________________
बादरनाम]८१६, जैन-लक्षणावलो
- [बादर-बादर १०४२)। ४. संसारे अटन् परिभ्रमन्नेको जीव: सक- १ नो कर्म दूसरों को बाधा पहुंचाने वाले शरीर लेऽपि संसारे ये केचन परमाणवस्तावान् सर्वानपि का कारण है उसे बादरनामकर्म कहते हैं । ३ बादर यावता कालेन स्पृष्ट्वा मुञ्चति-प्रौदारिकादिरूप- शब्द का अर्थ स्थूल होता है, जिस कर्म के उदय से तया परिभुज्य परिभुज्य परित्यजति, तावान् काल- किन्हीं जीवों के शरीर में स्थूलता होती है वह विशेषो बादरद्रव्यपुद्गलपरावर्तः । किमुक्तं भवति ? बादर नामकर्म कहलाता है। १० जिस कर्म के यावता कालेनैकेन जीवेन सर्वेऽपि जगद्वतिन: पर- उदय से जीवों का शरीर चक्षु से ग्रहण करने के माणवो यथायोगमौदारिक-वैक्रिय-तैजस-कार्मण- योग्य होता है उसे बादर नामकर्म कहा जाता है। भाषा-प्राणापान-मनस्त्वेन परिभुज्य परिक्तास्तावान् बादर निगोदद्रव्यवर्गणा-बादरणिोददव्ववग्गकालविशेषो बादरद्रव्यपुद्गलपरावर्तः । (पंचसं. णाणाम बादरणियोदाणं जीवाणं उरालिय-तेयामलय.. २-३८)।
कम्मतिगेसु विस्ससापरिणामोपचिता पोग्गला एक्के१ एक जीव संसार में परिभ्रमण करता हमा जितने काल में समस्त परमाणुगों को स्पर्श करके । जीवाणं अणंतगुणउवचिता तातो बादरणियोयदव्वछोड़ता है उतने काल को बादर द्रव्य पुदगलपरावर्त वग्गणातो कुव्वंति । (कर्मप्र. च. ब. क. २०, पृ. कहा जाता है।
४२)। बादरनाम--१. अन्यबाधाकरशरीरकारणं बादर- बादरनिगोदिया जीवों के औदारिक, तंजस और नाम । (स. सि. ८-११;त. श्लो. ८-११; भ. प्रा. कार्मण इन तीन शरीरों में जो पुद्गल स्वाभाविक मूला. २२२१)। २. अन्यबाधाकरशरीरकारणं बाद- परिणाम से उपचय को प्राप्त होते हैं वे एक रनाम । अन्यबाधानिमित्तं स्थुलं शरीरं यतो भवति एक जीव के एक एक शरीरकर्मप्रदेश मे सर्व जीवों तद् बादरनाम । (त. वा. ८, ११, ३०)। ३. बा- से अनन्तगुणी उपचयप्राप्त पुद्गलवर्गणाएं बादर दरं स्थूलम्, केषाञ्चिज्जीवानां यस्य कर्मण उद- निगोदद्रव्यवर्गणायें कहलाती हैं।। यात् स्थूलशरीररता भवति तत् बादरनाम । (त. बादरनिगोदप्रतिष्ठित - जे बादरणिगोदाणं भा. हरि. वृ. ८-१२)। ४. बादरनाम यदुदयाद् जोणीभूदसरीरपत्तेगसरीरजीवा ते बादरणिगोदपदिबादरो भवति, स्थूर इत्यर्थः । इन्द्रियगम्य इत्यन्ये । टिदा भण्णंति । (धव. पु. ३, पृ. ३४८) । (श्रा. प्र. टी. २२) । ५. तद्विपरीत-(परैमूर्तद्रव्यः बादर निगोदजीवों के योनिभूत प्रत्येक शरीर वाले प्रतिहन्यमान-) शरीरनिर्वर्तकं बादरकर्म। (धव. पु. जीव बादर निगोदप्रतिष्ठित कहलाते हैं। १, पृ. २५३); जस्स कम्मस्स उदएण जीवो बाद- बादर प्राभूतकदोष-दिवसे पक्खे मासे वास पररेषु उप्पज्जदि तस्स कम्मस्स बादरमिदि सण्णा। तीय बादरं दुविहं । (मूला. ६-१४) । (धव. पु. ६, पृ. ६१); जस्स कम्मस्स उदएण दिन, पक्ष, मास अथवा वर्ष को परिवर्तित कर जो जीवा बादरा होति तं बादरणाम । (धव. पु. १३, साधु को दान दिया जाता है वह बादर प्राभृतक पृ. ३६५) । ६. बायरनामुदएणं बायरकाो उ होइ दोष से दूषित होता है। सो नियमा। (कर्मवि. १३५)। ७. बादरनाम बादर-बादर-१. तत्र छिन्नाः स्वयं सन्धानासमर्थाः यदुदयाज्जीवा बादरा भवन्ति । (पंचसं. मलय. व. काष्ठ-पाषाणादयो बादर-बादराः। (पंचा. का. ३-८, पृ. ११६) । ८. तथा बादरनाम यदुदया- अमृत. वृ. ७६) । २. ये छिन्नाः सन्तः स्वयमेव ज्जीवा बादरा भवन्ति । (प्रज्ञाप. मलय. वृ. २६३, सन्धातुमसमर्थाः स्थूल-स्थूलाः भू-पर्वतादयः । (पंचा. पृ. ४७४; प्रव. सारो. वृ. १२६५)। ६. बादरः का. जय. वृ. ७६) । ३. पृथ्वीरूपपुद्गलद्रव्यं बादरस्थूलस्तल्लक्षणं नाम बादरनाम, यदुदये जीवो बादर- बादरम्, छेत्तुं भेत्तुमन्यत्र नेतुं शक्यं तद् बादरबादरपरिणामपरिणतो भवति । (कर्मवि. पू. व्या. ७३)। मित्यर्थः । (गो. जी. जी. प्र. ६०३; कार्तिके. टी. १०. यदुदयाज्जीवानां चक्षुाह्यशरीरत्वलक्षणं बाद- २०६)। रत्वं भवति तद् बादरनाम । (कर्मप्र. यशो. वृ. १, १ जो पुद्गलस्कन्ध टूटने या खण्डित होने पर स्वयं पृ. ७)।
जड़ने में असमर्थ होते हैं वे बादर-बादर कहलाते
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org