Page Text
________________
[सिरुहेम ]
०
( १२ )
अभिधान राजेन्द्र परिशिष्टम् ।
अतसी सातवाहने, तस्य लकारो भवेद्, यथा-नसी | सालवाहणां सात्रा हो च मालाहणी भासा ॥ पलिते वा ।। २१२ ॥
पलिते तस्य लो वा स्यात्, पहिलं पशिनं यथा । पीते सेवा ।। २१२ ॥
पीते तस्य तु वः स्यात्, स्वार्थकारे परे विकल्पेन | भवति पीव पनि मिति, लः किम् ? स्याद् यथा-'पी' ॥ तिवसति भरत कातर-मालिङ्गे ।। २१४ ।।
वितस्तौ वसतौ मातु-लिने भरत कातरे । पञ्चस्त्रेषु तकारस्य इकारादेश इष्यते ॥ विद्दत्यी, वसी कापि नायं स्याद् 'वसई ' बथा । भरडो कालो माहु -लिंगं चैतदुदाहृतम् ॥
मेथि - शिथिर - शिथिल-प्रथमे थस्य दः ॥ २१५ ॥ मेथि - शिथिर-शिथिल प्रथ-मेषु धकारस्य दो भवत्यत्र । मेडी सिद्धिलो सिडिल, पदमपाणि सिध्यन्ति ॥ निशीच पृथिव्यो || २१६ ।। निशीथे च पृथिव्यां च वा धकारस्य दो भवेत् । निसीडी व निसीहो च, पुढची पुदी तथा दशन-दष्ट - दग्ध-दोना- दम-दर- दाह-दम्न
दर्भ-कदन दोहदे दो वा रुः ।। २१७ ।। दग्ध-द-दोष, दोला-दर-द-दादग्भेषु । दशन- कदन- दर्भेषु च दस्य डकारो विकल्पेन ॥ डसणं दसणं, डट्टो दट्ठो, महो व दो च । कोला दोला, मंको दंडो, डाहो तथा दादो ॥ डिंभो दंभो, डब्जो, दग्भो, कडणं त्र कयणं च । अमिलो, डरो द चेति रूपाणि ॥ देश-दहोः ।। २१० ॥
स्याद् धातोर्देश-दहयो- दकारस्य डकारता | तेनैव रूपं ' डलर, मद्द ' प्रतिपठ्यते ॥ संख्या - गद्दे रः ॥ २१ ॥ संख्यावाचिनि गऊद-शब्देऽपि च रो दकारस्य । वारह तेरह एश्रा-रह रूपं मग्गरं च यथा ॥ श्रनादेरित्येव यथा-' ते दस ' प्रतिज्ञाप्यते । असंयुक्तस्येति यावत्, ' चउद्दह ' यथा भवेत् । कदस्थाममे ।। २२० ॥ अनुमे कदलीशब्दे, दकारस्य रकारता । करली, श्रम इति किम् ? - केली कयली यथा ॥ प्रदीपि दोहदे लः ॥ १२१ ॥ पूर्वे दीप्यती घाती तथा शब्दे च दोहदे । दस्य लः स्यात् पलावे, पलितं दोनो यथा ॥ कदम्बे वा ।। २२२ । स्यात् कम्यो कम्बो वा, कदम्बे दस्य ले कृते । दोषी भो वा ॥ २२३ ॥ दीप्यत दस्य घो वा स्यात्, यथा-धिप्पर दिव्य । कः ।। २२४ ॥ कति दस्य कः स्याद् येन सिध्येत कपट्टियो ।
Jain Education International
[अ०८ पा.१]
ककुदे हः || २२५ ||
ककुदे दो दस्य तेन कउहं' सिद्धिमृच्छति । निषधे धो दः ।। १२६ ।। निषेधे धस्य डस्तेन' निसढो ' रूपमाप्नुयात् । दोषधे ।। 229 ।।
प्रोषधे धस्य दो बा स्याद्, यथा- श्रसदमोसहं । नो णः ।। २२८ ॥
स्वरात्परस्यासंयुक्तस्थानानेो भवेत् । करणं चयणं नयणं, मयणो माण, तथाऽऽरनालं तु । श्री- अनिल अनलो, नानारूपाणि सन्तीह ॥ बाऽऽदों || २२७ ॥
अमंयुतस्य नस्य स्यादादिभूतस्य धातु णः । पारो नरो, णेड़ नेइ, सक्ष्यते च गई नई ॥ संयुकश्य किम ?-न्यायो' नावाच
प्रवेश।
निम्ब-नापिते ल एवं वा ।। २३० ।। निम्ब-नापितयांनंस्य, ब- एढादेशौ यथाक्रमम् । लिम्बो निम्बो, एहाविश्रो तु, नाविश्रो, सिद्धिमाप्नुतः । पो वः ।। २३१ ।। स्वरात्परस्थासंयुक्त स्थानादेः पस्य वो भवेत् । प्रायः, सवहो सावो उवसग्गो कासवो पश्वा च । उपमा कवि पावं, महिवाल [१] पाटि परुप परिघ परिखा पनस पारिभद्रे कः ॥ २२॥ पाटादावन्तः परुषादि यो गणः। तयोरेव पकारस्य, फकारादेश इष्यते ॥ यथा-फाले फामेह, फरुसो फलिदो तथा । फबिहा फणसो फालि-हदो रूपाण्यमूनि हि ॥ मजूते वः ।। २३३||
प्रभूते पस्य वो वा स्याद्, बदुतं तेन सिध्यति । नीपाऽऽपी मे मो वा ॥ २२४||
यानी पाऽऽपीडयेोः पस्य, मकारः पाकिको यथा । नीमनी तथा मे मे सिद्धिमाप्नुतः ॥ पापकरः ||३५||
पापात् 'परी' पस्य रे कृते ।
1
फो भ-हो ।।२३६॥ स्वरात्परस्यासंयुक्त स्थानादेः फस्य वा मही । क्वचिद् नकारः स्यादत्र - रेफो रेजो, शिफा सिभा । कवि दकारः स्याद् मुत्ता-हलं, कचिषुनावपि । समयं सह, सेना-लिया सेडालिया तथा । वो वः ||२३७।।
स्वरात् परस्यासंयुक्त स्थानादेर्यस्य वो भवेत् । यथाऽलावू अलावू चाऽऽलाऊ घस्येद लोपनात् ॥ वयः ॥ २३८॥
बिसिनी मिसिणी जाता, बस्य मे विहिते सति [२] । [१] स्वरादित्येव कंप'वे' यम' नांदेरित्येव' सुद्रेण पढछ । प्राय इत्येव कई रिक । पतेन पकारस्य प्राप्त बोर्लेपवकारयोः यस्मिन् कृते श्रुतिसुखमुत्पद्यते स त कार्यः [२] स्त्रीलिङ्गनिर्देशादि न नवतिविखतंतुनवाण'।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016041 |
| Book Title | Abhidhan Rajendra kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajendrasuri |
| Publisher | Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha |
| Publication Year | 1986 |
| Total Pages | 1064 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Dictionary, Dictionary, & agam_dictionary |
| File Size | 38 MB |