Abhidhan Rajendra kosha Part 1

SR No.: 016041
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha
Publication Year: 1986
Total Pages: 1064
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary
File Size: 38 MB

Page 223

(५४) अंडकड अन्निधानराजेन्दः।
अंत अंडकाच लोको" संभूतो जातोराडकाजन्तुयोनिविशेषाल्लोकः | शणकादिवस्त्रे, सूत्र०२ श्रु०२ १० प्रतिबन्धभेदे च । अण्डजो क्वितिजलानमानिनवननरनारकितिर्यग्रपः प्रश्न प्राथ०२द्वा०। हंसादिर्ममायभित्युल्लेखन वा प्रतिबन्धो भवति अथवा अ"पुव्वं श्रासि जगसिणं, पंचमहब्लूय वजियगनीरं। . एडकं मयूर्यादीनामिदं रमणकमयूरादि कारणमिति प्रतिएगावजलेण, महप्पमाणं तहिं अंमं ॥१॥
बन्धः स्यादित्यथवा अण्डजं पट्टसूत्रजमिति वा स्था०६ बीई परंपरेण, घोतं अत्थिउ सुइरकालं ।
ठा० । सूत्र। पुठं भागजायं, अज्जंतूमी य संयुत्तं ॥३॥
अंडसुदुम-एममूदम-न० अण्डमेव सूक्ष्मम् । मक्षिकाकीटितत्थ सुरासुरनारग-समणुयसचनप्पयं जगं सव्वं ।
कागृहकोकिलाब्राह्मणीकृकलाशाद्यण्डकरूपे सूक्ष्मभेदे, सूत्र उपमं जणियमिणं, भंम्पराणसत्थम्मि ॥४॥
१ श्रु० अ० । दश०। माहणा समणा एगे, आह अंमकडे जगे।
से किं तं अंडमुहुने ? अंमसुहमे पंचविह पमत्ते तंजहा असौ तत्तमकासी य, अयाएंता मुसंवदे ॥ १॥ नदंसंडे १ नक्कलिअंडे २ पिपीलिअंडे ३ हालिमे । ब्राह्मणा द्विजातयः श्रमणास्त्रिदएिमप्रभृतयः एके केचन पौ- हदोहनिअंडे ५ जे निग्गंथे एं वा जाव पमिलेहियध्वे राणिका न सर्वे एवमाहुरुक्तवन्तो वदन्ति च । यथा जगदेतच- नवइ सेत्तं अंममुहमे ६ ।। राचरमरामेन कृतमएमकृतम् । एमाज्जातमित्यर्थः । तथाहि
" अण्डसुहुम उइंसंडे इत्यादि " उदंशा मधुमक्षिका मकुते वदन्ति यदा न किंचिदपि वस्त्वासीत् पदार्थशून्योऽयं संसार- णाद्यास्तेषामण्डं उदंशाण्डम् १ उत्कलिकाएडं लूतापुटाएडम्२ स्तदा ब्रह्माऽएममस्वसृजत्तस्माच्च क्रमेण वृक्षात्पश्चाद् द्विधा- पीपिलिकाएडं कीटिकाण्डम् ३ हलिका गृहकोलिका ग्राभावमुपगतादृवाधोविनागोऽनूत तन्मध्ये च सर्वाः प्रकृतयोऽभू
मणी वा तस्या अण्डम् ४ हल्लोहलिश्रा अहिलोडीसरडीकवन्। एवं पृथिव्यप्तेजोवारवाकाशसमुसरित्पर्वतमकराकरगि- क्किण्डी इत्येकार्थास्तस्या अण्डम् एतानि सूक्ष्माणि स्युः। वेशादिसंस्थितिरजूदिति । तथा चोक्तं " पासीदिदं नमोनूत-| कल्प। स्था। मप्रझातमलकणम् ॥ अप्रतर्यमविज्ञेयं, प्रसुप्तमिव सर्वतः" ॥१॥ अंड-एक (म)-न० काष्ठमयेषु लोहमयेषु वा हस्तयोः एवंभूते चास्मिन् जगत्यसौ ग्रह्मा तस्य जावस्तत्वं पदार्थजातं | पादयोर्वा बन्धनविशेषेषु, औ०।। तदामादि प्रक्रमेणाकार्षीत् कृतवानिति । ते च ब्राह्मणादयःप
अंत-अन्त-पुं० अम् गच्छाइसु तस्सेह श्रमणमंतो वसाणमेरमार्थमजानानाः सन्तो मृषा बदन्ति अन्यथा च स्थितं तत्वमन्यथा प्रतिपादयन्तीत्यर्थः (सूत्राएतदसमीचिनम) यतो यास्व.
गत्थं अम् धातुर्गत्यादिष्वर्थेषु पठ्यते तस्येहान्त इति रूपं भप्सु तदएम निसृष्टं ता यथाऽएकमन्तरेणाभूवन तथा लोकोऽपि
वति । अमनमन्तः । अवसाने, विशे० । स्था० । यस्मात्पूर्वनूत इत्यभ्युपगमे न काचिद्वाधा दृश्यते तथाऽसौ ब्रह्मा यावद
• मस्ति न परं सोऽन्तः अनु० । पर्यन्ते, प्रा०म०प्र० । सूत्र। एकं सृजति तावल्लोकमेव कस्मान्नोत्पादयति किमनया कष्टया
निक्षेपोऽस्य षट्विधः तद्यथा नामान्तः स्थापनान्तो द्रयुक्त्यसंगतया चाएपरिकल्पनया सूत्र०१ श्रु० ३ ० । नि0
व्यान्तः क्षेत्रान्तः कालान्तो भावान्तश्च । तत्र नामस्थापने प्रचूला भरतस्य तिमिस्रगुहाप्रवेशे सप्तरात्रं वर्ष वर्षति नागकुमा
तीते द्रव्यान्तो घटाद्यन्तः क्षेत्रान्त अर्द्धलोकादि कालान्तः रे,जरहो वि वम्मरयणे खंधावारं ग्वेऊण उवरं उत्तरयणं -
समयाद्यन्तो भावान्त औदारिकादि प्रा० म० प्र० प्रा० वेश मणिरयणं उत्तरयणं वत्थिनाए ग्वेइ ततो पभि सोगेण
चू० । परमकाष्ठायाम् , सूत्र०१ श्रु० १५ १०। परिसमाप्ती, अंमसंनवं जगं पणीयं ति ॥ प्रा० म०प्र० ।
विशे० । पारे, शा०१ अ० । समीपे, व्य०१ उ० न०। अंडपनव-एसपनव-त्रि० अएमा प्रनव उत्पत्तिर्यस्य स |
स्था० । अमनमधिगमनमन्तः। परिच्छेदे, निर्णये, स्था० ३
ठा०। प्रज्ञास त्रिविधः। तथा । एमादुत्पने, "जहा य अंगप्पभवा वसागा" उत्त०३श्रा
तिविहे अंते पामते तंजहा लोगते वेयंते समयंते स्था०३ठा। अंमय-अएडज-पुं० अरामाज्जायतेऽएमजः । हंसादौ, खचरपञ्चन्छिययोनिसंग्रहलेदे, ज०७ श० ७ ०। आचा० ।
अम व अं तेणतो अमतीति वा यस्मानान्त इति कर्तरि विशे० । “ अंभया तिविहा परणत्ता तंजहा इत्थी पुरिसा ण
साध्यते । अवसानं गते, विशे० देशे, " पगंतमंतं अबक्कमंति"
एकान्तं विजनमन्तं देशमवकामन्ति न० ३ श०२ उ०।" श्रम सका" अएमजास्त्रिविधा प्राप्तास्तद्यथा स्त्रियः पुरुषा नपुंस
रोगे वा अंतो रोगो भंगो विणासपज्जाओ" अमरोगे रुजोनले काश्च जावा ० ३ प्रति • । शकुनिगृहकोकिलसरीसृपादि
अम-तन् रोगे, भने, विनाशे, अन्तो रोगो प्रको विनाश इति बु, सूत्र ० १ श्रु० अ० त्रसभेदेषु, सूत्र ० १ श्रु. ७. अ०० । प्राचा०। दश। मत्स्यभेदेषु च । स्था० ३० ।
पर्यायशदा एते विशे० । स्था० । धर्म । अन्त । स० । नं०। अरडेभ्यो हंसाद्यण्डकेभ्यो यज्जायते तदण्डजम् । सूत्रभेदे,
अन्तहेतुत्वादन्ते रागद्वेषयोश्च आचा० १ ० ३ ०"दोहि न. यथा कचित्पट्टसूत्रम् उत्त०२६ अ० । "अंडयं हंसगम्भादि"
अंतेहिं अदिस्समाणो" आचा०१ श्रु०३ अाजीणे, अव्यवअण्डाजातमण्डजं हंसपतङ्गश्चतुरिन्द्रियो जीवविशेषो गर्भ
हरणीये, त्रि.नि००१ उ० । कये, भेदे, व्यवच्छेदे, कल्प। स्तु तनिवर्तितः कोशकारो हंसस्य गर्भो हंसगर्भः तदुत्पन्न
अन्त्य-न० दशभिर्गुणिते जलाधसंख्याभेदे, कल्प। सूत्रमण्डजमुच्यते । तर्हि सूत्रे अण्डज हंसगर्भादीति सामा- अन्त्र-न० अन्व्यते देहोबध्यतेऽनेनोत । अति-बन्धने करणे ट्रन् नाधिकरण्यं विरुध्यते हंसगर्भस्य प्रस्तुतसूत्रकारणत्वादिति | देहबन्धने, “उक्ताःसार्द्धात्रयो व्यामाः पुंसामन्त्राणि सरिनिः। चेत्सत्यं कारणे कार्योपचारादविरोधः । कोशकारभवं सूत्रं | अर्द्धव्यामेन हीनानि स्त्रीणामन्त्राणि निर्दिशेदिति वैद्यकोक्तपट्टकसूत्रमिति लोके प्रतीतमण्डजमुच्यत इति हृदयम् ।। परिमाणवति नामीभेदे, वाच०। सूत्र । उदरमध्याऽवयवधिपश्चन्द्रियहंसगर्भसंभवम् । अनु० । विशे० प्रा० म०प्र० शेपेच तं०।