Abhidhan Rajendra kosha Part 5

SR No.: 016045
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1652
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 60 MB

Page 1466

भरह
,
भूमि प्रतीच्छ गृहाय प्रतीच्य च ममेतामाहतिकां प्रत्ययेति ततः सुषेणो यथा वक्रे तथाऽऽह'तते ' इत्यादि ततो भरताऽऽज्ञानन्तरं स सुषेणः एवं स्वामिस्तथेत्याश्या विनयेन वचनं प्रतिशृणोति इति पर्यग्लपयोजना पारूपा स्वस्थ प्राग्वत् किंभूतः सुषेणासेना इत्यादिपस्तदूपस्य यतस्य नेता प्रभुः स्वये ण प्रवर्तकः भरते वर्षे विश्रुतयशाः महतः - अतुच्छस्य ब. लस्य - सैन्यस्य प्रक्रमात् भरतचक्रवर्त्तिसम्बन्धिनः परा क्रमो यस्मात् तथा दृष्टं हि बलवति प्रभौ बलं बलवद्भ वतीति एतेन 'ओसी ति ' पदे न पौनरुक्त्यं महात्माउदा (र) तस्वभावः, ओजस्वी आत्मना वीर्याधिकः तेजसा शा. रीस लक्ष -साविभिषा पारसीआरबीप्रमुखासु विशारदः परितः सन्देशमाषा शो हि तत्तद्देशीयम्लेच्छान् सामदानाऽऽदिवाक्यै बद्धं सम थों भवति श्रत एव वित्रं विविधं चारु अग्राम्यताऽऽदिगु· गोपेतं भाषत इत्येवंशीलः भरतशेत्रे निष्कुनां
1
1
-
9
--
गम्भीरस्थानानां दुर्गमानां दुःखेन गन्तुं शक्याप्रवेशानां प्रभूभागानवि शायकस्तत्र तासीव प्रचारचतुरः, श्रत एवैनां योग्यतां विधाता शासने नियुक्त, अर्थशास्त्र नीतिशास्त्राऽदि तत्र कुशलः रत्नं सेनापतिः -- सैन्येशेषु मुख्यः, भरतन राशा एवमुक्तः सन् दृष्टतुष्टेत्यादि प्राग्वत्, ततः स किं करोतीत्याह - पडिसुत्ता' इत्यादि सबै चैतत् पाठसि. द्धं, नवरं सुषेणविशेषणं सन्नद्धं शरीराऽऽरोपणात् बद्धं क साधनतः पादमस्येति - मितम् कषायस्य स तथा उत्पीडिता माई गुषारोपणाद्दूरीकृता शरासनपट्टिका धनुडो येन स तथा पिन श्रीवाऽमरणं वा येन स तथा बद्धो - ग्रन्थिदानेन श्रविद्धः परिहितो मू. दिलवर चिडपो वीरातिथीरताप विशेषो येन स तथा पश्चात्पदद्वयस्य कर्मधारयः, गृदीतान्यायुधानि प्रहरणानि च येन स तथा आयुधमह खयोस्तु प्याक्षेप्तो विशेष सत्र प्यानि बाणाऽऽदीनि अक्षेप्यानि खङ्गाऽऽदीनि अथवा - गृहीतानि आयुधानि प्रहरणाय येन स तथेति । ' तप णं इत्यादि. प्रायास्वतार्थ नपरं वाक्ययोजनायां ततः सुधरलं परामृशति स्मृति इत्यन्तं सम्बन्ध इति पतरस्तावाच्वर्म्मरत्नवर्णनमाह – 'तपणं तं' इत्यादि, तच्चरत्नम् उक्तविशेषणविशिष्टं भवता ततो विस्तीर्णो विस्तृ तनामक इत्यर्थः एवंविधः इनः - स्वामी चक्रवर्त्तिरूपो य स्य तत् ततेनं, यस्य हस्तस्पर्शतः इच्छया वा विस्तृणाति स स्वामीत्यर्थः श्रीवत्स सदृशं - श्रीवत्साSSकारं रूपं यस्य तत्तथा, नन्वस्य श्रीवत्साऽऽकारत्वे चत्वारोऽपि प्रान्ताः सः
9
-
५
-
( १४४३ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
---
विषमा भवन्ति तथा चास्य किरातकृतवृष्टयुपद्रवनिवारणार्थ तिर्थविस्तृतेन वृत्ताऽऽकारेण छत्ररत्नेन सह कथं सङ्घटना स्यादिति ?, उच्यते - स्वतः श्रीवत्साऽऽकारमपि स हस्रदेवाधिष्ठितत्वाद्यथावसरं चिन्तिताऽऽकारमेव भवतीति म कायनुपपत्तिः, मुहानमा तरका चन्द्राविवासि - लेपानि यत्र तत्तथा प्रच अकम्पं द्वौ सदार्थको शब्दावतिशयसूचकास्त्विन्तर
--
भरह परिणाम किसका सम्पातल्पेऽपि न मनागपि अमेयं कवचमियामेद्यकवचं समाच जरमिष दुर्भेदमित्याशयः सलिलासु- नदीषु सागरेषु चोसरणयन्त्र पारगमनेोपायभूतं दिव्यं देवकृतप्रातिहार्म रत्नं धर्मसु प्रधानं, अनलजलाऽऽदिभिरनुपघात्यवीर्यत्वात्. यत्र शणं - शणधान्यं सप्तदशं - सप्तदशसण्यापूरकं येषु. सामि शणसप्तदशानि सर्वधान्यानि रोइन् जायन्ते एकदिवसेनोप्तानि श्रयं सम्प्रदायः - गृहपतिरत्नेनास्मिश्चणि भाग्यानि सूर्योदय उपन्ते अस्तमनसमये च पन्ते इति सप्तदश धान्यानि त्विमानि" सालि १ जव २ वीहि ३ कु. द्दव ४, रालय ५ तिल ६ मुग्ग ७ मास ८ चपल ६ चिणा १० । अरि ११ मसूरि १३ कुलत्था १३, गोहुम् १४ शिफाव १५ अयसि १६ सणा १७ ॥ १ ॥ " प्रायो बहूपयोगीनीमानीतीयन्त्युक्तानि अन्यत्र चतुर्विंशतिरप्युक्तानि, लोके च क्षुद्रधान्यानि बहून्यपि पुनरस्यैव गुणान्तरमाह-वर्षे जलदृष्टि चक्रवलिंगा परा दिव्यं चर्मरत्नं द्वादशयोजनानि तिर्यक् प्रविस्तृणाति वर्द्धते तनोत्तरमध्यखण्डयति किरातकृत मेघां पद्रवनिवार rssदिकार्ये साधिकानि किञ्चिदधिकानि, ननु द्वादशयो जनावधि तस्थुषश्चक्रिस्कन्धावारस्यावकाशाय द्वादशयोजनप्रमाणमेवेदं विस्तृतं युज्यते किमधिकविस्तारेण उच्यतेयोरन्तरालपूरणायोपपते साधिकविस्तारइति । पहचान प्रकरणाद्यच्छदेनेव विशेषयामासी सूत्रे पुनरपि दिव्वे चम्मरयणे " इति ग्रहणं तदालापकान्तरव्यवधानेन विस्मरणशीलस्य विनेयस्य स्मारणार्थम्, अथ प्रकृतं प्रस्तूयते - ' तर णं इत्यादि ततस्तद्दिव्यं चर्मरत्नं सुषेणसेनापतिमा पराम-स्पून प्रिमेव-निर्मि लम्बमेव नौभूतं - महानद्युत्ताराय नौतुल्यं जातं चाप्य.. भवत् नावाकारेण जातमित्यर्थः, तर णं इत्यादि, ततः बम्मरत्ननीभवनानन्तरं सुषेणः सेनापतिः-सेवा स्कन्धावारस्य - सैन्यस्य ये चलवाहने - हस्त्यादिचतुरङ्गशि बिकाऽऽदिरूपे ताभ्यां सह वर्त्तते यः स लस्कन्धावारबलवाहनः गौभूतं चमेराममारोहति सिन्धुमहानदीं मिलजल स्तुत्यु बीचयः-कोला यांसायां नौ चर्मरस्नेन बलवाहनाभ्यां सह वर्त्तते यः स सबलवाहनः, एवं सशासनो - भरताशासहितः समुत्तीर्ण इति । तो महा ई' तत इति कथान्तरप्रस्तावनायां महानदीं सिन्धुमुत्ती प्रतिदान सेनापतिसेनानी क चिद् श्रामाऽऽकरनगरपर्वतान् सूत्रे क्लीवत्वं प्राकृतत्वात्. 'खेडे त्यादि. सिंहावलोकन न्यायेन क्वचिच्छन्दोऽत्रापि ग्रा. स्टेनचित् पानि यत्पित्तनानि तथा सिंहल कान् सिंहलदेशोद्भवान् वर्षका पर्वशोवान् सर्वे च श्रङ्गलोकं बलावलोकं च परमरम्यम्, इमे च द्वे अपिले.
1
•
"
1
जानीयजनाऽऽक्षयभूते स्थाने, बचनद्वीपं द्वीविशेष. अत्र चकाराः समुच्चयार्थाः, एवमग्रेऽपि त्रयाणामध्यमषां साधारण विशेषणमा- प्रवास डिमाराणि ते समृतम् धारकान् अरब देशोद्भवान् रोमकांश्च - रोमकदेशोद्भवान् अलस. एडविषयवासिनश्च पिक्खुरान् कालमुखान् जोनकांच
विशेषान्वेति पदेन योगः अर्थः सातिरमपि निष्कुदित-उत्तर दिग्वर्त्ती येताय एवं सिधुनिकुन अ
3
GF
"
For Private & Personal Use Only.
"