Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 812

अप्पाबद्दय (ग) अभिधानराजेन्द्रः।
अप्पाबडेय (ग) इत्यादि ) सर्वस्तोका अकायिकाः पश्चिमायां दिशि, गौ- पुढविपुरच्छिमपञ्चच्छिमरत्तरेणं,दाहिणेणं असंग्वेजगुणा । तमद्वीपम्थाने तेषामभावात् । तेन्योऽपि विशेषाधिकाः
दिसाणुवाएणं सम्बत्यांचा पंकप्पना पुढविणेश्या पुरच्चिमपूर्वस्यां दिशि, तेभ्योऽपि विशेषाधिका दक्षिणस्यां दिशि,
पञ्चचिमनरेणं,दाहिणणं अमंग्वेजगुणा दिसाणुवापूर्ण चम्बसूर्यवीपाभावात् । तेज्योऽप्युत्तरस्यां दिशि विशेषाधिकाः, मानसरासद्भावात । तेजस्कायिकानामल्पबहुत्यम-(दिसा. सम्बन्थोवा धूमप्पना पुढविनेरड्या पुरच्छिमपञ्चच्छिम उत्तरेणं,
वापणं सम्वत्थोवा ते नकाश्या इत्यादि)तया दक्षिणस्यामुत्तर दाहिणणं असंखे जगुणा। दिसाणवाएगणं मञ्चन्योवा नमप्पभा स्यां च दिशि सर्वस्ताकाः तेजस्कायिकाः, यतो मनुष्योत्रे
पुढविनेरइया पुरच्चिमपच्चच्छिम उत्तरेणं.दाहिणाणं असंग्वे. एब बादरास्तेजस्कायिका नान्यत्र तत्रापि यत्र बहवो मनुष्याः
जगुणा । दिसाणुवाएणं सम्वत्थोवा अहेसत्तमा पुढावनेसत्र ते बहवो बाहुल्येन पाकारम्भसम्नवात , यत्र स्वल्पे तत्र स्तोकाः। तत्र दकिणस्यां दिशि पञ्चसुजरतेषु, उत्तरस्यां दिशि रश्या पुच्चिमपञ्चच्छिमनुत्तरणं,दाहिणणं असंखेजगुणा । पञ्चस्वैरावतेषु केत्रस्याल्पत्वात स्तोका मनुष्याः । तेषां स्तो- नैरयिकसूत्रे सर्वस्तोकाः पूर्वोत्तरपश्चिमदिविनाविनो नैरकत्वेन तेजस्कायिका अपि स्तोका अल्पपाकारम्नसम्भवात् ।
यिकाः, पुप्पावकीर्गनरकावासानां चात्राल्पवात, बहूनां प्रायः ततः सर्वस्तोका दक्षिणोत्तरयोर्दिशोः तेजस्कायिका, स्वस्थाने संख्येययोजनविस्तृतत्वाच । तेज्या दकिणदिग्भागविभाविनी तु प्रायः समानाः। तेत्यः पूर्वस्यां दिशि संख्येयगुणाः,केत्रस्य
संख्येयगुणाः, पुष्पावकीर्णनरकावासानां तत्र बाहुल्यान् तेषां संख्येयगुणत्वात् । ततोऽपि पश्चिमायां दिशि विशेषाधिकाः, च प्रायोऽसययोजनविस्तृतत्वात्, कृष्णपालिकाणां तस्यां अधोलौकिकमामेषु मनुष्यबाहुल्यात् । इदानी वायुकायिकाना- दिशि प्राचुर्येणोत्पादाच्च । तथाहि-द्विविधा जन्तवः, शुक्रपा. मल्पबहुत्वम्-(दिसाणुवाएणं सम्बत्थोवा वानकाश्या पुर- किकाः, कृष्णपाक्षिकाश्च । तेषां लकणमिदम-किञ्चिदनपुमलपमिणमित्यादि) । इह यत्र शुषिरं तत्र वायुर्यत्र च घनं तत्र रावतमात्रसंसारास्ते शुक्रपालिकाः, अधिकतरसंसारनाजिवारवभावः । तत्र पूर्वस्यां दिशि प्रचूतं घनमित्यल्पा वायवः, मस्तु कृष्णपाक्तिका उक्तश्च-जेसिमवरदा पुग्गल-परियड्रोसेस. पश्चिमायां दिशि विशेषाधिकाः,अधोसौकिकग्रामेषुसम्भवात् । प्रो य संसारो।ते सुक्कपक्खिया खलु, अही, पुण कराहपक्खोउत्तरस्यां दिशि विशेषाधिकाः,भवननरकावासबाहुल्येन शुरुष. ओ" ॥१.अत एव च स्तोकाः शुक्लपाक्षिकाः, अष्टपसंसारिरबादुल्यात् । ततोऽपि दक्किणस्यां दिशि विशेषाधिकं, उत्तर- णां स्तोकत्वात् । बहवः कृष्णपालिकाः, प्रनूतसंसारिणामतिप्र. दिगपेकया दक्षिणस्यां दिशि भवनानां नरकावासानां चाति- चुरत्वात् । कृष्णपाक्तिकाश्च प्राचुर्येण दक्विणस्यां दिशि समुत्प. प्रनूतत्वात ।
धन्ते, न शेषासु दिक्कु, तथास्वाभान्यात् । तच्च तथास्वाभाज्य
पूर्वाचार्यैरेवंयुक्तिभिरुपद्यते। तद्यथा-कृष्णपाक्तिका दीर्घतरसंतथा यत्र प्रभूता आपस्तत्र प्रभूताः पनकादयोऽनन्तकायि
सारजाजिन उच्यन्ते । दीर्घतरसंसारनाजिनश्च बहुपापोदया. का वनस्पतयः, प्रसूताः शशादयोवीन्द्रियाः, प्रजूताः पिएमी
द्भवन्ति, बहुपापोदया करकर्माणः, करकर्माणश्च प्रायस्तथाभूतशैवालाचाश्रिताः कुन्थ्वादयः त्रीभियाः, प्रजूताः पदूमाद्याश्रिता मरादयश्चतुरिन्द्रिया इति।
स्थानाव्यात् । तद्भवसिरुिका अपि दकिणस्यां दिशि समुत्पद्य
न्ते, न शेषासु दिनु । यत उक्तम्-"पायामिह करकम्मा,भवसि. इदानी वनस्पत्यादीनामल्पबहुत्वम्
किया वि दाहिणलेसु । नेरश्यतिरियमणुया, सुराश्ठाणेसु दिसाणुवाएणं मन्बत्योवा वणस्सइकाइया पञ्चच्छिमेणं, गच्छंति" ॥१॥ ततो दकिणस्यां दिशि बढ़नां कृष्णपालिकापुरच्चिमेणं विसेसाहिया, दाहिणणं विससाहिया, उत्तरे- णामुत्पादसंभवात, पूर्वोक्तकारणद्वयाश सम्नवन्ति पूर्वोत्तरपएं विसेसाहिया। दिसाणुवाएणं सम्बत्थोत्रा बेदिया पञ्च
श्चिमदिग्भाविभ्यो दाक्षिणात्या असंख्येयगुणाः । यथा च सा.
मान्यतो नैरयिकाणां दिग्विनागेनाल्पबहुत्वमुक्तमपं प्रतिसिमेणं, पुरच्छिमेणं विसेसाहिया, दाहिणणं विसेसाहिया,
पृथिव्यपि वक्तव्यम्, युक्तेः सर्वत्रापि समानत्वात् । तदेवं प्रति. उत्तरेणं विसेसाहिया । दिसाणुवाएणं सम्बत्योवा तेईदिया पृथिव्यपि दिग्विभागेनाल्पबहुत्वमुक्तम्। पच्चटिमेणं, पुरछिमेणं विसेसाहिया, दाहिणणं विसेसा- इदानी सप्तापि पृथिवीरधिकृस्य दिविभागेनाल्पपाहुत्वमाहहिया, उत्तरेणं विसेसाहिया । एवं चरिदया वि॥
दाहिणेहितो अहेसत्तमा पुढविनेर एहिंतो छट्ठीए तवनस्पत्यादिसूत्राणि चतुरिझियसूत्रर्पयन्तानि भकायिक-
नया परस्तिमजतिनलोणं सूत्रवद्भावनीयानि ।
ज्जगुणा,दाहिणणं असंखेज्जगुणा । दाहिणोहितो तमानैरयिकाणामलपबहुत्वम्
पुढविनेरएहिंतो पंचमा धूमप्पभाए पुढचीए नेरइया पुरदिसाणुवाएणं मन्नत्योवाणेरइया पुरच्छिमपञ्चश्चिमेणं,उ. | चिमपञ्चश्चिमउत्तरेणं असंखेज्जगुणा, दाहिणेणं असंनरदाहिणेणं असंखजगुणा । दिसाणुवाएणं सम्वत्योवा खेज्जगुणा । दाहिणोहिंतो धूमप्पभा पुढविनेरएहिंतो रयणप्पना पुढविणेरइया पुरच्छिमपच्चच्चिमेणं, उत्तरेणं । चउत्थिए पंकप्पनाए पुढवीए णेरइया पुरच्छिमपच्चच्चिदाहिणणं असंखेज्जगुणा । दिसाणुवारणं सम्बत्योवा सक्कर- मउत्तरेणं असंखेजगुणा, दाहिणणं असंखज्जगुणा । प्पना पुढविणेरड्या पुरच्चिमपञ्चचिमनत्तरेणं,दाहिणणं अ- दाहिणबेहिंतो पंकणनापुढविणेरइएहितो तझ्याए वासंखेज्जगुणा दिसाणुवाएणं सन्चत्योबाणेरड्या बाबुयप्पना लयप्पनाए पुढविनेरझ्या पुरच्छिमपञ्चच्चिमउत्तरेणं म.