Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 227

અંતઃસ્ત્રાવી
અંતઃ-સ્ત્રાવી (અન્તઃ-) વિ. સં. મન્તર્ > અન્ત; અને અન્નક્ + સં., પું.] અંદરના ભાગમાં ઝરનારું
અંતઃ-સ્વરૂપ (અન્તઃ-) ન. [સં. અન્તર્ ≥ મન્ત: અને અન્નક્ + સં.] આંતરિક સ્વરૂપ, અંદરની સ્થિતિ અંતાવસ્થા (અન્તાવ-) શ્રી. [સં. અન્ત + અવસ્થા] આખરની દશા, મૃત્યુ-સમયની સ્થિતિ
અંતિમ (અન્તિમ) વિ. [સં.] છેલ્લું, આખરનું, છેડાનું. (ર) છેલ્લા નિર્ણય તરીકે આવેલું. (૩) ન. પરિણામ. (૪) મરેલા પાછળ કરવામાં આવતા છેવટના વિધિ અંતિમતા (અન્તિમ-) સ્ત્રી. [સં.] અંતિમ હેાવાપણું અંતિમવાદી (અન્તિમ) વિ. [સં., પું.] ઉદ્દામ વલણ ધરાવનારું, ‘એસ્ટ્રોમિસ્ટ’
અંતિયું વિ. [સં. અન્તિ6-> પ્રા. અંતિથ્ય-] (લા.) અત્યંત લેાભથી જ્યાં ત્યાં વલખાં મારતું. (ર) છેલ્લે પાટલે જઈ ને બેઠેલું. (૩) અકરાંતિયું. [-યાં કરવાં (. પ્ર.) પ્રાણની દરકાર કર્યા વિના સાહસનાં કામ કરવાં. (ર) કાયરપણાથી છણકા નાખવા. “શું લાગવું (રૂ. પ્ર.) કોઈ પણ વસ્તુ પાછળ સતત મંડયા રહેવું. (૨) નાશની પરવા વિના મરણિયા થઈ મત્સ્યા રહેવું] અંતિયા પું. [જ અંતિયું.’] અંતક, મૃત્યુદેવ. (૨) એક યમદૂત. [॰માણસ (રૂ. પ્ર.) અતિ લેાભી અત્યાકાંક્ષી માણસ] શિક્ષણ લેનાર, શિષ્ય અંતેવાસી (અતે-) વિ., પું. [સં., પું.]ગુરુની પાસે રહી અંતેદાત્ત (અન્ત-) વિ. [સં. અન્ત + ઉદ્દાત્ત] જે શબ્દમાં છેલ્લી શ્રુતિ-છેલ્લા અક્ષર (syllable) ઉપર સાંગીતિક સ્વરભાર (pitch accent) રહેલે છે તેવે (શબ્દ)-તેવું (48). (0211.) [છેવટનું, છેલ્લું, આખરનું અંત્ય (અન્ત્ય-) વિ. [સં,] અંતે આવેલું રહેલું, અંતિમ, અંત્ય-ઋણુ (અન્ત્ય-) ન. [સં., સંધિ વિના] ઋષિ-દેવપિતૃએમાંના છેલ્લા પિતૃઓનું સંતાન ઉપરનું ઋણ, પિતૃ
ઋણ
અંત્ય-કર્મ (અન્ય-) ન., અંત્ય-ક્રિયા (અન્ત્ય-) સ્ત્રી. [સં.] મડદાને કરવામાં આવતું દન કે અગ્નિદાહ. (ર) મડદાને દાટવાની કે અગ્નિદાહ કરવાની વેળાએ કરવામાં આવતે ધાર્મિક વિધિ, અંતિમ અંત્ય-ગમન (અન્ત્ય-) ન. [સં.] શ્રેષ્ઠે વર્ણના સ્ત્રી કે પુરુષને ઊતરતી વર્ણના પુરુષ કે સ્ત્રી સાથેના અનૈતિક સંબંધ અંત્ય-જ (અન્ય) વિ. [સં.] હિંદુઓમાં તદ્ન ઊતરતા ગણાતા વર્ણમાં જન્મેલું, તદ્ન પછાત ‘હરિજન' કહેવાતી કામનું [છેલ્લે અવતાર અંત્ય-જન્મ (અન્ય-) પું. [+સં., પું., ન.] છેલ્લા જન્મ, અંત્ય-જન્મા (અન્ત્ય-) વિ., પું. [સં.] અંત્યજ પુરુષ અંત્યજ-વાડા (અન્ત્યજ-) [+ એ ‘વાડા.'], અંત્યજ
વાસ (અન્ય-) પું. [સં.] હરિજનવાસ અંત્યજ-શાલ(-ળા) (અયજ) શ્રી. [સં.] હરિજન બાળકોની શાળા-નિશાળ
અંત્યજ-સ્પર્શે (અન્ત્ય-) પું. [સં.] હરિજનેને અડકવાપણું, આભડછેટ ન ગણવાપણું
૧૮૨
Jain Education International_2010_04
અંત્યાઅમ
અંત્ય-જાત (અન્ય-) વિ. [સ.] એ ‘અંત્ય', અંત્ય-જાતિ, -તીય (અન્ત્ય-) વિ. [સં.] અંત્યજ-હરિજનની જ્ઞાતિનું
અંત્યાશ્રમ (અન્ય) પું. [ સં. મન્થન + આશ્રમ ] હરિજનાનાં બાળકોને આશ્રય તેમજ શિક્ષણ આપનારી સંસ્થા અંત્યજેતર (અન્ય-) વિ. [સં.શ્રěન + સર] અંત્યજહરિજન સિવાયનું, સવર્ણ [જનાની ઉન્નતિનું કાર્ય અંત્યન્નેદ્ધાર (અન્ય) પું. [ સં. મસ્જીન + ઉદ્ઘારી ] હરિઅંત્ય-ધન, અંત્ય-પદ (અન્ય) ન. [સં.] ચય એટલે
વધતા જતા મૂલ્યવાળી સંખ્યાની શ્રેઢી કે ઉત્તર શ્રેઢીનું છેવટનું પદ કે આંકડા. (1.) અંત્ય-પ્રાસ (અન્ય) જુએ ‘અંત્યાનુપ્રાસ,’ અંત્ય-કુલ-જ્યા (અન્ય) શ્રી. [સં.] ગ્રહના મંદલના મેટામાં મેટા મૂલ્યની જ્યા. (જ્યે।.) અંત્ય-મધ્ય-ગુણાત્તર (અન્ત્ય-) પું., ન. [સં.] પહેલી અને ત્રૌજી સંખ્યાના ગુણાકાર બીજીના વર્ગની ખરાખર હોય તે ત્રણ સંખ્યાનેા ક્રમ પ્રમાણે આવે તેવે ગુણાત્તર (જેમકે ૩ : ૬ : : ૬ : ૧૨) (ગ.) અંત્યમધ્યગુ@ાત્તર વિભાગ (અન્ય-)પું [સં.] સીધી લીટીના એવા બે ભાગ કે એ લીટી અને એના નાના ભાગથી બનેલા કાટખૂણ ચતુષ્કાણ માટા ભાગ ઉપરના ચેારસની બરાબર થાય એવી પરિસ્થિતિ, મીડિંચલ સેક્શન.' (ગ.) અંત્ય-મંગલ (અન્ત્ય-મઙ્ગલ) ન. [સં.] કાન્ય નાટક વગેરેને અંતે કરવામાં આવતું મંગલ, ભરત-વાકય અંત્ય-મંડન (અન્ય-મણ્ડન) ન. [સં.] દીક્ષા લેતાં પહેલાં કે મૃત્યુની પહેલાં સ્રી કે પુરુષને કરવામાં આવતા શણગાર અંત્ય-યમક અન્ય-) પું. [સ.] જુએ અંત્યાનુપ્રાસ,’ અંત્યયુગ (અન્ય) પું. [સં.] છેલ્લેા યુગ, કળિયુગ અંત્ય-ચેાનિ (અન્ય-) સ્ત્રી. [સં.] ઇંફ્લેા જન્મ, ક્લે અવતાર. (૨) વિ. હરિજન જ્ઞાતિમાં જન્મેલું અંત્ય-લેપ (અન્ય-) પું, [સં.] શબ્દના છેલા વર્ણનું ઊડી જવાપણું, છેલ્લા વર્ણના કે અક્ષરના લેપ. (ન્યા.) અંત્ય-વણું (અત્ય-) પું. [સં.] શબ્દ કે પદને છેડે આવેલે વર્ણ. (૨) અંત્યની જ્ઞાતિ
કિડીની રમત
અંત્યાક્ષર (અન્ત્યા-) પું. [સં. અણ્ણ + અક્ષર્ ન.] છેલી શ્રુતિ, (syllable). (૨) છેલ્લા વર્ણ અંત્યાક્ષરી, −રીય (અન્ત્યા) વિ. [+ સેં. અક્ષીય] જેમાં શબ્દના છેલ્લા અક્ષર તરફ હાય તે પ્રકારના (કૈાશ વગેરે) અંત્યાક્ષરીર (અન્ય−) સ્રી. [ + ગુ. ઈ ' ત.પ્ર.] અંતઅંત્યાનુ-પ્રાસ (અન્ય) પું. [સં, અન્ય + અનુપ્રાસ] àાક કે કડીનાં ચરણેાના છેડાના વર્ણાનું મળતાપણું, પ્રાસ. (કાવ્ય.) અંત્યાવસ્થા, -સ્થિતિ (અન્ત્યા-) શ્રી. [ સં. અન્ + અવસ્થા, -સ્થિતિ] આખરની સ્થિતિ, છેવટની દશા. (૨) વૃદ્ધાવસ્થા, ઘડપણ. (૩) મરણની સ્થિતિ અંત્યાશ્રમ (અન્ત્યા-) પું. [સં. અન્ત્ય + આશ્રમ ] વૈદિક પરિપાટીના સામાજિક માળખાની ચાર અવસ્થાઓમાંની છેલ્લી અવસ્થા, સંન્યાસ, સંન્યસ્તાશ્રમ
અક્ષર↑ પું., ધ્યાન દેરવાનું