________________
सूर
वरं प्र
,
1
"
उकोस अट्ठारममुहुत्ते दिवसे भवति, जहमिया दुवालसमुदुषा राई भवति एवं सम्यबाहिरए पि बड्डुं लवणसमुदं तता गं राईदियं तहेव, तत्थ जे ते एवमाता को किचि दीवं वा समुहं वा श्रोगादिना सूरए चारं चरति ते एवमाहंसु-ता जता णं सूरिए सब्वमंतरं मंडल उपसंक्रमिता चारं चरति तता ये यो किंचि दीवं वा समुदं वा श्रगाहित्ता सूरिए चारं चरति तता गं उत्तमकट्टपत्ते उक्कोसए अट्ठारसमुहुते दिवसे भ वति, तत्र पुव्वं सव्ववाहिरए मंडले, गवरं णो किंचिलबणसमुदं भोगाहिता चारं चरति, राईदियं तहेव,
Jain Education International
( १०३३) अभिधानराजेन्द्रः ।
"
6
,
मासु | (सू०१६ )
9
9
ता वही समु वा श्रगाहिता सूरिए बारं पर इइत्यादिता इति पूर्ववत् कियन्तं कियत्यमार्थीपं समुद्रं वा श्रवगाह्य सूर्यश्चारं चरति ? वरम्नाख्यात इति वदेत् एवं प्रश्नकरणादनन्तरं भगवाशिर्वचनमभिधातुकाद्विषये परतीधिकप्रतिपत्तिविध्यामादोपदर्शनार्थ मतस्ता पत्र परतीर्थिकप्रतिपत्तीः सामान्यत उपन्यस्यविइत्यादि तत्र सूर्यस्य चारं बरतो द्वीपस मुद्रागाद्दनविषये खल्विमा :- वक्ष्यमाणस्वरूपाः पञ्च प्रतिपत्तयः -- परमतरूपाः प्रशप्ताः, तद्यथा-एके तीर्थान्तरीयाः एवमाहुः - ता इति तावच्छब्दस्तेषां तीर्थान्तरीयाणां प्रभू
,
एगे एमासु' एके पुनः पञ्चमास्तीर्थान्तरीया एवमादुन किंचिद् द्वीपं समुद्रं वा श्रवगाह्य सूर्यश्चारं चरति श्रत्राये भावार्थ:- यदापि सर्वाभ्यन्तरं मलमुपसंम्प चरति तदापि न किमपि जम्बूद्वीपमयगाहते कि पुनः श मण्डलपरिभ्रमणकाले यदापि सर्वबाह्यमण्डलमुपमंत्रम्य सूर्वधारे चरति तदापि समुद्रं किमप्ययगान किं पुनः शेषपरिकाले किन्तु द्वीपसमुद्रयांपा न्तराल एव सकलेष्वपि मण्डलेषु चारं चरति, अत्रोपमं हारमाह-' एंगे एवमाहंसु ' तदेवमुक्का उद्देशतः पश्चापि प्र तिपत्तयः । सम्प्रत्येता एव स्पष्टुं भावयति तत्थ जे पचमासुइत्यादि प्रायः समस्तमपी व्याख्यानार्थमुग मंच, नवरं ' चोत्तीसे वि' त्ति एवं यरिंशदधिकयोजनशतविषयप्रतिपत्तिवत् चतुर्खिशे शते या प्रतिपतिस्तस्यामालापको वक्तव्यः स चैवम् तत्थ जे ते एवमाहंसु वर्ग जीएसहस्से एगे पडती जयम दीयं समुद्र या योगादित्ता बारं बरहने मासुजया गं सूरिए समंतरं मंडलं उबसंकमित्ता चारं परति तथा जंबूदीपं दीव एव बोस जोयस योगाहिता चारं चरइ तपा - समकडुपले उफ्रोस अङ्गारसमुटु दिवसेज शिया दुवालसमुहुत्ता राई भवइ । ता जया सुरिए सञ्चबाहिरं मंडल उवसकमित्ता चारं चरइ तथा ं लवसमुदं एगं जोयणसहस्सं एगं च बोत्तीस जोयस श्रगाद्दित्ता चारं चरति तया ं उत्तमकट्टपत्ता उक्कोसिया अट्टारसमुद्दा राई भयति जहर दुबालखमुडुते दिषमे भव पणती विमुकार पञ्चत्रिंशदधिक जनशतविषयायामपि प्रतिपत्ती सुभसुगमत्यात्स्वयं भावनीयम् एवं वाि विति एवं सर्वाभ्यन्तरमण्डल च साऽपि मरा आपको वक्तव्यः, नवरं जम्बूद्रीपस्थाने 'अवद्धलचल - समुद्रगादिना इति पक्रव्यम् तच्चेपा सूरिए सबबाहिर मंडलमुवसंकमित्ता चारं चार तया पदं श्रगादित्ता बारे चरति तयाएं रा इंदपणापासंग चितया ' मिति पूर्वरात्रिदिपरिमाणं जम्बूद्वीपापेक्षया विपरीतं वक्तव्यम्, यजम्बूदीपावा दिवसप्रमाण पत दिवसस्य, तच्चैवम् -' तया गं उत्तमकट्ठपत्ता उक्कोसिया अट्ठारसमुडुत्ता राई भवर जहने दुबालसमुडुतं दिवले हव' पत्रमुत्तरसूत्रे ऽप्यक्षरयोजना भावनीया ।
पोषक दर्शनार्थः एकं योजनसमे यस्त्रिशदधिकं योजनशतं द्वीपं समुद्रं वा श्रवगाह्य सूर्यश्वारं चरति, किमु भवति या सर्वाभ्यन्तरं मण्डलमुपसंकम्य चारं चरति तदा एकं योजनसहस्त्रमेकं च त्रयस्त्रिंशदधिकं योजनशतं जम्बूद्वीपाचारं चरति तदा च परमप्रकर्षप्राशोऽष्टादशमुहूर्त्ती दिवसो भवति सर्वजघन्या च द्वादशमुहूर्त्ता रात्रिः । यदा तु सर्ववाां मण्डलमुपसंक्रम्य चारं चरितुमारभते तदा लवणसमुद्रमेकं योजन सहस्रमेकं प्रयोजनमा सूर्यधारं चरति त दा चोत्तमकाष्ठाप्राप्ता श्रष्टादशमुहूर्त्त प्रमाणा रात्रिर्भवति सजम्पमा दिवसः अत्रेयोपसंहारमादमासु के रतिया एवमाता इति पूवत् एकं योजन सहस्रमेकं च चतुस्त्रिंशदधिकं योजनशतं द्वीपं समुद्रं वा श्रवगाह्य सूर्यश्वारं चरति भावना प्राग्वअत्रैषोपसंहारमाह - एगे एवमाहंसु' एके पुनस्तृतीत्. यामाहुए योजनसहस्रमेव पयो जनशतमवगाह्य सूर्यश्वारं चरति अत्रापि भावना प्रागिव,
"
1
तदेवे परतीर्थप्रतिपत्ती सम्प्रत्येता मिथ्याभाबोपदर्शनार्थ स्पर्शयति-
"
योपसंहारमा 'एवमाहंस एके पुनश्चतुस्तीर्थान्तरीया एवमाहुः - श्रव' ति अपगतं सदप्यवगाहाभावतो न विवक्षितमर्द्ध यस्य तमपार्द्धमर्ज हीनम् श्रर्द्धमात्रमित्यर्थः द्वीपं समुद्रं या अत्रगाश्य सूर्यश्वारं चरति, इयमंत्र भाषमा पदासयन्तरं समुपक्रम्य सूर्यधार पति जम्बूनच दिवसा परम प्रकाशमुनि सर्वज समुद्रमा रात्रिः पश पुनः काममुपग्यमकपणे उकोमए अट्ठारहुने दिवमे भवति खिया
वयं पुण एवं वदामो-ता जया णं भूरिए सव्वम्भतर मंडल उपसंकमिला चारं चरति तता से जंबुद्दीवं दी अमियं जयमतं श्रगाहिता चारं चरति तदा यं उत
२५६
3
सूर्यधारं परति तदा अर्डम् अपरिपूर्ण लवसमुद्रमाहते तदा सर्वोत्कर्षकाला अष्टादशमु
त्रिः सर्वजघन्यो द्वादशमुहूर्त्ता दिवसः । अत्रैवोपसंहारपाह
For Private & Personal Use Only
सुर
+
9
www.jainelibrary.org