________________
आगम विषय कोश - २
• पांच महाव्रतों की पच्चीस भावनाएं
(अहिंसामहव्वयस्स) तस्सिमाओ पंच भावणाओ भवंति । पढमा भावणा – इरियासमिए । अहावरा दोच्चा भावणा - मणं परिजाणाइ ॥ तच्चा भावणा - वइं परिजाणइ .... ||... चउत्था भावणा - आयाणभंडमत्तणिक्खेवणासमिए ॥ पंचमा भावणा-आलोइयपाणभोयणभोई... |
( सच्चमहव्वयस्स) तस्सिमाओ पंच भावणाओ भवंति । ...... पढमा भावणा- - अणुवीइभासी ॥ अहावरा दोच्चा भावणा- कोहं परिजाणइ ॥ अहावरा तच्चा भावणा - लोभं परिजाणइ ... ||... चउत्था भावणा - भयं परिजाइ ॥ पंचमा भावना - हासं परिजाणइ ॥
( अतेणगमहव्वयस्स) पंच भावणाओ भवंति । पढमा भावणा- - अणुवीइमिओग्गहजाई ॥ दोच्चा भावणाअणुवियपाणभोयणभोई ॥ तच्चा भावणा - ओग्गहंसि ओग्गहियंसि एतावताव ओग्गहणसीलए..' || '''''चउत्था भावणा - ....अभिक्खणं ओग्गहणसीलए.... ||..... पंचमा भावणा- -अणुवीइमितोग्गहजाई से णिग्गंथे साहम्मिएसु ॥ (बंभचेरमहव्वयस्स) पंच भावणाओ भवंति । पढमा
१.
२.
३.
४.
५.
१.
२.
३.
४.
५.
आचारचूला
ईर्यासमिति
मनपरिज्ञा
वचनपरिज्ञा
आदानभाण्ड अमत्रनिक्षेपणासमिति
आलोकित पान- भोजन
अनुवीचिभाषण
क्रोधपरिज्ञा
लोभपरिज्ञा
भयपरिज्ञा
हास्यपरिज्ञा
४६५
Jain Education International
भावणा - णो णिग्गंथे अभिक्खणं-अभिक्खणं इत्थीणं कहं कहइत्तए सिया ॥ अहावरा दोच्चा भावणा - णो णिग्गंथे इत्थीणं मणोहराई इंदियाइं आलोएत्तए || अहावरा तच्चा भावणा - णो णिग्गंथे इत्थीणं पुव्वरयाई पुव्वकीलियाई सरित्तए सिया... ॥ अहावरा चउत्था भावणा - णाइमत्तपाणभोयणभाई से णिग्गंथे, णो पणीयरसभोयण भोई ******** Il अहावरा पंचमा भावणा - णो णिग्गंथे इत्थीपसुपंडगसंसत्ताई सयणासणाई सेवित्तए सिया... ॥
(अपरिग्गहमहव्वयस्स) पंच भावणाओ भवंति । तत्थिमा पढमा भावणा - मणुण्णामणुण्णेहिं सहिं णो सज्जेज्जा... ॥ ... दोच्चा भावणा- ....मणुण्णामणुण्णेहिं रूवेहिं णो सज्जेज्जा... ॥ तच्चा भावणा - ....मणुण्णाहिं गंधेहिं णो सज्जेज्जा ॥ चउत्था भावणामणामणेहिं रसेहिं णो सज्जेज्जा ॥ अहावरा पंचमा " मणुण्णामणुण्णेहिं फासेहिं णो सज्जेज्जा | (आचूला १५ / ४४-४८; ५१-५५; ५८- ६२; ६५-६९, ७२-७६ )
भावणा - .....
आचारचूला में पांच महाव्रतों की पच्चीस भावनाएं प्रतिपादित हैं। समवायांग (२५) और प्रश्नव्याकरण ( संवरद्वार) में कुछ भिन्नता के साथ इनका उल्लेख है। देखें यंत्र
समवायांग
१. अहिंसा महाव्रत की भावनाएं
ईर्यासमिति
मनोगुप्ति
वचनगुप्ति
आलोक-भाजन - भोजन आदानभाण्डअमत्रनिक्षेपणासमिति
२. सत्य महाव्रत की भावनाएं
अनुवीचिभाषण
क्रोधविवेक
लोभविवेक
भयविवेक
हास्यविवेक
For Private & Personal Use Only
प्रश्नव्याकरण
महाव्रत
ईर्यासमिति
अपापमन (मनसमिति)
अपापवचन (वचनसमिति )
एषणासमिति
आदाननिक्षेपसमिति
अनुवीचिभाषण क्रोधप्रत्याख्यान
लोभप्रत्याख्यान
अभय (भयप्रत्याख्यान) हास्यप्रत्याख्यान
www.jainelibrary.org