Page Text
________________
२४२
शब्दरत्नमहोदधिः।
असम-असमापन
સન પુ. (૧ સમ: ય) તે નામનો એક બૌદ્ધ. | સમર્થસમાસ , વ્યાકરણશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ જેની સાથે સમક્ષ . (ન સમક્ષ) સમક્ષ નહિ તે, અપ્રત્યક્ષ. જેના અન્વય છે તે સિવાયના અન્યની સાથે સમક્ષ ત્રિ. (૧ સમક્ષ-પ્રત્યક્ષ સ્થ) અપ્રત્યક્ષ અન્વયવાળા પદની સાથે સમાસ.. વિષયવાળું.
સમવારિવાર ન. (ન સમવાય વIRT) આનુષંગિક ગના ત્રિ. ( સ ) સમગ્ર નહિ તે, સઘળું નહિ કારણ, ન્યાયશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ સમવાયી કારણમાં રહેલ તે, અસંપૂર્ણ.
ગુણાદિરૂપ એક કારણ. સમવયારો પ્રત્યાસન્ન સમન્ન પુ. સગર રાજાનો મોટો છોકરો, અંશુમાન कारणमसमवायिकारणम् । રાજાનો બાપ.
અસવાયનુત્વ ૨. ન્યાયશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનાદિથી સમગ્ગત ત્રિ. (ન સબંનસ) યુક્તિયુક્ત નહિ તે, અતિરિક્ત ભાવકાર્ય અસમાયિકારણરૂપ અયોગ્ય, યદ્યપિ ા નો નિઃ પરસ્થ દ્રાક્ષ
ગુણપણું–અસમાયિ કારણગુણરૂપ, રસ, ગન્ધ, रासभश्चरति । असमञ्जसमिति मत्वा तथापि तरलायते
સ્પર્શ, એકત્વ, પરિમાણ, એકપૃથકત્વ, સ્નેહ, શબ્દ ચેતઃ-૩મ:, અસ્પષ્ટ, સંદિગ્ધ. – ૩૦સમન્ન
અને સ્થિતિસ્થાપક, આત્માના વિશેષ ગુણો કોઈના समुग्धजल्पितं ते-उत्तर० ४।४
પણ અસમાયિકારણ થતા નથી માટે તેને જુદા રસનદ ત્રિ. (ન સમુદ્ર) મદ સહિત નહિ તે.
સમજવા. કસમત ત્રિ. (ન સમ:-શ્નો યત્ર) કલહ વગરનું,
સમવાયત્ ત્રિ. (ન સમતિ સ+વ++ળ) વિરોધ વગરનું. -અસમમh૪ પરરચરવિરોધમાં
૧. સંબંધરહિત, જે ઘનિષ્ટ અગર અંતહિત ન હોય,
૨. ન્યાયશાસ્ત્રમાં સમવાય સંબંધરહિત જાતિ વગેરે. असमन त्रि. (असममतुल्यत्वं भिन्नवर्णत्वान्नयति नी+ड)
૩. અસમાયિકારણ, ૪. આનુષંગિક – (-- વિભિન્ન-જુદા વર્ણવાળું.
मात्रवृत्ति- ज्ञेयमथाप्यसमवायि-हेतुत्वम्-भाषा०-यथा असमनेत्र पु. (असमानि अयुग्मानि नेत्राणि यस्य)
तन्तुयोगः पटस्य । વિષમ સંખ્યાનાં નેત્રવાળા, ત્રણ નેત્રવાળા મહાદેવ.
સવૃિત્ત . ( સનં પન યત્ર) ૧. છન્દઃ શાસ્ત્ર - સમરોવન, સાનિયન
પ્રસિદ્ધ વિષમવૃત્ત, ૨. અનુપમ ચરિત્રવાળું. સમવા પુ. (મસમાં મધુમા વા ) વિષમ
સમષ્ટ ત્રિ. (ન સ+અ+વત્ત) અવ્યાપ્ત. સંખ્યાનાં તીર ધારણ કરનાર, (પાંચ બાણવાળો)
સમાવવા પુ. (૧ સમ: સાય: યJ) કામદેવ. કામદેવ. જુઓ –અસમેવું.
જુઓ –મસમવા શબ્દ. સમાજ ત્રિ. (સમગ્રાસ પાશ્ચ) જે ભાગ સરખી
સમસ્ત ત્રિ. (ન સમસ્ત:) ૧. સમગ્ર નહિ તે, સમસ્ત રીતે વહેંચાયો ન હોય.
નહિ તે–અપૂર્ણ, ૨. સંક્ષિપ્ત નહિ તે અધૂરું, સમય : (અપષ્ટ: સમય:) અયોગ્ય કાળ, દુષ્ટ
૩. વ્યસ્ત, જુદું જુદું, ૪. વ્યાકરણમાં કહેલ સમાસ કાળ. -મસમયે તિરુન્મિતિ ધ્રુવને ૪
રહિત, ૫. વિભક્તિ વગેરેના કાર્યવાળું વિગ્રહ વાક્ય. અસમર્થ ર. (સમર્થ:) ૧. સમર્થ નહિ તે, | સમતિ ત્રિ. (ન સમું સામતિ મત+ન્ ન.ત.) ૨. સંગતાથ નહિ તે, અયુક્ત, ૩. વ્યાકરણશાસ્ત્ર
અતુલ્ય, અનુપમ. પ્રસિદ્ધ જેની સાથે જેના અન્વયની યોગ્યતા છે તેના ગામાન ત્રિ. (ન સમાનમ્) સમાન નહિ તે, વિજાતીય. સહચારની અપેક્ષા રહિત સમાસ
સમાન ત્રિ. (ન સમાન ય) અતુલ્ય. સમર્થવિશેષ પુ. ન્યાયશાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ જેનું વિશેષણ असमानयानकर्मन् पु. (न समानं यानकर्म यत्र)
અસિદ્ધ છે એવો સ્વરૂપાસિદ્ધ નામનો હેત્વાભાસ. જેમાં પૂવપર ચઢાઈ કરવાની છે એવો સંધિનો ભેદ. સમર્થવિષ્ય પુ. જેનું વિશેષ્ય અસિદ્ધ છે એવો હેતુ, | અસમાપન ન. (સમાપનમ) સમાપ્તિનો અભાવ, વિશેષતા એટલી કે ઉપરના શબ્દમાં વિશેષણ અસિદ્ધ | પૂર્તિનો અભાવ. હોય છે અને આ શબ્દમાં વિશેષ્ય અસિદ્ધ હોય છે | મનીષન ત્રિ. (ન સમાપન યસ્ય) સંપૂર્તિ સહિત, પણ એ સ્વરૂપસિદ્ધનો જ ભેદ છે.
સમાપ્તિ વગરનું.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016067 |
| Book Title | Shabdaratnamahodadhi Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muktivijay, Ambalal P Shah |
| Publisher | Vijaynitisurishwarji Jain Pustakalaya Trust Ahmedabad |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 23 MB |