Page Text
________________
यक्रम्मादंडवत्तिय
शयति तदेवं खलु तस्य सत्कर्तुस्ताप्रत्यधिकमकस्मादण्डनि मितं साचयमिति पापमाधीयते संचतेसमादानमकस्मादण्डप्रत्यधिकमाख्यातमिति ॥ ११ ॥
२ ० २ ० ।
कम्हा (म्मा ) भय - अकस्मान्नय - न० अकस्मादेव बाह्यनिमित्तानपेक्षं दृदादिष्वेव स्थितस्य राज्यादी भयमकस्माद्धथम्, श्राव० ४ श्र० । स्था० । बाह्यनिमित्तनिरपेके स्वविकल्पाजाते भयभेदे, स०७ सम० । श्रा० चू० नि० चू० । अकस्मात् सहसैव विश्रब्धस्यातध्वनिश्रवणाद्भयम कस्माद्भयम् । यथा हस्त्या- गच्छतीत्यादिश्रवणासनम्, दर्श० । प्रकय-कृत- त्रि० कृ कर्मणि क्तः । न० त० । कृत जिन्ने, अन्यथाहने बलपूर्वकृते ऋपालेष्यपत्रादी, साध्वर्थ दायकेन पाकतोविहिते, प्रश्न० सं० १ द्वा० " अकयमकारियमसंकप्पियमणाहुयं " ज० ७ ० १ ० । ( एकदेशग्रहणेन ग्रहणात् ) अकृकरणे, अगृर्हतप्रायश्चित्ते, व्य० १३० । जावे क्तः । श्रभावार्थे, न० त० करणाभावे, निवृत्तौ वाचः । अफपकरण-अकृतकरण पुं० पष्ठाष्ठमादिनिस्तपोविशेवैरपरिकर्मिशरीरे प्रायश्चियोग्ये पुरुषने ०१० - कयकरणाय विदा, श्रहिगया अणहिगया थ बोधव्वा" व्य० १ उ० तकरण द्विविधाः अधिगता अनधिगताश्च तच ये अतसूत्रारते अनधिगताः गृहीतसूत्रार्थास्तु अधिगताः
व्य० १ उ० ।
( १२३ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
ककृत कृतमुपकारं परसंबन्धिनं न जानाती त्यकृतज्ञः, स्था० ४ ठा० ४ उ० । ज्ञा० । क० । असमर्थ स० । तोपकारास्मारके पाच
अक्ष्णुया-प्रकृतज्ञता - स्त्री० अकृतज्ञस्य प्रावस्तता । कृतघ्नतायाम्, "च ठाणेहिं संते गुणे णासेज्जा तंजहा- कोहेणं प मिणिवेसेणं प्रकयण्णुयाए मिच्छताहिणिषेसेणं " स्था० ४
ग० ४ उ० ।
अकषपुष्य-अकृतपुण्य त्रि० अविहितपुण्ये, विपा० १०७ "कपुष्प जणमणो रहा विवचितिजमाणी " झा० एन० । अकवण (ए)-अकृतात्मन् भियतेन्द्रिये "सुखमात्यलिकं ग्राह्यमतं दि मोक्षं विजानीयाद्दुप्रापमकृतात्मनि ।
Jain Education International
अकसाय
क्ष्यमाणं कम] पृष्ठवंशास्थिकं यस्य देहस्यासी कररामकः जी० ३ प्रति० मांसलतयाऽनुपादयमपृष्ठवंशा स्थि श्री मांसोपचितत्वादविद्यमान पृष्ठपाश्वास्थिकं तं प्रण अकरंरुयकणगगस्य गणिम्मल सुजायणिरुवहयदेहधारी " जी० ३ प्रति० ।
66
9
अकरण - प्रकरण - न० कृ० नावे ल्युट् । अर्थाजावे, न० त० अव्यापारे श्राचा० १श्रु० अ० । १० । अनासेवने, श्राव० । ६ श्र० । पञ्चा० । परिहरणे, आ० चू० १ अ० । अकरणान्मन्दकर णं श्रेयः । अकरणं च न्यायादिमते करणाभावः, मीमांसक वेदान्तिमते निवृत्तिः, अकरणीये मैथुने, “जर सेवतप्रकरणं, पंचएहं विवादिरा इति" प० ३३० संस्कारहीनतारूपे साधन (डेतु) दोषे, यथाऽनित्यः शब्दः कृतकत्वस्मादिति । अत्र कृतकत्वादिति वक्तव्ये कृतकत्वस्मादिति संस्काररहितोऽशुद्ध उक्तः । रत्ना० ८ परि० ।
अकरणया-प्रकरणता-स्त्री० करणनिषेधरूपतायाम्, भ० १५० १० अडिसन पुनः करिष्यामीत्य पस्यातुमभ्युपगन्तुमिति स्था० २ ० १४० बनासेवनायाम, ध० ३ अधि० । " सज्जायस्स करणयाप उभओ कालं " आव० ४ अ० |
अकरणओ-अकरणम्-अन्य प्रकरणमाधित्येत्यर्थः
66
3
इति यावत्, " प्रकरणओ णं सादुक्खा " भ० १ ० १ ३० । अकरण लियम- प्रकरण नियम- पुं० अनासेवननियमे "संप्रज्ञातनामा तु संमतो वृत्तिसंकृयः सर्वतोऽस्मादकरण, नियमः पापगोचरः " ॥ द्वा० २० द्वा० ॥ करणि-भकरणि स्त्री० नम्. आक्रोशे बनिः करणं मानूदित्याक्रोशात्मके सापे, 'तस्याकरणिरवास्तु' इति यात्र० प्र० कर णिज्ज प्रकरणीय स्त्री० न०त० सामान्येनाकर्त्तव्ये, भाव० ४ श्र० । आ० चू० “इच्छामि परिक्कमिडं, अकप्पो श्रविराहिओ अकरणिज्जो " आव० ४ श्र० । अकर्तव्ये, इहलोक परलोकविरुरुत्वादकार्ये, श्राचा० १ ० १ ७ उ० । " अप्पाणं अकर णिज्जं पावकम्मं तं णो अहोस) आचा० १ ० ५ अ० ३ उ० । श्रसत्ये, "मिच्छत्ति वा वितहत्ति वा असचंति वा सच्चयंति वा अकरणीयंति वा एगट्ठा,” आ० चू० १ ० करणोदय-अकरणोदय- त्रि० भाविकालभाश्रित्याकरणस्यैवोदयो यस्मिन्निति तत्तथा ( श्रनागते कालेऽकरणत्वेनोदयं प्रापति) उत्थाने निर्वेदात् करणमकरणोदयं सदैवास्याः " पो० १५ विष० ।
०
66
"
कयमुह - प्रकृतमुख-त्रि० अकृतमकरसंस्कारेणासंस्कृतं मुखं यस्यासावकृतमुखः अपठितशिहिते, "पोत्थगपचयपढिये किं रमसे एस हुव्व श्रहिलायं । अकयमुहफलगमाणय-जाते बिक्खंतु पंचग्गा " बृ० ३ उ० ।
3
·
कय समायारीय अकृत समाचारीक पुं० उपसंपदविषयाया मएमली पियायाश्च द्विविधाया अपि समाचार्य प्रकार के वृ० १ उ० ।
अफयग्रुप-अकृतश्रुत-पुं० [अमीतार्थे ० ६ ० अगृहीतो चितार्थे तदुभये, व्य० ४ ७०
करंग - प्रकरएमक- त्रि० करएमको वंशप्रथितः समतलकस्तस्यैवाकारो यस्य तत्करण्मकम् न करएमकमकरएमकम, म० करमका काररहिते दीर्घे, समयतरखे वा" बकरंमयंमि भाणे, इत्थो न जहा न घट्टेति " वृ० ३ उ० मकरं मुय प्रकरएमुक - त्रि० अविद्यमानं मांसलतया अनुपल | अकसाय कषाय-- त्रि० कषायरहिते, “अकषायं श्रहखायं,
अकसाइ (न्) - प्रकषायिन् - पुं० कषाया विद्यन्ते यस्यासौ कपाय न कपायी अकपायी, सूत्र० १ ० ६ अ० । आचा०। कषायोदयरहिते, प्रा०३ पद
ور
अकलंक कझडु-पुं० विद्वद्भेदे, श्रकलङ्कोष्याद- द्विविधं प्रत्यक्षज्ञानम्। सांव्यवहारिकं मुख्यं च, इत्यादि न०त०कङ्करदि ते च, त्रि अक-अकरुण ० नास्ति कस्ता यस्य यत्र या वैन्यये च, वाच० । निर्दये, प्रश्न० आश्र० ३ ६१० । अक-अप ० ० ० धादिकालुष्यते, अ द्वेषवर्जिते, अन्त० ७ वर्गः ।
For Private & Personal Use Only
-
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |