Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 318

(१४) अक्खाण
अभिधानराजेन्द्रः।
अक्खापारचरित्त अक्खाण-आख्यान-न० । आ-स्या, चक्किछ वा, ल्युट । मा- च ककं च, तं विजं परियाणिया" ॥१५॥ सूत्र० १ १०ए । भिमुख्येनादरेण वा स्थापनं प्रकथनमनिधानं वा । " अ- अक्खिवण-आक्षेपण-नचित्तव्यग्रतापादने,प्रभामाश्र०३०
खाणं खावणाभिहाणं वा " आभिमुख्येनाऽऽदरेण वा अक्खिवि-आक्षेप्तुम-अव्य० श्रा-क्तिप्-तुमुन् । स्वीकर्तुमिप्रकथनेऽभिधाने च, विशे० । निवेदने, घ० १ अधि०।भिधाने, पञ्चा०२ विव० । आख्यानकानि धूर्ताऽऽख्यानकादी
त्यर्थे, नि। नि । वृ० २ उ० । नि० चू० ॥
दा- | अक्खिविउकाम-आक्षेप्तुकाम-त्रि०स्वीकर्तुकामे, निचू०१उ०। अक्खाय-आख्यात-त्रि० श्रा-ख्या-क्तः । पूर्वतीर्थकरगण- | आक्खवयणा-दिवंदना-स्त्रीनेत्रपीमात्मके रोगनेदे, विपा० धरादिनिः प्रतिपादिते, सूत्र. १ श्रु० ३ अ । आव० । “सं
| १ श्रु०४०। ति मे य ऽवे वाणा, अक्खाया मारणंति य" | उत्त०ए ।
अक्खीण-अक्षीण-त्रि०, नन्त शत्रुटिते, प्रौला क्वयमनुपगते, समन्तात्कथिते, उत्त० २ ०। “सुयं मे पाउसं तेणं भग- प्रशा०२६ पद । "प्रवीणा विरतज्वरा हि गृहिणः" प्रति० "ना वया एवमक्खायं"श्रा मर्यादया जीवाऽजीवल कणासंकी- मगोयस्स वा कम्मस्स अक्खीणस्स अवेश्यस्स" अक्कीणस्य र्णतारूपतयाऽनिविधिना वा समस्तवस्तुविस्तारव्यापनलंकणे- स्थितेरकयेण । कल्पा“अक्खीणव्वसारा" प्रश्न आश्र०३द्वा। न ख्यातं कथितमाख्यातमात्मादिवस्तुजातमिति गम्यते । स्था०
अक्खीणपमिभोइ (ए) अलीपपरिजोगिन्-पुं० प्रवीण१ नग० । सूत्र० । दाभणिते, संथा । तिरूपे प्रत्यये, भाव एव साध्यतया लिङादिरभिधीयते न कर्ता “पूर्वापरीभूतं ना
मकीणायुष्कमप्रासुकं परिभुञ्जते इत्येवं शीसा अकीणपरिभोगि. वमाख्यातमाचष्टे" इतिवचनात् । सम्म।
नः। अप्रासुकपरिभोगिषु, इन्प्रत्ययस्य स्वार्थिकत्वाद्, अनपग
ताहारशक्तिषु, "आजीवियसमयस्स णं अयम पमत्त अअक्खायपव्यज्जा-आख्यातपत्रज्या-स्त्री० आख्यातेन धर्मद- क्खीणपमिजोहणो सव्वसत्ता"०७ श०५०। शेनेन प्राण्यातस्य वा प्रवज्येत्यनिहितस्य गुरुभिर्या साऽख्या
| अक्खीणमहाणसिय-अदीणमहानसिक-पुं० महानसमन्नतप्रवज्या । प्रवध्याभेदे, स्था०३० २० । "अखा
पाकस्थानं तदाथितत्वाधान्नमपि महानसमुच्यते, ततश्चाकीण याए जंबू धम्म अक्खादिपभवस्स" पं. भा०।" अक्खायाए सुदंसणो सेट्ठी सामिणा संबोहिओ" पं० चू।
पुरुषशतसहस्रेभ्योऽपि दीयमानं स्वयमतुक्तं सत् तथाविधल
ब्धिविशेषादत्रुटितं,तश्च तन्महानसं च भिकालन्धं भोजनमकीअक्खि-अक्षि-० अश्नुते विषयान्, अग्-क्सि । नेत्रे, वाचा
जमहानसं तदस्ति येषां ते तथा। श्री०। अकीणमहानसी नाम "अक्खिहि य णासाहि य जिम्भाई य श्रोटेहि य" विपा० १ सब्धिमुपपत्रेषु, येषामसाधारणान्तरायक्कयोपशमादस्पमात्रश्रु०२ अ०। " ते अंजिप्रक्खितिमप" नि० चू० १००। मपि पात्रपतितमन्नं गौतमादीनामिव पुरुषशतसहस्रेभ्योऽपि अक्खितर-अक्ष्यन्तर-न० ६ त०। नेत्ररन्ध्र, (विपा० )। दीयमानं स्वयमेवाचुक्तं न कोयते ते प्रीणमहानसाः। उक्तं "अक्खितरेसु दुवे" (नाड्यौ) विपा० १ ० १ ०।।
च-"अक्खीणमहाणसिनो, निक्खं जेणाणीयं पुणो तेण ।
परितुत्तं चिय खिज्जर, बहुपहिं विन पुण अन्नेहि" ॥१॥ अक्खित्त-आक्षिप्त-त्रिका प्रा-क्षिप्-क्क । कृतावपे, यस्याकेपः
ग०२ अधिक अक्वणमहाणसियस्स निक्वंण अनेण णि?कृतस्तस्मिन् । वाच आकृष्टे, ज्ञा० अ०१६ अा उपलोभिते, ।
विज्जर, तम्मि जिमिते णिहाति । प्रा०चू०१ अ०। प्रा०म०प्र०। का०१९०२ अ०। आवर्जिते, दश० ३ ० । उपम्यस्ते च, पंचा० १२ विव०।
अक्खीणमहाणसी-अक्षीणमहानसी-स्त्री०सधिनेदे, येना
नीतं नैकं बहुभिरपि बकसंख्यरप्यन्यैस्तृप्तितोऽपि नुक्तं न अक्खि (क्खे )त-अत्र-नान ताकेत्राभावे, "मग्गणा
कीयते यावदात्मना न टुङ्क्ते किन्तु तेनैव मुक्तं निष्ठां याति, तखेत्त अक्खेत्ते" एककेत्रस्थितानां मार्गणा कर्तव्या, कस्य क्षेत्र
स्याकोणमहानसी सन्धिः । प्रव० २७० द्वा०। विशे। भवति कस्य वा न भवति क्षेत्रमित्यर्थः । व्य० ४ ० । केत्रभिन्ने बहिरर्थे, " अक्खेत्तुवस्सए पुच्छमाणे दूरावलि
अक्खीएमहालय-अक्षीणमहालय-पुं० लब्धिविशेषमवाय मासो" अक्षेत्र स्थितानामुपाश्रये उपाश्रयविषया मार्गणा प्लेषु, ते च यत्र परिमितभूप्रदेशेऽवतिष्टन्ते तत्रासंख्याता अपि कर्तव्या । अक्षेत्र नपाश्रयस्य मार्गणा कर्तव्येत्युक्तं तन देवास्तिर्यञ्चो मनुष्याश्च सपरिवाराः परस्परबाधारहितास्तीर्थतावदकेत्रमाह- " राहाणाणुजाण अद्धा-णसीसए कुलगणे करपर्षदीय सुखमासते इति । ग०२ अधि। चनक्के योगामाइवाणमंतर-महे य उजाणमादीसु । इंदक्कील- | अक्खीरमधु (ह) सप्पिय-अकीरमधुसर्पिष्क-पुं० न००। मणोम्गाहो जत्थराया जेहिं धपंच इमे । अमच्चपुरोहिया सेट्टी,
| पुग्धवौधृतवर्जके अग्निप्रहविशेषधारके, प्रश्न संब० १ द्वा० । सेणावति सत्यवाहो य" व्य०४०। जदिसं वाघातो तं दिसं अक्खुजाणं जाव खेत्तं भवति परो अक्खेत्तं"नि० चू०१०।
अक्खु-प्रकृत-त्रि. आर्षत्वापुकारः । अप्रतिहते,
ध०३ अधि०। अक्खिचणियंसण-प्राप्तिनिवसन-त्रि० ३ ब० । आकृष्टप
अक्खाभारचरित्त-अक्षताकारचरित्त-पुं० अक्कत आकार: रिधानवने, “ अक्खित्तणियंसणा मक्षिणडंडिखगवसणा" प्रश्न० आश्र० ३ द्वा।
स्वरूपं यस्य अवताकारमतीचारैरप्रतिहतस्वरूपं चरित्रं येषां ते
तथा । निरतिचारचरित्रेषु, “अट्ठारस सीखंगधरा अक्खुमाअक्खिराग-अविराग-पुं० अक्षणांरागो रजनम् । सौवीरादि
पारचरिता ते सव्वे सिरसा मणसा मत्थएण चंदामि" केजने,“प्रासूणिमक्खिरागंच, गिद्धवघायकम्मगं । उच्चगेवणं | ध०३ अधि।