________________
महद्धिकदेव]
, ८६६, जन-लक्षणावली
[महाकालनिधि
मर्थ्यम् । (योगशा. स्वो. विव. १-८)।
दवाणं च सरूवं छक्काले अस्सिद्रण परूवेदि । जिस ऋद्धि के प्रभाव से जीव अपने शरीर को (धव. पु.६, प.१६१)। २. साहणं गहण-सिक्खा . अतिशय विशाल कर सकता है, उसका नाम महत्त्व गणपोसणप्पसंस्करणसल्लेहणुत्तमट्ठाणगयाणं जं कप्पइ ऋद्धि है।
तस्स चेव दव्व-खेत्त-काल-भावे अस्सिदूण परूवणं महद्धिक देव-महती ऋद्धिविमान-परिवारादिका कुणइ महाकप्पियं । (जयध. १, पृ. १२१)। यस्य स महद्धिकः। (जीवाजी. मलय. वृ.१-८४)। ३. दीक्षा-शिक्षा-गणपोषणात्मसंस्कारभावनोत्तमार्थविमान व परिबार प्रादि रूप ऋद्धि से सम्पन्न भेदेन षटकालप्रतिबद्धयतीनामाचरणं प्रतिपादयत् देवों को महद्धिक कहा जाता है।
महाकल्प्यम् । (श्रुतम. टी. २५, पृ. १८०) । ४. मषि-देखो महैषि ।
महतां कल्प्यमस्मिन्निति महाकल्प्यम् , तन्महासाधूनां महाअडड - चतुरशीतिमहाअडडाङ्गशतसहस्रा- जिनकल्पानाम् उत्कृष्टसंहननादिविशिष्ट द्रव्य-क्षेत्रण्येकं महाप्रडडम् । (ज्योतिष्क. मलय. वृ. ७०)। काल-भावतिनां योग्यं त्रिकालयोगाद्यनुष्ठानं स्थविचौरासी लाख महाप्रडडांग का एक महाप्रडड रकल्पाना शिक्षा-दाक्षा-ग
रकल्पानां शिक्षा-दीक्षा-गणपोषणात्मसस्कार-सल्लेहोता है।
खनोत्तमार्थस्थानगतोत्कृष्टाराधनाविशेषं च वर्णयति। महाअडडाडा - चतुरशीतिअडडशतसहस्राण्येकं (गो. जी. म. प्र. व जी. प्र. टी. ३६८) । ५. यति महाऽडडाङ्गम् । (ज्योतिष्क. मलय. व. ७०)। दीक्षा-शिक्षा-भावनात्मसंस्कारोत्तमार्थगणपोषणादिचौरासी लाख अडडों का एक महाअडडांग प्रकटकं महाकल्पम् । (त. वृत्ति श्रुत. १-२०)। होता है।
६. महकप्पं णायव्वं जिणकप्पाणं च सव्वसाहूणं । महाकमल-ततः परतश्चतुरशीतिमहाकमलाङ्ग- उत्तमसंहडणाणं दव्व-खेत्तादिवत्तीणं ।। तियकालयोगशतसहस्राण्येकं महाकमलम् । (ज्योतिष्क. मलय. कप्पं थविरकप्पाण जत्थ वणिज्जइ । दिक्खापृ. ६७)।
सिक्खा-पोसण-सल्लेहणप्रप्पसक्कारं ॥ उत्तमठाणचौरासी लाख महाकमलांगों का एक महाकमल गदाणं उक्किट्ठाराहणाविसेसं च। (अंगप. ३-२६, होता है।
३०, पृ. ३१०)। महाकमलाड - चतुरशीतिकमलशतसहस्राण्येक १ जो प्रागम काल और संहननों का प्राश्रय लेकर महाकमलाङ्गम् । (ज्योतिष्क. मलय. व.६७)। साधु के योग्य द्रव्य व क्षेत्र प्रादि का वर्णन करता चौरासी लाख कमलों का एक महाकमलांग होता है उसे महाकल्प या महाकल्प्य कहा जाता है ।
महाकवि-सुश्लिष्टपदविन्यासं प्रबन्धं रचयन्ति महाकल्प (कालविशेष)-एएणं सरप्रमाणेणं ये । श्रव्यबन्धं प्रसन्नाथं ते महाकवयो मताः । (म. तिण्णिसरसयसाहस्सीनो से महाकप्पे। (भगवती. पु. १-६८) ३, १५, १३, पृ. ३८१)।
जो अनेक अर्थों के सूचक इसेष युक्त पदों की रचना तीन लाख सरप्रमाण काल का एक महाकल्प से विशिष्ट एवं सुनने में मनोहर शब्दयोजना होता है । बादरबोंदिरूप उद्धार (गंगाबालुकाकण) वाले प्रबन्ध (सन्दर्भ) की रचना किया करते हैं। में से सौ सौ वर्ष में एक-एक बालुकाकण के वे महाकवि माने गये हैं। निकालने पर जितने काल में वह (बालुकाकणों महाकालनिधि-देखो नैसर्प व पाण्डु निधि । का समदाय रूप उद्धार) खाली होता है उतने १. काल-महाकाल-पंडूxxxIxxx उडुकाल का नाम महाकल्प है।
जोग्गदव्वभायण-धण्णायुह xxx॥(ति. प. ४, शेष)-देखो महाकल्प्य। ७३६-४०)। २. लोहस्स य उप्पत्ती होइ महाकालि महाकल्प्य-१. महाकप्पियं काल-संघडणाणि आगराणं च । रुप्पस्स सुवण्णस्स य मणि-मुत्त-सिलअस्सिऊण साहुपायोग्गदव्व-खेत्तादीणं वण्णणं कुणइ। प्पवालाणं । (जम्बूद्वी. ६६, पृ. १५६) । ३. प्रवाल(धव. पु. १, पृ. ९८); महाकप्पियं भरह-इरावद- रजत-स्वर्णशिला-मुक्ताफलायसाम् । तथा लोहाद्याविदेहाणं तत्थतणतिरिक्ख-मणुस्साणं देवाणमणेसिं कराणां महाकाले समुद्भवः ।। (त्रि.श.पु. प. १,
महाक
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org