Abhidhan Rajendra kosha Part 4

SR No.: 016044
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1458
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 53 MB

Page 800

व्वित्ति
जस्स जइ जाव बेमाणिया कहविहाणं भंते! जोग शिब्वती पत्ता १। गोयमा ! तिविहा पत्ता । तं जहामण जोगणिव्बत्ती, बइजोगणिव्वती, कायजोगणिन्त्रत्ती । एवं • जान बेमालिया जस्स नविहो लोगो कड़वा उवयोगणिन्नत्ती पत्ता ? गोयमा ! दुविधा उपयोगणिब्वती पछता से जहा मागारोव योगणिम्बसी, अयागारोवओोगणिव्वती । एवं जाव वेमाणिया । अत्र ग्रहण गाथे वाचनान्तरे
जंते!
( २१२१ ) अभिधानराजेन्रू |
" जीवाणं वित्ती, कम्मप्पगमी (णिव्वची) सरीरणिव्वत्ती । सविदियणिव्वती, जासा य मणे कसाया य ॥ १ ॥
गंधे से फासे, संठाणविही य होइ बोधव्वो । लेस्सा दिडी णाले, उवओोगो होइ जोगे प " ॥ २ ॥ (कविदेत्यादि) निर्वर्तनं निर्वृतिर्निष्पतिजस्यैकेन्या 35दितया निर्वृत्तिर्जीवनिर्वृतिः । ( जढ़ा वडगबंधे तेयगसरीरस्स ति) यथा महाबन्धाधिकारेऽमशतकमव मोदेशकाभिदि जःशरीरस्य बन्ध बक्तः, एवमिह निर्वृत्तिर्वाच्या सा च तत एव दृश्येति । पूर्व जीवाक्कया निर्वृत्तिरुक्ता, अथ तत्कार्यतर्माक्या नामाद - (कविदेत्यादि ) ( कसायव्वितिति) कबायवेदनीयनिर्वर्तन (जस्स जं संज्ञायं ति) का विकानां स्तियुकसंस्थानं तेजसां सूचीकनापसंस्थानं, वायूनां पताका संस्थानं, वनस्पतीनां नानाकार संस्थानं विन्द्राराममन्द्रियवियां मनुष्याणां च पव्यन्तरादीनां समचतुरस्त्र संस्थानम् । भ० १९ श० ८ उ० । वित्तिय निर्वर्तितत्रिबन्धयोग्यतया निष्पादिते स्था १० वा० | सामान्येनोपार्जिते, स्था० २ ठा० ४ उ० । व्विमिश्र देशी - परिभुक्ते, दे० ना० ४ वर्ग ३६ गाथा | विनिर्वत- अविर स्था३ ० १ ० प्राणातिपाताऽऽद्य निवृत्ते, स्था० ३ ठा० २ उ० । अवतरहिते, ज्ञा १ श्रु० ८ श्र० ।
1
रिव्त्रयण - निर्वचन - न० । निरुक्तौ विशे० । शब्दार्थकथने, श्रा० म० १ श्र० २ खएम । व्याकरणे, स्था० १० ठा० । बिलि-देशी घी, प्रगणिते विघटिते । दे० ना० ४ वर्ग ५१ गाथा । सिब्बह पिए-चा०] [पेपणे पिषेहि रिहास- णिरिणज-रोश-[ चड्डाः " ॥ ८ । ४ । १०५ ॥ इति पिषेर्णिन्त्र हाऽऽदेशः । 'णिव्वes | 'पिनष्टि । प्रा० ४ पाद । णिव्वढे पज्जा । ' निर्वद्येत्, असारतामापादयेत् । सुत्र० १ श्रु० ए अ० । व्विहण - देशी बिवाहे, दे० ना० ४ वर्ग ३६ गाथा । णिव्वा - विश्रम-वि-श्रम । धा०, बिरामे, श्रमान्ते, स्वास्थ्ये,
" विश्रमेर्णिव्वा " ॥ ८ । ४ । ५९ ॥ इति विपूर्वस्य श्रमधातोर्णि ब्वाऽऽदेशः । ' णिव्वाइ' । पके - 'वीसम' । विभ्राम्यति । प्रा० ४ पाद । पिव्वाघाड़म-निर्व्याघांतिम- त्रि० । व्याहननं व्याघातः पर्वतादिस्खलनम् तेन निर्वृत्तं व्याघातिमम् । " भावादिमन् " ॥६॥ ५३१
-
शिवाण
४ । २१ ॥ शते प्रत्ययः निघातिमं व्याघाताभितम् । स्वाभाविके, चं० प्र०१८ पाहु. १ पाहु० । सू० प्र० । शिव्याधाय निर्व्यापात अन्य व्याघातस्याप्रायोनियातम् । व्याघाताजावे, प्रज्ञा० २ पद । " णिव्वाघापणं पन्नरसक म्मभूमीसु" प्रा० २ पद धरणीधराऽऽदिभिः प्रतिहतत्वाद (स्था० ६ वा० ) कटकुज्याऽऽद्यप्रतिहतत्वाद् व्याघातरहिते केवलाने औ० दशा
शिब्वाण - निर्वाण न० निर्वृती, विशे० उ० पञ्चा आ॰ चू· । सुत्र॰ । श्रात्मस्वास्थ्ये, प्रा० चू० ४ अ० श्राचा० । मा० । कर्मकृतविकाररहितत्वे, स्था० ३ ठा० ३ ० । सकलसंतापरहितत्वे, मो० सर्वद्वन्द्वोपरतिभावे सूत्र० १ ० १ ० १ ० | सकलकर्मविरहजे सुखे, झा० १ ० १ [अ०] सकलकर्मजे मात्यन्तिके सुखे श्री० अशेषक
क्षयरूपे (सूत्र० १ ० ६ श्र० । श्राचा० ) मोक्षे, घ० २ अधि० । प्रश्न | भातु० । सूत्र० । परमपदे, पो १५ वि० । पातिकर्मचतुष्ट्यरूपेण कर्मणा केवलज्ञानावासी सुब० १ ०११शेचे कर्मक्षयरूपे ईषत्प्रानाराध्ये भूमागोयवस्थित क्षेत्रसूत्र २०२०
,
मोक्षसिद्धि
ते पव्व सोळं पहासों भागच्छई जिणसवासं । चामिण चंदामी, बंदिचा पज्जुवासामि || १९७२ ॥
सुगमा || १९७२ ॥
ततः किमित्यादआजको व जिणे, जाइ नरामरयविष्य मुकेश । नाम य गोत्ते य, सव्वष्णु सव्वदरिसीणं ॥ १७७३ ॥ तथैव ॥ १८५७३ ॥
सामान्य ततः किमुको सावित्याह
१
9
किम एवाणं, अत्थी नत्यि चि संसओ तुम्छ । पाणय अत्यं, न वाणसी वेसियो त्यो । १७७४४।। आयुस त्वमेवं मन्यसे कि निर्वाणमस्ति ना इति । अयं च संशयस्तव विरुरूवेद पदभवणनिबन्धनः। तानि यानि जरामा पनि "तथा'सैषा गुहा दुरवगाहा । ' तथा 'द्वे ब्रह्मणी परमपरं च । " तत्र "परं सत्यं ज्ञानमनन्तरं ब्रह्मेति "एतेषां चायमर्थस्तव चेतसि वर्तते यदेतदग्निहोत्रं तज्जरामर्थमेव यावज्जीवं कर्त्तव्यमिति । अग्निहोत्रक्रिया च भूतवधहेतुत्वाच्छवलरूपा । सा च स्वर्गफलैव स्या
66
पवर्गफला 'याच जीवम् इतिची कालान्तरं नास्ति पत्राप वर्गदेतुभूतक्रियाऽन्तराऽऽरम्भः स्यात्तस्मात्साधनानावान्मोक्काभावादिकानि फलमाभावप्रतिपादकानि पाणि तु तदस्तित्व सूचकानि, यतो गुहान्त्र मुक्तिरूपा, सा च संसाराभिनन्दिनां दुरवगाहा, दुःप्रवेशात् । तथा-परं ब्रह्म सत्यं मोकः, अनन्तरं तु ब्रह्मज्ञानमितितितो मोकास्तित्वं नास्तित्वं च वेदपदप्रतिपादितमवगम्यतय संशयः। तत्रेष त्वं न जानासि, यतस्तेषामयमय वक्ष्यमाणलक्षण इति ॥ १९७४ ॥ न्युक्तिमपि मोकाभावप्रतिपादने प्रभासाध्यवसितां दूषयितुं भगवान् प्रकटयितुमाह-
मनसि किं दीवस्स व नासो निव्वाणमस्स जीवस्स १।
For Private & Personal Use Only.