Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 500

(३३१) मणिएप्रवास अभिधानराजेन्छः
पिञ्चभावगा या, अण्णाय बच्चं पर तिरिक्या य" दश०२०। हितेऽगोपिते बलवीरये देहप्राणचित्तोत्साहरूपे येन स तथा । अणिग-अनियोग-पुं० । नियोगादन्योऽनियोगः । विपर्यः | पंचा० १५ विव० अनिलतबाह्याज्यन्तरसामर्थ्य, ग०१ अधिः । यानियोगे, पं० सू०४ सू० ।
दश० । प्राचा० । पं.चू“अणिमूहियबलवीरित, परिकमा अणिंगाल-अनङ्गार-त्रि० 1 रागपरिहारेणाङ्गारदोषरहिते, प्र- | जो जहुसमाउत्तो। जे जश्व जहा थाम, नायव्वो बीरियायारो" न०१ सम्ब० द्वा०।
दश० ३ ०। पं० चू० । पञ्चा० । अणिंद-अनिन्छ-त्रि० 1 नास्तीन्द्रो यस्मिन् सोऽनिन्द्रः। - अणिग्गह-अनिग्रह--पुं० । अविद्यमानो निग्रह इन्द्रियनोविरहिते प्रजास्वामिके, न०३ श०१उ० ।
इनिध्यनियन्त्रणात्मकोऽस्येति । उत्त०१७ अ० अवशीकृतेन्द्रिअनिन्द्य-त्रि० । अजुगुप्सिते, सामायिके च। श्रा० म०वि० । ये, उत्त०११ श्र० स्वैरे, प्रश्न.आश्र० द्वा० । उच्चपखले, आ० चू।
दश०८ अाएकादशे गाणब्रह्माण, तत्राऽनिग्रहाऽनिषेधो अणिंदणिज-अनिन्दनीय-निक । गीतार्थादि जनादृष्ये , जी.
मनसो विषयेषु प्रवत्तमानस्येति गम्यते । एतत्प्रभवत्वाचास्या
ऽनिग्रह इत्युक्तम् । प्रश्न०४ श्राश्र० द्वा० । १ प्रति०। अणिदिय-अनिन्दित-त्रि०। शुभानुबन्धितयाऽगर्हणीये,ध.अणिव-अनित्य-त्रि०ानता नित्यभिन्ने सर्वदास्थायिनि,प्राचा. १ अधि० । सप्तमकिन्नरेषु, प्रज्ञा० १ पद ।
१ श्रु० १०५० । प्रत्युतानुत्पन्नस्थिरैकस्वभावतया कूटस्थं अनिन्दिय-पुं० । सिके, अपर्याप्तके , उपयोगतः केवलिनि, नित्यत्वेन व्यवस्थितं सन्नित्यं नैवं यत्तदनित्यम् । अच्युतानुत्पन्न
स्थिरैकस्वभावं हि नित्यमतोऽन्यत्प्रतिक्कणविशरारु अनित्यम् । स्था० १००। “रश्या दुविहा पमत्ता । तं जहा-सिईदिया
आचा०१ श्रु०५अ५०१० । अनु० । उत्त० अशाश्वते, उत्त०२ चेव, अणिदिया चेव जाव वेमाणिया" स्था०म०२उ० ।
अ० । अनित्यमस्थिरत्वात् । प्रइन०५ श्राश्र० 50 । अणिदिया-अनिन्दिता-स्त्री० । षष्ठयामूर्ख लोकवास्तव्यायां दिक्कुमारीमहत्तरिकायाम, स्था०८ गापा० चू० । आ०म०
अणिच्चजागरिया-अनित्यजागरिका-स्त्री० । अनित्यचिन्ताप्र० । ति।
याम् , “ अणिञ्चजागरियं जागरेंति" भ. १५ श० १ उ० । अणिक्खित्त-अनिक्षिप्त-नक । अविश्रान्ते, प्रौ० भ० । अणिचभावणा-अनित्यभावना-खी० । अनित्यत्वचिन्तनाअणिकंप-अनिष्कम्प-त्रि०। अनिश्चले, आचा०२श्रु०२०३७०। स्मके प्रथमभावनानेदे, प्रयः । तत्स्वरूपं चअणिकाम-अनिकाम-न०। परिमिते, बृ०१०।
"ग्रस्यन्ते वज्रसाराङ्गा-स्तेऽप्यनित्यत्वरक्सा।
किं पुनः कदबीगर्भ-निःसारा नेह देहिनः? ॥१॥ अएिकाय-अनिकाय-पुं० । लघुमृषावादे, नि० चू०१०।
विषयसुखं दुग्धमिव, स्वादयति जनो विमान श्व मुदितः। ('मुसाबाय' शब्देऽस्य विवृतिः)।
नोत्पाटितगुरुमिवो-त्पश्यति यममहह ! किं कुर्मः ?॥२॥ अणिकय-अनिकेत-पुं० । न विद्यते निकेतो गृहं यस्य । उत्त.
धराधरधुनीनीर-पूरपारिप्लवं वपुः । २० । अविद्यमानगृहे, अनेकत्र बद्धास्पदे, उत्त० १० । जन्तूनां जीवितं वात-धूतध्वजपटोपमम् ॥ ३ ॥ अणिक-अनिष्कृष्ट-त्रि० । न० त०। द्रव्यतोऽकृशशरीरे, ना- लावण्यं ललनासोक-लोचनाञ्चलचश्चलम् । वतोऽवशीकृत कषाये, स्था०४ ग०४ उ01
यौवनं मत्तमातङ्ग-कर्णतानचलाचलम ॥४॥ अणिकावाइ (ण)-अनेकवादिन-। सत्यपि कथाश्चिदेक- स्वाम्यं स्वनावबीसाम्यं, चपलाचपलाः श्रियः। त्वे भावानां सर्वधाऽनेकत्वं वदतीत्यनेकवादी । परस्परवि.
प्रेम त्रिकणस्थेम, स्थिरत्वविमुखं सुखम् ॥५॥ सक्कणा एव भावाः, तथैव प्रतीयमानत्वात् । यथा रूपं रूपत
सर्वेषामपि भावानां, जावयन्नित्यनित्यताम् । येति । अभेदे तु भावानां जीवाजीवबरूमुक्तसुखितपु:खिता
प्राणप्रियेऽपि पुत्रादौ, विपन्नेऽपि न शोचति ॥ ६॥ दीनामेकावप्रसाद दीकादिवैयर्थ्यमिति । किश्व-सामान्य
सर्ववस्तुषु नित्यत्व-ग्रहग्रस्तस्तु मूढधी। मङ्गीकृत्यैकत्वं विवक्तितं परैः । सामान्यं च भेदेन्यो जिन्नाभि
जीर्णतणकुटीरेऽपि, जम्ने रोदित्यहर्निशम् ॥ ७ ॥ नतया चिन्त्यमानं न युज्यते । एवमवयवेच्योऽवयवी धर्मेज्यश्च
ततस्तृष्णाविनाशन, निर्ममत्वविधायिनीम् । धर्मी इत्येवमनेकवादी। इत्युपदर्शितस्वरूपे अक्रियावादिनि,
शुरुधीभीवयेन्नित्यमित्यनित्यत्वनावनाम्" प्रव०६०) स्था०० ठा०।
तत्रानित्यत्वनावनवम्अणिक्खित्त-अनि विस-त्रि०। अनुज्झिते ऽप्रत्याख्याते, न. " यत्प्रातस्तन्न मध्याह्ने, यन्मध्याहेन तनिशि । १७ श०२०। अविश्रान्ते, औ०।
निरीक्ष्यते भवेऽस्मिन् हि, पदार्थानामनित्यता ॥१॥ अणिगामसोक्ख-अनिकामसौख्य-त्रि० । अपकृष्टसुखे तुच्छ
शरीरं देहिनां सर्व-पुरुषार्थनिबन्धनम्।
प्रचएमपवनोद्धृत-घनाघनविनश्वरम ॥२॥ सुखे, उत्त० १४ श्र
कद्घोचपला लक्ष्मीः, संगमाः स्वमसंनिनाः। अणिगण-अनग्न-पुं० । न विद्यन्ते नग्नास्तत्कालीना जना
वात्याव्यतिकरोकिप्त-तूबतुल्यं च यौवनम् ॥३॥ येभ्यस्तेऽनग्नाः । जं० २ वका । सवस्त्रत्वहेतुषु कल्पवृक्केषु, तथा ध्यायन्ननित्यत्वं, मृतं पुत्रं न शोचति । स०१० सम।
नित्यतां गृहमूढस्तु, कुख्यानङ्गेऽपि रोदिति॥४॥ आणिग्रहण-अनिगृहन-न । अगोपने, पंचा० १५ विव० ।
एतच्चरीरधनयौवनबान्धवादि, आणिगहियबलवीरिय-अनिगृहितबलवीये--पुं० । अनिगू-1 तावन्न केवनमनित्यमिहाऽसुभाजाम् ।