Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 331

(१२) अगिलाय अनिधानराजेन्द्रः।
अगुणपहि वा समाधिमुत्पादयेदिति । सूत्र० १ श्रु० ११ अ० । जाए, पत्ता दुक्खपरंपरा तम्हा तं गाउ बुद्धीहि, सब्वभावेण अगीय-अगीत-पुं० अगीतार्थे, व्य० १ उ० ।
सव्वहा । गीयत्थेहिं भवित्ताणं, कायब्धं निकलुसं मणं" अगीयत्थ-अगीतार्य--पुं० न० ब० । अनधिगताचारप्रकल्पा- (महा०६०)"शाल्यादिबीजयुतोपाश्रये न स्थेयमिति निषेध्य दिनिशीथान्त श्रुतार्थे, जी० १ प्रतिक (अगीतार्थो येन छेदश्रु
द्वितीयपदे 'विइयपथकारणम्मि पुदिव वसभा पमज्ज जततार्थो न गृहीतो गृहीतो, वा परं विस्मारितः । वृ०१ उ० ।
णाए' इत्याद्युक्त्वा, "अगीयत्थस्स न कप्प-इ तिविहं ज
यणं तु सो म जाणाइ । अणुनवणाए जयणाए, जयणं सपअथागीतार्थोपदेशः सर्वोऽपि दुःखावहो भवतीत्याह
क्सपरपक्वजयणं च" (०२०) इत्यगीतार्थस्य त्रिविधअगीअत्थस्स वयणेण, अमिश्र पि न धुंटए । यतनाज्ञानप्रदर्शनं 'घसइ ' शब्दे । अगीतार्थेन साकं जेण नो तं भवे अमयं, जं अगीयत्थदेसिअं॥४६॥ न विहरेत् । “ गीयत्थो य विहारो, वीनो गीयत्यणिपरमत्यो न तं अमयं, विसं हालाहलं खतं ।।
स्सिो होइ " इत्यनेन विहार' शब्दे दर्शयिष्यमाणे
न निषेत्स्यमानत्वात्) न तेण अजरामरो हुत्था, तक्खणा निहणं वए ॥१७॥
अणहीयपरमत्था वि, गोयमा ! संजए भवे । अनयोर्व्याख्या-अगीतार्थस्य ( संविग्गए नाम एगे नो गीय
तम्हा ते वि विवन्जिजा, दुग्गईपंथदायगे ।। ४३ ॥ स्था १, नो संविग्गा नाम एगे गीयत्था २, संविग्गा नाम एगे गीयत्था वि ३, नो संविग्गा नाम एगे नो गीयत्था वि ४)।
हे गौतम ! ये संयता अपि संयमवन्तोऽपि (अणहीयपरमपूर्वोक्तप्रथमचतुर्थभङ्गतुल्यस्य वचनेन अमृतमपि (न घुटए
त्थे त्ति) अनधीता अनन्यस्ताः परमार्था आगमरहस्यानि यैस्ते त्ति) नपिबेत् । अगीतार्थोपदेशेनामृतवद् दृश्यमानं सुन्दरम.
अनधीतपरमार्थाः, अगीतार्था इत्यर्थः। ते यस्मात् अज्ञातव्यप्यनुष्ठानं न कुर्यादिति परमार्थः । येन कारणेन न तदमृतं भ
केत्रकालनावौचित्या नवन्तीति शेषः। तस्मानानगातार्थान् वि. वेत् यदगीतार्थदेशितमगीतार्थोपदिष्टम्। पतदेव विशेषेणाह
वर्जयेत् । विहारे एकत्र निवासे वा दूरतस्त्यजेत् । अपिशब्दोऽ परमार्थतः तत्त्वतस्तदमृतं न गुणकारीत्यर्थः । तद् विषं हाला.
त्र भिन्नक्रमः, स च यथास्थानं योजित एव । किंभूतान् दुर्गतिपहलं (खु त्ति) निश्चितं, न तेन अजरामरो मोक्षसुखभाग् भ
थदायकान् तिर्यनारककुमानुषकुदेवरूपऽर्गतिमार्गप्रापकानित्यचेत् । तत्क्षणादेव निधनं विनाशमनन्तजन्ममरणलक्षणं व.
थः। ग०२ अधि०। अगीतार्थेन सह सङ्गोन करणीयः। "अगीजेत् प्राप्नुयात् , अगीतार्थोपदेशेनामृतपानस्यापि अनन्तसं
यस्थस्स कुसी हिं, संगं तिविहेण वजई । मोक्खमग्गसिमे सारहेतुत्वात् । उक्तं च-" जय अगीयत्थो, जं च अगी. विग्धे, पहम्मी तेणगे जहा ॥ पज्जबियं हुयवहं दई, णीसंको यत्थनिस्सिो होइ । बट्टावेइ य गच्छं, अणंतसंसारित्रो तत्थ पविसिओ । अत्ताणं पि महिज्जासि, नो कुसीले समल्लिहोइ ॥ १॥ कह उ जयंतो साहू, बट्टावई य जो उ गच्छंतु ।। ५॥ वासलक्खं पि सूलीप, संभिन्नो अच्चियासुहं । अगीयसंजमजुत्तो होउं, अणतसंसारिश्रोभणिो ॥२॥दव्वं खितं स्थेण समं पक्कं, स्वणकं पिन से वसे ॥ विणा वि तंतमतहि, कालं, भावं पुरिसपडिसेवणाओ य । न वि जाणई अगीश्रो, घोरदिछीविसं अहिं । मसंतं पि समल्लीया, णागीयत्थं कुसीलउस्सग्गाववाइयं चेव ॥३॥ जहाठियदव्वं ण जाणइ, सचित्ता- गं॥ विसं खाएज हालाहलं तं, किर मारे भक्षणं । चित्तमीसि चेव । कप्पाकप्पं च तहा, जोग वा जस्स जं ण करेंगीयत्थसंसम्गि, विढवे लक्खं अश तहि ॥ सीहं बग्धं होइ" ॥४॥ इत्यादि उपदेशमालायामिति विषमाक्षरेति गाथा- पिसायं व, घोररूपं भयंकरं। बोगिझमाझं पिबीपज्जा, ण कुसी.
छन्दसी । ग०२अधिक महा० । “अबहुस्सुए अगीय-त्थेणि- लमगं गीयत्थे । सत्तजम्मंतरं सत्तुं, भवमग्निज्जा सहायरं । सिरए वा धारए व गणं । तद्देवसियं तस्स, मासा चत्तारि | वयनियमं जो विराहेज्जा, जणयं पिक्खेतयं तिश्रो । महा। भारिया होति" बृ०१ उ० । (इत्यगीतार्थस्य गच्छधारणनि- ६ अ० अगीतार्थस्य स्वातन्त्र्येण विहारेऽनन्तसंसारितैकान्तिधो 'गणहर' शब्द) “अगीयत्थो दायव्वस्स धारेयव्वस्स वा | क्यनाथा बेति प्रश्नः १४ अनोत्तरम्-अगीतार्थस्य स्वातन्त्र्यविअकप्पिो " उच्यते नर्तकीदृष्टान्तेन गाहा-'जह नट्टे जहन- हारेऽनन्तसंसारिता प्रायिकीतिज्ञायते, कर्मपरिणतेवियादिटिया, अयाणंतिया विवजासं । करेइ गिज्झमाणे, नट्टे रणटिया | ति । सेम०१ उहा। य गरहिया य"१॥ भवइ एवमगीवत्थो अगीयत्थी य न सके। | अगुण-अगुण-पुं० दोघे, नं० । गुणविरोधिनि दोष, गुणरहिते, समायरिउं पडिलेहणाइ उवदिसि वा परसुं' पं० चू। बृ. त्रि०ावाचा नि० चू० । (अगीतार्थो गच्छसारणां कर्तुं न शक्नोतीति 'ग
अगुणगुण-अगुणगुण-पुं० अगुणे एव कस्यचिद् गुणस्वेन विच्छसारणा' शब्द) अगीतार्थो दुस्त्याज्यस्तत्सङ्गेन दुःखप्राप्तिः
परिणममाणे, स वऋविषयः यथा गौर्गबिरसजातकिणस्कन्धो "अगीयत्यत्तदोसेणं, गोयमा ! ईसरेण उ । जपत तं निसा
गोगणस्य मध्ये सुखेनैवात्ति ! तथा च " गुणानामेव दोर्जन्यामेत्ता, लहु गीयत्थो मुणी भवे" महा०६ अ०। ('इसरै' शब्दे
झुरि धुर्यों नियुज्यते। असंजातकिणस्कन्धः, सुखं जीवति गार्गश्रभिः राजेन्द्र- द्विना पृ० ६४५ तत्कथानकम् ) “सारा
निः" ॥१॥ श्राचा०१ श्रु० २ ० १ ०। सारमयाणित्ता, अगीयत्यत्तदोसो।चिंतियमेतेणाविरज्जाए, पावगं जं समज्जियं । तेणं तीए अहं ताए, जा जा होहि नियं
अगुणत-अगुणत्व-न० अविद्यमानगुणोऽगुणस्तद्भावस्तत्त्वम् । तणा! नारयतिरियकुमाणु--सत्तं सोचा को घिई लभे?" (र
गुणानावे, “अज्जयणगुणी भिक्खू, न सेस इणो पश्न को ज्जदिया" शब्दे कथानकम् ) "अगोयत्यत्तदोसणं, भावसुद्धि
देऊ । अगुणत्ता २ हेक, को दितोसुवामिव" दश०२०७० ण पावए । विणा भावसुद्धीए, सकलुसमाणसोमणी भवे- अगाएपेहि (ए)-अगुणप्रेचिन्त्रि० अगुणान् प्रेक्वते तच्चीगुथोत्रकलुसहियय-त्तं अगीयत्थत्तदोसो। काऊणं लक्खण- 1. सश्च यः । अगुणदर्शनशीले, दश०५०।