Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 469

( ३०० ) अनिधानराजेन्
अणऋटुप्प
9
क्रियते तथाविधापराधकारित्वान्महाव्रतेषु लिने वा नाऽवस्था य इत्यनवस्थाप्यः । स चतुर्धा-लिङ्गतः क्षेत्रतः कालतः, तपोविशेषतश्चेति । लिङ्गं द्विधा-द्रव्ये च नावे च । तत्र व्यि क्रं रजोहरणादि, भावलिङ्गं महाव्रतादि । अत्र चतुर्भङ्गी - द्रव्यलिङ्गेन भावलिङ्गेन चानवस्थाप्य इत्येको नङ्गः । द्रव्यलिङ्गेनावयस्याच्या भावनेति द्वितीयः । प्रावलि नापस्थाप्यो न द्रव्यलिङ्गेनेति तृतीयः । उज्ञाज्यामप्यनवस्थाप्य इति चतुर्थः। st sव्यलिङ्गेन भावलिङ्गेन चाऽनवस्थाप्यः प्रथमभङ्गस्थः प्रव्राजना नहीं भणितः ।
लिङ्गानस्थाप्यादियानुर्वियमेव विवाहअपमिविरतोस, न भावलिंगारिको टुप्पो । जो जत्य जेण दूसर, पडिसिको तत्थ सो खित्तो ॥ अतिरितः साधर्मिकाम्य धार्मिकस्तन्य एचित्येनानिवृतः स्वपपरपहरणोंच निरपेक्षानुपशायः स द्रव्यभावलिङ्गाज्यामनवस्थाप्यो ऽनवस्थाप्यप्रथमभङ्गवर्ती कियते । हस्तादाची अधानको वासनादिकधराहोपानिवृत्तो न नावलिङ्गार्हः । श्रयं भावः स इव्यलिङ्गी भव
नामभावस्थाय जयतीत्यर्थः द्वितीयचतुर्थ संभवतः केोऽनवस्था यो यो यत्र क्षेत्रे येन कर्मणा दृष्यते स तद्दोषकरणानिवृत्तोऽपि क्षेत्रे प्रतिमानेषु स्थापने निराकृतार्थादानका महास्थाप्यते यतः खातं लोको निमित्तं पृच्छेत् स च तं निमितज्ञानजमृद्धिगौरवं सोदुमक्षमः कदाचित कथयेत् स्थाप्य समार्थप्रतिपनस्य पुनस्तत्रापि स्वस्थानेऽपि स्थितस्य महाघृतारोपः कार्य एव । उक्तौ लिङ्गक्षेत्राऽनवस्थाप्यौ । जीत० ।
जत्तियमित्तं कालं, तवसा उ जहन्नएण छम्मासा | संवरको घासावह जो निशाणं ॥ १ ॥
"
यो यावन्तं कालं दोषानोपरमते तावन्तं कालमनवस्थाप्यः क्रियते । तपसा त्वनयस्थाप्यो द्विधा - आशातनाऽनवस्थाप्यः, प्रतिसेवनाऽनवस्थाप्यश्च । तत्र जिनादीनां तीर्थकर श्रुता
महराणामाशायः यथा-तीर्थकरे: चार पावत्यागादिकाइतिकर्कशा देशा यदि च गृहवासो न श्रेयान् ततः किमिति स्वयं गृहवासे वस न्ति स्म, जोगांश्च चुक्तवन्त इत्येवं कृतोऽधिकेपः । स च वा ऽचया वदेत्-हुं २ दृष्टा मयाऽरण्येऽपि सङ्घाः शृगालश्वानवृकचित्रकादीनामिति । श्रुतं चैवमधिक्किपति यथा- " कायाववाय तिच्त्रियः पुणो वितिच्चिय पमायपया मुक्खस्स देणार, जोकि "आचार्य जात्यादिभिरायि पनि मागणी माया ये यानि युगे प्रधा नमृताः तान् ऋद्धिरसा गौरवप्रसक्ताः कथका श्व लोकावर्जमीना यादवचक्षिपति आशावाद तनतपोऽनवस्थाप्यः स जघन्येन षण्मासान् उत्कर्षतः संवत्स रं यन् तपः कुर्वन् कर्तव्यः तावता च तपसा पिताऽऽशामहास्थाप्यते प्रतिसेयमानव
3
स्थाप्यश्चोत्तरगाथायां वदयते ।
सा चेयम्
वा वारसवासा, परिसेवी कारण यो वि
योवं थोवतरं वा, वहिज्ज मुचिज्ज वा सव्वं ॥ ए‍ ॥
प्रतिसेवी प्रतिसेवनाऽनवस्थाप्यः साधर्मिकान्यधार्मिकस्तेनादस्तातालादिनि संचति स जघन्यवर्षम
ादश वर्षाणि तदनन्तरं व्रतेषु स्थाप्यते । स चानवस्थाप्यः संहननादिगुणयुक्त एव क्रियते, अन्यस्य तु मूलमेव दीयते ।
अवटुप्प
अथ कीदृशगुणयुक्तस्यानवस्थाप्यं दीयत इत्याह-"संहणणविरिय आगम-सुत्तत्थविहीर जो समग्गो य । तवसी निग्गहतो, पवयणसारे य गहियत्थो ॥ १ ॥ तिलतुसमविभागमितं वि जरस असुनो नाभावो निज्जूहणारिहो सो, सेसे निज्जूहणा नत्थि ॥ २ ॥
गुणसंपवतो, पाव अणवहमुत्तमगुणो हो । पश्यगुष्पिणे, तारिम्मी भवे सूजं ॥ ३॥" [ तपसी ] तपश्चरणवान् [ निमाह ] जितेन्द्रिय [निज्जूरणारिहो ] गच्छात् पृथक्करणार्हः श्रपवादतस्त्वनन्य साध्य कुलगणस कार्यकारी बहुजनसाध्यं च कार्यवादितमुच्य ते, तत्साधकश्चायमित्यतः कारणात्सव/प द्विप्रकारोऽपि श्राशातनैनावस्थाप्यते । प्रतिसेवनाऽनवस्थाप्यश्च गुरुमुखात् सङ्घादेशात् स्तोकं स्तोकतरं वा, मासद्वयं मासैकमात्रं वा अनवस्थाध्यतपो वहेत् । सङ्घघो वा सार्थोपष्टम्भादिकं नैवायमनवस्थाप्यशोध्यमतीचारमनं कालयिष्यतीति सर्वे मुश्चेत्, अनवस्थाव्यतपो न कारयेदित्यर्थः जीत० पृ०
यस्त्वनवस्थाप्यतपः प्रतिपद्यते तद्विधिमाहप्रसारणा महणे, उम्मको वारस उ मासा | वा पारसमासे पनि कारण मणि ॥ इत्तिरियं निक्खेवं, काउं वन्नं गणं गमित्ताणं | दव्वा हे विकण, निरुवस्सग्गह उवसग्गो || अध्यथय निम्भयया आणाभंग या सग | परगणे न होंति एए, आरणा थिरया जयं चैव ॥ गाथापकं यथा पाराश्चिके व्याख्यातं तथैवात्र मन्तव्यम, नवरं, [स] य क्षेत्रका लनायेषु
पू
जावतः प्रशस्तेषु चन्द्रतारादिवलेपु, गुरूणां विकटनामालोचनां ददाति । तत श्राचार्य भणन्ति " एय साहुस्स अणवट्टप्पतवस्व निरुवसम्गनिमित्तं गमि काउसभां ति । श्रश्नत्थूस लिए"इस्थादिसमीति यावत्तविंशतिवा चार्या भणन्ति एष तपः प्रतिपद्यते, ततो न भवद्भिः सार्धमात्रापादिक विचारयति स्वयमप्येतेन सार्थमासापादिकं परि मिति । बृ० ४ उ० ।
"
वंदना बंदिल, परिहार सुपरं चरम् । संवासों से कप्पर, नासपाणि साणि ॥ ३॥
9
अनवस्थाप्यतपश्चरणकरणकालं यावत् स्वगणं गीतार्थे निहिप्याचार्य उपाध्यायो वा प्रशस्तेषु द्रव्यक्षेत्रकालजावेषु, ततो वरादी जीवतः शाकुसु मिताहादिषु काल पूर्वा भावतः प्रशस्तेषु चन्द्रताराबलेषु, संध्यागतादिनत्र जमालोचनां प्रयुङ्क्ते स्वातिचारं प्रकाशयति । श्राह्मअपत्यंगमासतः परमासादयस्था
3
प्यतपः प्रपद्यमाने आलोचनादायकः कायोत्सर्ग करोति । "एयस्स आयरियस्स अणत्र टुप्पतवस्स निरुवसग्गनिमित्तं गमि
.