Page Text
________________
४८२
अभिधानचिन्तामणिनाममाला [तिर्यक्काण्डः-४, अप्कायः (उणा-६४९)इत्यत्राऽऽपो ह्रस्वोऽसुन्निति च वर्तते । व्या- अमति गच्छति देशाद् देशान्तरमिति अम्बु, क्लीबे। 'अम्प्नोति सर्वमित्यम्भः । तथा चाथर्वणीश्रुतिः "सर्वं वा (अम) गतौ'(भ्वा.प.से), 'कम्यमिभ्यां ब:'( इदमम्मयं आपो वा इदं सर्वम्"[] इत्यादिरनुवाकश्चेति इति बुः । अम्बतीति (अम्बत इति) वा । 'अबि लबि भाष्यम् । अमतीति अम्भ इति वा । 'अम् (अम) स्रंसने '(भ्वा.आ.से.), 'भृमृतशीच[रि] त्सरि-'(उणा-७) ३० गतौ'(भ्वा.प.से.), 'अमे(क् च'( )इत्यसुन्, भुगागमश्च । इत्यादिना बाहुलकादतोऽप्युप्रत्ययः । १६ निम्नोन्नतं वारयति ""अभि कत्थने '(भ्वा.आ.से.), '-असुन्'(उणा-६२८) वाः । 'वृञ् वरणे'(चु.उ.से.), णिजन्तः, तदन्तात् क्विप्, इत्यसुन्"[]इति माधवः । ९ कुं भुवं श्यति तनू- 'णेरनिटि'६४५१॥ इति णिलोपः, हल्ङ्यादिलोपः, रेफस्य करोति कुशम् । 'शो तनूकरणे'(दि.प.अ.), 'अन्येष्वपि विसर्जनीयः । वार्शब्द: क्लीबे । “वारि पतन्ति नदन्ति
दृश्यते'( )इति डः । कुश्यति थुिष्यति बा । 'कुश मयूराः''[ ]इति घटकर्परः । “वार्शब्दः स्त्रीलिङ्गः''[ ] १० श्रेषे'(दि.प.से.), 'इगुपध-'३।१।१३५॥ इति कः । १० इति तु कलिङ्गः। “पूर्वोत्तरयोः साहचर्यात् स्त्रीक्लीबयोर्वार्"
तायते पालयति तोयम् । 'ताय सन्तानपालनयोः '(भ्वा. ["]इति तु पञ्जिका । "वाः स्त्र्यापो बहुषु स्त्रियाम्" .
आ.से.), अचि, पृषोदरादित्वादोत्वम् । तवतेर्वृद्धिकर्मणः, [ ]इत्यमरमाला स्त्रियाम् । वारौ, वारः इत्यादिरूपाणि । 'अध्यादयश्च'(उणा-५५१)इति यत्प्रत्ययो निपातितो द्रष्टव्यः। १७ संवरम् इति । संपूर्वाद् वृणोते: 'ग्रहवृदृनिश्चिगमश्च' तवति वर्धते वर्षास्विति भाष्यम् । ११ जीव्यतेऽनेन जीव- ३३५८ ॥ इत्यप् । संव्रियते मेधैरिति । यद्वा पचाद्यच् । ४० नम् । ‘जीव प्राणधारणे'(भ्वा.प.से.), करणे ल्युट् । १२ संवृणोति हि भूमिम् । पृषोदरादित्वात् सस्य शत्वे शम्बरं एवं जीवनीयम् । बाहुलकात् करणेऽप्यनीयर् । १३ (सलति तालव्याद्यपि । यद्वा शम्बो वज्रम्, तद्वानिन्द्रः, मत्वर्थीयस्य निम्नमिति) सलिलम् इति, दन्त्यादिः । 'सल (षल) लुक्, 'रा दाने'(अ.प.अ.), शम्बेन इन्द्रेण दीयत इति गतौ'(भ्वा.प.से.), 'सलिकल्यनिमहिभडिभण्डिचण्डि- शम्बरः । 'घञर्थे कविधानम्'(वा-३।३।५८ ॥)इत्यस्योप
शण्डितुण्डिपिण्डेिकुकिभूभ्य इलच्'(उणा-५४)। "सलति लक्षणार्थत्वात् कः। शम्बतीति वा । 'शम्ब संवरणे' २० गच्छति, निम्नं देशं गम्यते प्राणिभिर्वा"[ ]इति भाष्यम्। ( ), 'संव च'( ), 'ऋच्छेररन् '(उणा-४११)इति
'सृ गतौ'(भ्वा.प.अ.), बाहुलकादिलच् वा । रलयोरेकत्व- बाहुलकादरन्, तस्मादयं दन्त्यादिस्तालव्यादिश्च'["] इति स्मरणात् 'सरिरं सरिलं सलिलम्'[ ]इति वाचस्पतिः । सर्वधरः, पञ्जिका च । १८ क्षीरम् इति । 'घस्ल अदने' १४ ऋच्छति अर्यते वा अर्णः, क्लीबे । 'ऋ गतौ' (भ्वा.प.अ.), 'घसेश्चिच्च (उणा-४७४) इतीरन्, चकारात् (भ्वा.प.अ.), 'उदके नुट् च'(उणा-६३६)इत्यसुन्, नुडा- 'क्विप् च' इत्यनुवर्तते, 'गमहनजन-'६।४।९८ ॥ इत्युपधा- ५० गमश्च । 'ऋणोतीति वा। 'ऋणु गतौ'(त.उ.से.), '-असुन्' लोपः, 'खरि च'८४५५ ।। इति घकारस्य ककारः, 'शासि(उणा-६२८)इत्यसुन्। अर्णसी, अर्णासि इत्यादि । १५ वसि[घसी]नां च'८३६० ॥ इति षत्वम् । अदन्ति तदिति
.स.), करणे
नियम् । बाह
१. 'अमेढुक् च'(उणा-६५२)इत्यस्य परिवर्तितसूत्रं प्रतिभाति ॥ २ 'कथने' इति३, 'अभि रभि शब्दे-इति दुर्ग:' क्षीरतरङ्गिण्याम् ॥ ३ माधवीयधातुवृत्तौ 'रेभृ शब्दे (भ्वादिः, धातुसं-२६४, पृ.११९)इत्यत्र "अम्भ:-असुन्" इति दृश्यते ॥ ४. '-ति' इति३.४.५॥ ५. 'भ-' इति३.४.५॥ ६. "तु ('तुरुस्तुशम्यमः सार्वधातुके '७।३।९५ ॥) इति सौत्रो धातुः (अ.प.अ.) गतिवृद्धिहिंसासु । अयं च लुग्विकरण इति स्मरन्ति ॥" सिद्धान्तकौमुदी, अदादिः, पृ.४५६॥ ७ 'निप्र-' इति५॥ ८ इतोऽग्रे ४प्रतौ 'वा' इति दृश्यते ॥ ९. ४प्रतौ नास्ति ॥ १० -नेति' इति१॥ ११. कोष्ठान्तर्गतपाठ: १.३प्रत्योर्नास्ति ॥ १२. १.३प्रत्योर्नास्ति ॥ १३ ‘सल-' इति४॥ १४. उणादिगणसूत्रे न दृश्यते ॥ १५, '-पिण्डितुण्डि-' इत्युणादिगणसूत्रे ॥ १६ '-क्य-' इति४.५॥ १७ 'सलिलं' इति३.५॥ १८ द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, शो-२३०, पृ.२७४ ॥, रामाश्रमी१।१०।३॥, पृ.११९ ।।, तयोः "सरिलं सलिरं सलिलम्" इति दृश्यते ॥ १९. 'अवतीति' इतिर, 'अवितीति' इति३॥ २०. 'रबि लबि अबि शब्दे' 'लबि अवलंसने च' इति क्षीरतरङ्गिण्यादयः ॥ २१. १.४प्रत्योर्नास्ति ॥ २२. द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, श्री-२३१, पृ.२७४॥ २३ '-जः' इति३॥ २४ 'शबे-' इति१.४॥ २५. '-रम्' इति३॥ २६ ५प्रतौ नास्ति ॥ २७ चुरादिगणे 'साम्ब संबन्धे' इति स्वामी, 'षम्ब सम्बन्धे' 'शम्ब च' इति मैत्रेयः, 'षम्ब सम्बन्धने' इति सायणः ॥ २८ '-ररः' इत्युणादिगणसूत्रे ॥ २९, द्र. पदचन्द्रिका, भा-१, वारिवर्गः, भो-२३२, पृ.२७४ ।। ३०. 'घसे: किच्च' इत्युणादिगणसूत्रम् ॥ ३१. 'घस्य कः' इति४ ॥ ४९
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016065 |
| Book Title | Vyutapatti Ratnakarakalita Abhidhan Chintamani Nammala |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | |
| Publisher | Rander Road Jain Sangh |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 1098 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |