Page Text
________________
२८
ઉપરની તાલિકા જેવાથી તદ્દન સ્પષ્ટ થશે કે એ-ઐ––ઓનું હસ્વ ઉચ્ચારણ અનુભવાય મૌલિક દસ સ્વર તદ્દન ભિન્નતા રાખે છે; છ વધે છે; પ્રસંગવશાત દીર્ધ ઉચ્ચરિત થાય છે, અને એ છે તે હસ્વ – દીર્ઘની દૃષ્ટિએ. આમ ૧૬ સ્વર મોટે ભાગે ભારવાચક અવ્યય “જ” અને “” આજે માન્ય ગુજરાતી ભાષામાં પ્રયોજાય છે. આવે છે ત્યારે; જેમકે “હરિ પણ હરી' જ.' સંસ્કૃત વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ અને આ દીર્ધ માની “ચાલું પણ “ચાલૂ' જ; “બે પણ બે જ; લેવામાં આવ્યા છે, પરંતુ મને ગમે તેટલો લંબા- “કરે પણ “કરે જ;' વગેરે વિયે તેયે એ ન જ રહેવાનો; એ તો જ્યારે વિ- તત્સમ સ્વર: આ સોળ સ્વરેચ્ચારણે વૃતીકરણની પ્રક્રિયા થાય ત્યારે આ નિપન્ન થાય ઉપરાંત સંસ્કૃત તત્સમ શબ્દના લેખનમાં ગુજરાતી છે; આમ એ જ દે જ ધ્વનિ છે. ગુજરાતી વગેરે નવ્ય ભારતીય આર્ય ભાષાઓએ “ઋ' સ્વર ભાષામાં તો સ્પષ્ટ રીતે સંવૃત અ આ અને પણ સ્વીકાર્યો છે, જેમકે અમૃત કૃપા” પિતૃઓ” વિકૃત અ” આ પણ અનુભવાય છે, જેમકે ઋષિ’ ‘ણુ વગેરે. “અ”એ આપણે ત્યાં સ્વરોચ્ચારણ
સર્વથા ગુમાવ્યું છે. શિષ્ટ કઢામાં “ર” અને બાકી સંવૃત અઃ નગર કર’મ મગર
“ર” તરીકે જ ઉચ્ચરિત થાય છે. , આકાળાશ ખારાશ ધારાળ’ તાકાત નીચે જ્યાં જ્યાં ઉચ્ચારણની દૃષ્ટિએ અનેક વિવૃત અ’: નગર કર’મ મગર
વિષયેનાં ઉદાહરણ નેધવામાં આવશે ત્યાં પ્રચલિત
જોડણી સાથેસાથે કૌંસમાં ઉચ્ચરિત સ્વરૂપ ધ, આ: કાળાશ ખારાશ ધારાળ’
વાની પણ સાવધાની રાખવામાં આવશે.] તાકા'ત
ઉપરના સેળ સ્વરમાંના હસ્વ સ્વર શબ્દની ગુજરાતી ભાષાની જ નહિ, મોટા ભાગની આદિ મધ્ય તેમજ અંત્ય કૃતિમાં આવે છે, જ્યારે નવ્ય ભારતીય આર્ય ભાષાઓ અને બોલીઓની દીર્ધ સ્વરે શબ્દાંતે આવતા નથી. અહીં એ પરિએ વિશિષ્ટતા છે કે સ્વરનું, મોટે ભાગે ઈ–ઉ– સ્થિતિ જોઈયેઃ
દવનિ
આદિ
મય માહિતી’
અંત વિનતિ
શિખામણ
5
ઉપ’
રમે'લ
ટ ઇ ટ ટ ટ = ૦ ૮ + ૮ =
દેખા' (દં-)
કેટલું બેઠાડુ (ગૅ-) બેઠે () બેલા'વાર્બોલાવ)
ચાલુ ચાલુ જ જે', વલે વલે જ કર(-૨) કરે (-) જ ગળા(-) ગ' () જ બોલે (-લી) બોલે'(–લે) જ
અણમોલું
'$ $ $ $ $ $ $
મેળા' (મૂળાશ) મેળું (મૅળું)
રમત વસ્ત્ર કાળાશ કાળાશ
કચે’ળું (કોળું) કરવતી' –તિ)
રમત
વધુ
રામ’ જ
૧૬
રમા'નું
મા'તા
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |