Abhidhan Rajendra kosha Part 2

SR No.: 016042
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1246
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 47 MB

Page 986

(TEF) अभिधानराजेन्द्रः ।
उबवाय
समुद्धता सहिनस्तु नरकं पिपाखो पन्याचा अन्यो योर्मनुष्याणामेव नावादिति । ( जहोणं दो भवग्गणाति ) सचिन्द्रयतिनृत्पद्य पुनर्नरकेत्पद्यते ततो मनुष्येष्येवम धिकृत्य काय संवेधे नवद्वयं जघन्यतो भवति एवं जवग्रहणाष्टकमपि भावनीयम् । अनेन चेदमुक्तं सझिपञ्चेन्द्रियतिर्यङ् ? ततो नारका २ पुनः सननरकः ४ पुनः सज्झिपवेन्द्रियतिर्यङ्ग ५ पुनर्नारकः ६ ततः पुनः सज्झिपञ्चे पुनस्तस्यामेव पृथिव्यां नारकः इत्येवम देव वारानुत्पद्यते नवमे नवे तु मनुष्यः स्यादिति एवमधिक श्रधिकेषु रत्पादितोऽयं वेद प्रथमो गमः । पचतेत्यादि स्तु द्वितीयः सेो येष उसकाले इत्यादिस्तु तृतीयः। जदकालडितीयेत्यादिस्तु चतुर्थः । तत्र च । नवरं इमारं श्रनासाईति । तानि वर्ष-तत्र शरीरावगाहनोत्कृष्ट योजनस हस्रमुक्ता इह तु धनुः पृथक्त्वं तथा तत्र लेश्याः षट् इह त्वाद्यास्तिस्रः तथा तत्र दृष्टिः त्रिधा इह तु मिथ्यादृष्टिरेव तथा तत्राऽज्ञानानि त्रीणि भजनयेह तु द्वे एवाशाने । तथा तत्राद्याः पञ्च समुद्धाता इह तु त्रयः । श्रऊश्रज्झवसाणा, श्रणुधोय जब मांति । जघन्यस्थितिकासंहिगम हवेत्यर्थः । ततश्चायुरिहान्तर्मुहूर्तम् अध्यवसायस्थानाम्यप्रशस्तान्येवानुबन्धोऽप्यन्तर्मुहूर्तमेवेति (अवेससमित्यादि) अव शेषं यथा सः प्रथमगमे श्रीधिक इत्यर्थः । निगमनवाक्यं वेदम (असेसो सो येथ गमप्रति तदर्थस्य गमत्यादिति सा चैव कालेत्यादिस्तु सविषये प मो गमः इह च । ( सोचेचत्ति ) स एव सज्झी जघन्यस्थितिकः । " सो चेव उक्कोसे " त्यादिस्तु षष्ठः । उक्कोसकालेत्यादिस्तु सप्तमः । तत्र च ( एस बेव पमगति) एतेषामेव सज्झिनां प्रथमगमो यत्त्रौधिक श्रधिकेषूत्पादितः । नवरमित्यादि । तत्र जघन्याप्यन्तर्मुहूर्तरूपा सज्शिनः स्थिति
66
35
सेहन यायेत्यर्थः । एवमनुबन्धोऽपि तपत्यासस्येति । ७ । सो चेवेत्यादिरष्टमः । इह च । ( सोचेत्ति ) स एवोकष्टस्थितिक संधी उक्कोसेत्यादिर्नयमः" उपनिक्लेवोइत्यादि ” तत्रोपक्षेपः प्रस्तावना ( १६००० ) स प्रतिगमनचित्वेन स्वयमेव वाच्यो निक्षेपस्तु निगमनं सोऽप्येवमेवेति पर्यातक संख्यातवर्षायुष्कसन्दिपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमाश्रित्य रत्नप्रभा वक्तव्यतोक्ता श्रथ तमेवाश्रित्य शर्करप्रभा वक्तव्यतोच्यते तत्रीधिक श्रधिकेषु तावदुच्यते पज्जतेत्यादि । (लद्धी सचेव निरवसेसा भाणियव्यत्ति ) परिमाणसंहननादीनां प्राप्त्यैव रत्नप्रभायामुत्पित्सोबक्ता सैव निरवशेषा शर्करप्रभायामपि भवितव्येति । ( सागरोषमअंतोन्मदिति ) द्वितीयायां जघन्या स्थितिः सागरोपममन्त च सहिभवत्कमिति । उक्कोसेणं बारसेत्यादि द्वितीयायामुत्कृष्टता सामरोपमत्रयस्थितिस्तस्था अनुगुणत्वं द्वादश एवं पूर्वकोयोऽपि चतुर्षु संहितिर्य नवेषु चत पयेति । ( मेरश्यहिती संवेदे सुखागरोपमाप्राणिति ) रत्नप्रभायामायुद्धरिसंवेधद्वारेच दशवर्षसहस्राणि सागरोपमं चाहतीयादिषु तत्क
66
तश्च सागरोपमा एयेव वाच्यानि यतः " सागरमेगं १ तिय 2 सत्त, ३ दस य ४ सत्तरस ६ तह य बावीसा । ६ । तेतीसा जाच विती ७ सत्तसु वि कमेण पुढवीसु ॥ १ ॥ " तथा जा पढमाए जेडा, सा वीयाए कणिट्टिया नणिया । तरतमजोगो एसो, दसवास सहस्रमणापत्ति ॥ २ ॥ रत्नप्रनागमतुल्य
35
नववाय
नवापि गमाः कियद्दूरं यावदित्याह ( जाव पुढवत्ति ) चचगुणा कायव्वति ४ उत्कृष्टकायसंवेधे इति । ( वालुयप्पनाए महाषी संति) तप सप्ता चतुर्गुणाविशतिः स्यादेतत्रापीति ( बाप्पा पंच विषयपति) मायबोरे दि पृथिव्योः
तृतीया चतुर्थी पञ्चमी २ पट्टी २ सप्तमी एक संन हीयते इति । अथ सप्तमपृथिवीमाधित्वादन्यादि ६त्थिवेया न ववज्जतित्ति ) षष्ठधन्तास्वेव पृथिवीषु स्त्रीणामुत्पत्तेः । ( जोणं तिथि नवग्गहणाईति ) मत्स्यस्य सप्तमपृविनारकत्वेनोत्पद्य पुनस्येष्येषोत्पत्ती (तोर्ण सन्तजय माणात) मत्स्योत्या सभ्यां गतः २ पुनर्मत्स्यो जातः ३ पुनरपि सप्तम्यां गतः पुनरपि ६ पुनर्मत्स्य इत्येयमि ति । कालादेसेणमित्यादि । इह द्वाविंशतिसागरोपमाणि जघन्यस्थितिसम्म पृथिवी नारक सम्बन्धीनि अन्तर्मुहूर्त प्रथमतृतीयमत्स्यभयसम्बन्धी नियमाति) वारयं स सम्यां विंशतिसागरोपमा युष्कस्योत्पते तख पूर्वकोटयधतु नारनवान्तरितेषु मत्स्यभवति, तो बचनयते सयां जघन्यस्थितिकीय चारामुत्पद्यत इति कथमन्यथैवंविधं नवग्रहणकालपरिमाणं स्यादिह च काल उत्कृष्टो विवक्तितस्तेन जघन्यस्थितिषु श्रीन् वारानुत्पादित एवं हि चतुर्थी पूर्वकोटिज्यते उन्हस्थितिषुद षट्षष्टिः स.गरोपमाणां भवति पूर्वकोट्यः पुनस्तिस्र एवेति । सो चेव जसकालाईईएस इत्यादिस्तु द्वितीयो गमः ॥ २ ॥ सोचेकोस इत्यादिस्तृतीयः । तत्र च ( उक्कोसेण पंचभवग्गणाइंति ) त्रीणि मत्स्यभवग्रहणानि द्वे च नारकभवग्रहणे अत एव बचनदुष्कृष्टस्थितिषु सम्यां वामेोत्प वसीयते । ३ सोयेव कालो इत्यादिस्तु चतुर्थत (सध्येवरसप्पा चिजमा भाषित) सैप रत्नप्रनागमचकन्यतावरं समयं विशेषः तत्र रत्नप्रभा पट्संप्रदा वा तु समपृथिवी चतुर्थगमे प्रथममेव संदर्भ श्रीवेद निषेधवाच्य इति ॥ ४ ॥ शेषगमास्तु स्वयमेवोयाः मनुष्याधिकारेतिति ) गजमनुष्याणां सई
सातानामेवास्तित्वादिति नरं (रात) अवध्यादौ प्रतिपतिते सति केषांचिन्नरकेषूत्पत्तेः आह चूर्णि कारा "मोनियमपजमादारपसरीराणि लकण परिसा किस उपजिणं मासपुदति "मुकं भवति मासद्वयाने नरकं न याति (दसवासदर सारंति) जघन्यं गरका (मास समम्भदियाति) मास जघन्यं नरकयायि मनुष्यायुः ( चत्तारि सागरोवमाति ) उत्कृष्ट रत्नप्रनाना रकनवचतुष्कायुः (चर्चाहिं एव्वकोशी अन्नदिया इति पचतः पूर्व कोटयो नरकयायिमनुष्यवक युः सम्बन्धिन्यः । अनेन चेदमुक्तम् । मनुष्यो नूत्वा चतुर एव वारानकस्यां पृथिव्यां नारको जायते पुन तिर्यक्च प्रयतीति जघन्यकालस्थितिकः । औधिकेषु इत्यत्र चतुर्थे गमे "इमाई पंच जाणता त्यादि "शर रायगाइनेद जघन्येतराज्याममय
प्रथम तु सा जघन्यतोऽपृथक्त्वमुतस्तु धनु शतानीति ॥ १ ॥ तथेह त्रीणि ज्ञानानि श्रीएयज्ञानानि जजनया जघन्यस्थितिकस्यैषामेव नावात्पर्य तु चत्वारि ना
॥ २ ॥ तथेहाद्याः पञ्च समृद्धाता जघन्यस्थितिकस्यैषामिव स मनवात् प्राक् परुक्ता अजघन्यस्थितिकस्याहारकसमुद्धातस्या