________________
(१३४) अक्खयतझ्या अभिधानराजेन्द्रः।
अक्खयतइया हारार्थ प्रतिमाम विजहार च, भद्रपुरुषास्तु साधूनामाहार- घेषु पूर्व साधुक्रियामाकीत्, अत एव श्रेयांसकुमारो व्यचिन्तदानं न विदुरतो भिक्षां याचमानाय भगवते मणिमाणिक्या. यत् यत् संसारिजीवानां कीदृशमझानित्वं नवति येन त्रिलोकीदीन्युत्तमवस्तून्येवोपाजहः । भगवता त्यक्त्रपरिग्रहत्वात् प्रलु राज्यपदवीं तृणवत् विसृज्य विषयभोगरूप सांसारिकसुखं दीयमानमपि तत्सर्व न जंगृहे, अतः सर्वतः पर्यटन् चतुर्वि- किंपाकफलमिव विदित्वा साधुत्वं गृहीत्वा च कर्मवन्धनविमोधाहाररहित एव किञ्चिदधिकमेकं वर्षमतिष्ठत् । अस्मिनेवा- चनाय प्रयतमानं रागद्वेषाचनेकानर्थकारणीनूतं परिग्रहं परमावसरे गजपुरनगरे बाहुबलिनः प्रपौत्रः सोमयशःपुत्रः श्रेयां- एमात्रमप्यस्वीकुर्वाणं जगवन्तं नादिषुः । यः सर्वथा निम्रसकुमारोऽभूत्, तत्र भगवान् ऋषभदेव माहारार्थ विहरना- न्यो निष्परिग्रहः स कथं पुनर्हस्त्यश्चकन्यास्वर्णमणिमाणिक्यजगाम । तदा नक्तं श्रेयांसकुमारः " मेरुपर्वतः कृष्णीवभूब, मुक्ताफलादीन परिग्रहान् प्रहीष्यति । एवं बुद्धा स श्रेयांसमया चामृतकलशेश्छालयित्वा स शुक्रीकृतः" इतीदृशं स्वप्न- कुमारो निजप्रासादगवाकात सूर्णमधः समवतीर्य जगवतश्वरमपश्यत् । तस्यामेव निशि तस्मिन्नेव पत्तने सुबुद्धिनामा श्रे- णोपकरावं समायया नगवन्तं त्रिः परिक्रम्य परमानन्दसिन्धु
पपि “सूर्य्यस्य किरणसहस्रं भूमौ निपपात श्रेयांसकुमा- निमग्नो ववन्दे च । पुनरआय यद्धा भगवतं तुष्टाव व्यजिज्ञपश्च रस्तु तदुत्थाप्य पुनः सूर्यबिम्बे संयुयोज" इति स्वप्रमद्रा. । । हे स्वामिन् ! मयि कृपा विधीयतामहं संसारतापतप्तोऽस्मि । क्षीत् । पुनः सोमयशा भूपतिरपि “प्रचुररिपुसमवरुद्धो अतो मे संसारानिस्तारः क्रियताम् ।अष्टादशकोटाकोटिसागव्याकुलः कश्चन सुभटो यदा तान् स्वरिपून जेतुं नाशकत्, तदा रोपमपर्यन्तविच्छिन्नो मुनिजनानां प्रासुकाहारदानविधिः प्रकाश्रेयांसकुमारेण तस्य साहाय्यमकारि, येन स तत्क्षणमेव स- इयताम् । मम गृहे उपहाररूपेण समागतान इक्षुरसपूर्णान नि विजिग्ये" इति स्वप्नं निरीक्षाञ्चक्रे । एवं स्वप्नत्रयं प्रयः शुकाहारभूतान् अष्टोत्तरशतघटान् भवान् समाददातु । इति पुरुषा अद्राक्षुः । ततः प्रजाते सर्वे राजसभामुपसंगम्य य- बचो निशम्य ज्ञानचतुष्टयसम्पन्नो भगवान् तमिकरसं व्यक्त्रथास्वं स्वप्नं प्रत्यूचुः। तदवधार्य “श्रद्य श्रेयांसकुमारस्यापूर्व- कालनावानुकूलं निरवद्याहारं समवगम्य श्रेयांसनिकेतनमपत्य लाभो भविष्यति" इति सर्वे सभ्या व्याजहः । एतस्मि- निजहस्ताञ्जली सर्व युगपज्जग्राह । यतो भगवता पाणिपात्रनन्तरे सदाऽप्रतिबकविहार्यप्रमत्तो भगवान् भिक्षार्थ प्र- लब्धिमता तूयते, तेनैव स निखिलोऽष्टोत्तरशतघटरसोऽञ्जलितिगृहं परिचमन् तत्र श्रेयांसकुमारनिकेतनमुपतस्थे । तमाग- प्रविवेश । रसग्रहणसमये चैकविन्पुरपि तमौ न निपपात ।
छन्तं नगवन्तं समवलोक्य कुमारोऽतीव जहर्ष । अन्ये च जना यद्यप्ययमष्टोत्तरशतघटपरिच्छिन्न एव रसोऽनूत् यदि च शतअदृष्टचरसाधुमुजाः पादाभ्यामेव पर्यटन्तं तमवलोक्य हस्त्यश्व- सहस्रलक्कपरिमितःसमुरूपरिमितो वा स्यात् तथापि प्रविशेत् । प्रभृतीनि विविधवस्तृनि समुपाहरन् । भगवाँस्तु किमपि नो- एवं भगवते विशुझाहारदानस्य महानानन्दःश्रेयांसस्य तनौन पाददे । तेन ते लोकाः कोलाहसं कृत्वा विषममानसा चिन्तय- ममौ । पुनर्व्यचिन्तयत् त्रिलोकीपूज्योऽनन्तगुणनिधिभगवान न्ति स्म, यतो नगवान् अस्मकस्तदत्तं किमपि नोपादत्ते, जातु ऋषनदेवो यन्मे हस्तेनाहारमाददे तन्मयि परमप्रसादं व्यधअस्मासु क्रुरू श्वोपलक्ष्यत इति । ते तु युगतत्वावस्थामचिरण- स। भगवते निर्दोषाहारं ददतो मे सर्वः पापसन्तापः कोणः। पाहासिषुरतः साधुनिक्षादानविधि न विदन्ति । अथ श्रेयांस- यावत् स एवं विचिन्तयति तावर्षनिर्जरा देवाः पञ्च दिव्यानि कुमारो नगवतः साधुमुखां समवलोक्य 'ईदशी मुद्रा मया पूर्व प्रकटीचक्रुः, 'अहोदानमहोदानम्' एवं प्रजल्पन्तो देवदुन्दुभीकुत्रापि निरीकिता' इत्येवमूहापोहौ कुर्वन् तदानीं तस्य मतिज्ञा- न च वादयांचक्रिरे । तिर्यग्जम्भकास्यास्त्रिदशाः सार्धद्वादशनभेदभूतं जातिस्मरणानं समजनि। तेन ज्ञानेन 'भगवता साकं कोटिसुवर्णदीनाराणां रत्नानां च वृष्टिमकार्षुः। तदा श्रेयांसनव प्रवा मे व्यतीताः' इत्यादि सर्व सोऽबुध्यत । तत्र "धण १ गृहं सुवर्णदीनारै रक्षः समृद्ध्यादिभिश्व परिपूर्ण रूमजनि । मिहुण२ सुर ३ महब्बल ४, ललियंग ५ वयरजंघ ६ मिहुणोय विष्टपत्रयं धनधान्यादिभिः परिपूर्णम् । श्रेयांसस्यात्मा निरुप७। सोहम्म ८ विज अच्चुय १०, चक्की ११ सन्वत १२ मसुखजाजनं संजातम् । तदारज्य लोके सर्वे साधूनां भिकानसभा य १३" ॥ इति गाथोक्तानां त्रयोदशनवानां मध्ये प्रथ- दानविधिं विदाञ्चक्रुः। भगवान् यस्मिन् यस्मिन् देशे विहरति मे भवे जगवान् सार्थवाहोऽभूत, द्वितीये युगलिक, तृतीये तस्मिन् तस्मिन् देशे कदापीतयो न भवन्ति स्म, सकलगृहाएयदेवता, चतुर्थे महाबलनामा राजा, पञ्चमे अमिताङ्गनामको पि परमोत्तमाहारपूर्णानि बभवुः, येन अकिञ्चना अपि जगवत देवोऽभवत् । श्रेयांसकुमारस्तु प्रथमे भवे स्त्रीत्वजाती धमि- परमानं प्रयच्छन्ति स्म तस्यातिशयविशिष्टत्वात् । अस्मिन् जीनामिका स्त्री समजनि । एवं क्रमेण ललिताङ्गदेवावतारस्य वैशाख शुक्लतृतीयादिने जगवतः श्रीऋषजदेवस्य पारणा श्रेयांभगवतः स्वयंप्रन्नाख्या देवी बनूव । ततश्युत्वा ललिताङ्गदेव- सगृहे कुरसेन निर्वृत्ता। इदं च दानं श्रेयांसस्याक्कयसुखकाजीवः षष्ठे भवे वज्रन्धराख्यो राजाऽभवत्, स्वयंप्रभा च तस्य रणीनृतं संजातमतोऽस्यास्तृतीयायाः 'अक्कयतृतीया' 'इक्षु. श्रीमतीत्याख्या राजपत्नी बभूव । एवं सप्तमे भवे चोलौ युगलि- तृतीया' वा संझा लोके प्रावर्तिष्ट । अत्र कश्चित् प्रश्नं करोति, की बनूवतुः। अष्टमे सौधर्मदेवलोक उभौदेवी समजनिषाताम्। त्रैलोक्यनाथस्य भगवतो वर्षमेकं नोनान्तरायः कथम् । अत्रोनवमे भगवान् जीवानन्दाभिधो वैद्यः, श्रेयांसजीवस्तु केशवा- च्यते कल्पविवरणे प्रदर्यमानमन्तरायनिदानं कर्म । तथाहि । ख्यः श्रेष्ठिपुत्रः संजातः । तत्रापि द्वयोरतीवमित्रता बनव । ततो पूर्वभवे जगवान् मार्गे गच्छन् खल्ले धान्यानि खादतो वृषनान् दशमे नवेऽच्युतदेवबोक उभौ मित्रदेवौ संजातौ एकादशेन- कृषीवस्ताड्यमानानवलोक्य सजातकरुणस्तान् प्रावोचत्, गवान चक्रवर्ती श्रेयांसश्च सारथिः। द्वादशे चोभी सर्वार्थसिद्ध- अरे रे मूर्खाः कृषाणाः ! एतान् बुनुसून यूयं न तामयत किन्तु विमान देवी । तत आयुषि कोणे सति त्रयोदशे भवे भगवतो मुखबन्धी निर्मायतेषां मुखानि बनीत । तदा नैते किर्माप जीवाध्यमृषभदेवोऽहश्च श्रेयांसकुमारोऽस्मिा एवंस श्रेयांसो जा. | भोक्तुं शक्ष्यन्ति । तदा ते प्रत्यूचुः, वयं न तां निर्मातुं जानीमः। तिस्मरणझानेन प्रासनानां नवभवानां स्वरूपमवेदीत् तेषु भ- । ततो जगवान् तत्रोपविश्य स्वहस्तेन तां निर्माय तया च वृषनमु
Jain Education International
.
For Private &Personal use Only
www.jainelibrary.org