Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 417

(१४०) अहमी अनिधानराजेन्द्रः ।
अट्ठादंडवत्तिय खवैयाकरणदर्शनेन चेयमष्टमी गएयते, ऐदयुगानां त्वसौ प्र. | संख्यायाम, " अटुहत्तरीप सुवएणकुमारदीवकुमारावाससय. थमैवेति मन्तव्यमिति । अनु० अष्टसंख्यापरण्यांच, अग्-क। सहस्साणं " स०। अष्ट संघातं व्याप्ति वा माति, मा-क्त, गौरा-डी । कोटामता- अट्ठा-अष्टा-स्त्री० । प्रववजिषोः स्तोककेशग्रहणे, " गिराहा याम, वाच।
गुरुवउत्तो, अट्ठा से तिनि अच्छिन्ना"।पं०५०१द्वा०। मुष्टी, अट्ठमुत्ति-अष्टमूर्ति-पुं० । अष्टौ जूम्यादयो मूर्तयोऽस्य । शिवे, "चउहि अाहि लोय करेइ" २ वक्ष०।। " कितिजलपवनहुताशन--यजमानाऽऽकाशचन्नसूर्याख्याः । आस्था-स्त्री० । प्रास्थानमाया । प्रतिष्ठायाम, सूत्र०२ श्रु०१ ति मर्सयो महेश्वर-सम्बधिन्यो नवन्त्यष्टी" ॥१॥ स्था०९ ठा0) प्र० । मा-स्था-अङ् । पालम्बने, अपेक्षायां, श्रद्धायां, अट्ठरससंपनत्त-अष्टरससंप्रयुक्त-त्रि० । ३ त । अष्टन्निः शृङ्गा- स्थिती, यत्ने, आदरे,सभायाम्, प्रास्थाने च । वाच०। रादिभी रसैः सम्यक् प्रकर्षण युक्ते, जी० ३ प्रतिः। अट्ठाण-प्रस्थान--ना अनुचिते स्थाने, स्था०६ ठा0। वेश्याअट्ठविह-अष्टविध-त्रि० । अष्ट विधाः प्रकारा यम्य । अष्ट- | पाटकादौ कुस्थाने, व्य०२ उ० । प्र० । अयुक्ते, “अट्ठाणप्रकारे, भ०१५ श०१०।१०। पञ्चा० । "अविहकम्मत
मेयं कुसला वयंति, दगेण जे सिद्धिमुदाहरंति" सूत्र० १ श्रु० मपडलपमिच्छम" अष्टविधकमैव तमापटलमन्धकारसमूहस्तेन
७०1 प्रत्यवच्छिन्नानि तथा " विशे०।
अट्ठाणहवणा--अस्थानस्थापना--
स्त्रीगुर्वषग्रहादिके प्रस्थाअट्ठसझ्या--अर्थशतिका-त्रि० । अर्थशतानि यासु सन्ति ता ने प्रत्युपतितोपधेः स्थापनं निक्षेपोऽस्थानस्थापना । प्रमादअर्थशतिकाः । अथवा-अर्थानामिष्टकार्याणां शतानि याभ्यस्ता |
प्रत्युपेक्षणाभेदे, स्था० ७ ठा०। अर्थशतास्ता एवार्थशतिकाः । स्वार्थ कप्रत्ययः । अर्थशतोत्पा- |
अट्ठाणमंमव--आस्यानमण्डप--पुं०। उपस्थानगृहे, स्था०५ठा० दिकासु वागादिषु, " अपुणरुत्ताहिं असक्ष्याहिं वर्हि अण.
१उ०। घरय अनिणंदंता य” जं० २ वक्क० । भ० ।
अट्ठाणिय-अस्थान (नि) क-न० । अभाजने, अनाधारे, अट्ठसंघाम-अष्टमाट-पुं०। क० स० । अष्टसु प्रायश्चित्तखता. "अाणिए होइ बह गुणाणं, जेएणाण संकार मुसं वएजा" सु, “संघामो त्ति वा लयत्ति वा पगारो त्ति वा एगटुं” इति सूत्र०१ श्रु०१३ । वचनात् । बृ०१ उ०।
अट्ठादम-अर्यदएड-पुं० । अर्थेन स्वपरोपकारलकणेन प्रयोजअट्ठमय-अष्टशत-न० । अष्टाजिरधिकं शतम् । अष्टोत्तरशते,
नेन दएमो हिंसा अर्थदएमः । स० ए सम० । प्रसानां स्था० १० ठा।
स्थावराणां वाऽऽत्मनः परस्य वोपकाराय हिंसायाम्, स्था० ५ भट्ठसयसिद्ध-अष्टशतसिक-पुं० । अष्टशतं च ते सिहाच नि- ग०२ उ०। वृत्ता अष्टशतसिद्धाः । एकस्मिन् समये ऋषनस्वामिना सह
अट्ठादमवत्तिय-अर्यदएकात्यय-पुं० न० आत्मार्थाय स्वप्रयोनिवृत्ति गतेष्वष्टोत्तरशतेषु सिकेषु । श्दश्चाऽनन्तकाबजातमित्ति
जनकृते दामोऽयंदामः पापोपादानम, तत्प्रत्ययः। प्रथम क्रियानवममाश्चर्यमुच्यत इति । स्था०१०गा करप० । अत्र गुण
स्थाने, सूत्र। तत्स्वरूपं चविजयगणिना कृतस्य प्रश्नस्य हीरविजयसरिदत्तमुरत्तम। ऋष- पढमे दंमसमादाणे अट्ठाईमवत्तिए त्ति आहिजड़, से जहा जस्वामी अष्टाप्रशतेनैकस्मिन्नेव समये सिद्धः । इदं चाश्चर्यम्-तत्र णामए केइ पुरिसे प्रायहेरं वा णाइहे वा आगारहे बाहुबल्याणयुराश्रिता का गतिः । इदं च तम्प्रतिपादकग्रन्था
वा परिवारहे वा मित्तहे वाणागहेडं वा नृतहेउं वा नामप्रसाधनपूर्व निर्मयकारि प्रसाध्यमिति ॥५॥ उत्तरम्-अत्र 'अट्टसयसिद्धा' अस्मिन्नेवाश्चर्ये बाहुबलेरायुषोऽपवर्तनमन्तर्भ
जक्ख हे वा तं दम तमथावरेहिं पाणेहि सयमेव णिसिवति । यथा-हरिवंसकुलपति"त्ति, आश्चर्ये हरिवर्षकेत्रानीतस्य
रिति, अमेण वि णिसिरावेंति, प्रमेण विणिसिरितं समयुगस्यायुरपवर्तनं शरीरबघुकरणं नरकगमनादि चान्तर्भव. गुजाण,एवं खलु तस्स तप्पत्तियं सावजति, आहिज्जइपतीति ॥५॥ही।
दमे दमसमादाणे अहा अट्ठादंडवत्तिए ति आहिज्जइ ॥५॥ अहसहस्स-अष्टसहस्र-न० । अणोत्तरसहस्रसाधेषु, "धाराम
यत्प्रथममुपातं दएकसमादानमर्थाय दएममित्येवमाख्यायते, यवत्थणिउणजोइयग्रहसहरसंवरकंचणं सलणिम्मिएण"औ०। तस्यायमथः-तद्यथा नाम कश्चित्पुरुषः, पुरुषग्रहणमनुत्तो अट्ठसामइय-अष्टसामयिक-त्रि० अष्टौ समया यस्मिन्सोऽष्टसम- पलवणार्थम् । सर्वोऽपि चातुर्गतिका प्राण्यात्मनिमित्तमात्मार्थ यः, स एवाएसामायिकः । समयाष्टकोद्भवे, स्था०० ग० । तथाऽनिझातिनिमित्तं स्वजनाद्यर्थ तथाऽगारंगृहं तनिमित्तं, तथा " केवलिसमुग्धाए अटुसामश्ये पम्मत्ते" औ०।।
परिवारो दासकर्मकरादिकः परिकरो वा गृहादेभृत्यादिकअट्ठसेण-अष्टसेन-पुं० । वत्सगोत्रजे पुरुषभेदे, तदपत्येषु च । स्तनिमित्त, तथा मित्रनागभूतयक्काद्यर्थ, तथानृतं स्वपरोपघात. स्था० ७ ग०।
रूपं दरा सस्थावरेषु स्वयमेव निसृजति निक्षिपति, दण्डअर्थसेन-पुं० । पुरुषविशेपे, स्था०७०।
मिव दण्डमुपरि पातयति, प्राण्युपमर्दकारिणी क्रियां करोतीअट्टसोवणिय-अष्टसोवर्णिक-त्रि० । षोडशाकर्षमावारमकसु
त्यर्थः । तथाऽन्येनापि कारयत्यपरं दएकं निसृजति, निसृजन्तं
समनुजानीते । एवं कृतकारितानुमतिभिरेव तस्याऽनामास्य वर्णमानाष्टकमिते, "पगमेगस्स णं रनो चानरंतचक्कवहिस्स
तत्प्रत्यायिक सावधक्रियोपात्तं कर्माधीयते संघभ्यत इति । अटुसोवनिए काकिणिरयणे" स्था० 10।
एतत्प्रथमदण्डसमादानमर्थदएम्प्रत्यायकमित्याख्यातामिति ॥५॥ अहहत्तरि-अष्ट (श) सप्तति-त्रि० । अष्टाधिकायां सप्तति- सूत्र.२ श्रु)२ अ० प्रा० चू०। आव।