટિએ સ્વ. નરસરળતા અનુસ્વાર લખવામાં હોઈ આજે, થોડા સિંહરાવે લઘુપ્રયત્ન છુ કે હૃતિ કહી એને માન્ય અંગ્રેજી શબ્દને અપવાદે અનુસ્વારનો સ્વીકાર ગુજરાતીમાં આવકાર્યોઃ “હારું “હા” “વહાલું કરવામાં આવ્યો છે.
નહેર” “હેલ વગેરેની રીતે. ‘જોડણીકોશે” સર્વ
નામોમાં એને સદંતર કાઢી નાખે; જેમકે “તારું', અનુનાસિક: કઈ પણ સ્વર નાકમાંથી બોલાય “મારું” વગેરે, તો એ સિવાયના શબ્દોમાં “વહાલું તો એ અનુનાસિક ઉચ્ચારણ છે. અનુનાસિક સ્વર વહેણ વગેરેના રૂપમાં, વળી કહે “રહે “ચાહ” થતાં એના ઉચ્ચારણ-કાલમાં કશું જ અંતર પડતું “નાહ કાહ મોહ વગેરે ક્રિયાર્થક ધાતુઓનાં રૂપમાં નથી; જેમકે અ–એ, આ-ઓ, ઇ-ઈ, ઈ-ઈ
છે એને સદંતર છવંત પૂર્ણ વ્યંજન લેખે સ્વીકારી
2 તે ઉ–ઉં ઊ– વગેરે. ઘણું જના સમયથી – પ્રાકૃત :
કઇ રૂપાખ્યાને વાપરવાનો પ્રઘાત સ્વીકાર્યો. માન્ય કાલથી ઉચ્ચારણ અનુસ્વાર માટેના બિંદુથી જ
જ ગુજરાતી ભાષાનાં ઉચ્ચારણમાં એ લઘુપ્રયત્નાત્મક બતાવવામાં આવતું હોઈ આ બેઉ વચ્ચે સ્વરૂપ
* &"- પણ નથી, એ તો માત્ર અનુનાસિક ઉચ્ચારણની ગત સ્પષ્ટ ભેદ છતાં, “અનુનાસિકને પણ અનુ- જેમ સ્વરધર્મ જ રહ્યો છે. એ મહાપ્રાણિત સ્વરના સ્વાર જ કહી જાયે-અજાણ્યે ચલાવી લેવામાં રૂપમાં અનુભવાય છે, જેની પારિભાષિક સંજ્ઞા અં. આવે છે. સંભવતઃ આવી જ કોઈ ગેરસમઝને લઈ મર્મર છે. આ બતાવવો હોય તે આપણે ત્યાં ઉકારાંત એકસ્વરાત્મક શબ્દોમાં અનનુનાસિક “ઉ આંગળીને વેઢે ગણાય તેટલા સંસ્કૃત તત્સમ શબ્દોમાં દીર્ધ કરી-લું જૂ રૂ–લખવાનું અને અનુનાસિક “ઉ” સ્વીકારવામાં આવેલા વિસર્ગચિહ્નનો શાસ્ત્રીયતા માટે હસ્વ કરી-છું શું હું તું–આમ લખવાનું ‘જોડણીકારો ઉપયોગ કરવામાં આવે તે ખૂબ જ સરળતા થાય. વિધાન કર્યું છે. વળી એકથી વધુ સ્વરવાળા આ ઉચ્ચારણને ન સમઝવાને કારણે કહે “રહે શબ્દોને અંતે અનુનાસિક “ઈ' દીર્ધ કરી-દહીં જહીં “કહો' રહો” એવાં કૃત્રિમ ઉચ્ચારણ આજે સારા તહીં–લખવાનું અને અનુનાસિક “ઉ” હસ્વ કરી–ઘઉં વિદ્વાન વક્તાઓ પણ કરતા થઈ ગયા છે, તો પછી, જઉં ગાઉં કરવું ખાવું–આમ, તો અનંત્ય અનુ- રંગભૂમિ ઉપર ખડા થતાં અનભિજ્ઞ અભિનેતાઓની નાસિક ‘ઈ–ઉ સાધિત રૂપમાં પણ અવિચળ તો વાત જ શી કરવી? થોડાં ઉદાહરણ જ રાખવાનું-ભીંજાય લૂંટાય મૂંઝાવું ખૂંચાડવું – આમ જોઈયે વહાલુંવાલું વહાણું–વાણુ કહે-કે.
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |