________________
68
હસુ યાજ્ઞિક
ચોમાસું પણ નહોતું વીત્યું. સાધ્વી કુસુમશ્રીની વેદના જાણતી હતી. વાત કરી હૈયું હળવું કરવાની તક આપતાં પૂછ્યું, ‘શરીરે - મને કોઈ અશાતા છે, બહેન ?’
‘બહેન' જેવું કુટુમ્બવત્સલ સંબોધન સાંભળતાં જ કુસુમશ્રીનો હૃદયનો બંધ તૂટી પડ્યો. સાધ્વીએ બેઠાં થઈ, નજીક આવી શાતા આપતાં કહ્યું, ‘જીવનનો આવો ભવ્ય અને ઉદાત્ત માર્ગ ગ્રહણ કરવા છતાં તારું હૃદય આવી અસ્વસ્થતાનો ભોગ શાથી બન્યું છે કુસુમશ્રી ! મન-હૃદય શું સંસારી રાગદ્વેષથી મુક્ત નથી બન્યાં ?'
‘સંસારનો તો કોઈ મોહ નથી, માયા પણ નથી. એ બધું અસાર જણાતાં તો આ મોક્ષમાર્ગ અપનાવ્યો છે. પરંતુ એક મોહ છૂટતો નથી.'
‘કયો ?’
‘મારે એકનો એક નાનો ભાઈ છે. હું એની એકની એક બહેન છું. કાલે ૨ક્ષાબંધન છે, કાલે મારો ભાઈ...’ કુસુમશ્રીનો હૈયાનો બંધ તૂટી પડ્યો.
સાધ્વીએ એને રડવા દીધી. થોડીક ક્ષણો વીત્યે કહ્યું, ‘સંસાર સ્વપ્ન, માયા છે, સંસારના સંબંધો મિથ્યા છે. કોણ ભાઈ, કોણ બાપ, કોણ માતા ! બધાં જ માત્ર સંસારી સંબંધના માળખાના અસ્થિર સંદર્ભો માત્ર છે.'
‘એ હું સમજું છું, પણ...' કુસુમશ્રી બોલતાં અટકી ગઈ. સાધ્વીના મુખ પર મંદ સ્મિત રેલાયું. મનોમન કશુંક વિચારી લીધું, ગોઠવી દીધું.
સવારે સાધ્વી કુસુમશ્રીને લઈ ગોચરી માટે નીકળ્યાં અને મથુરાના વિશાળ માર્ગ પર આગળ વધ્યાં. જાણીતા શ્રાવકોના આવાસો પસાર થવા છતાં સાધ્વી આગળ ચાલતાં રહ્યાં. કુસુમશ્રીએ પૂછ્યું,
‘હજુ આગળ જવાનું છે ?'
‘હા.’ સાધ્વીએ સૂચક સ્મિત કર્યું અને આગળ ચાલતાં રહ્યાં. છેવટે નગરના છેવાડે આવેલા વિશાળ મહાલયમાં પહોંચ્યાં. દાખલ થયાં ત્યારે ભવ્ય પડશાળ પાસેના ઘોડિયામાં બાળક રડતું હતું. ગૃહિણી કે બીજાં કોઈ ચાકર હાજર ન હતાં. બાળકના આછા રુદનનો અવાજ મહાલયના ઊંડાણમાં રહેલા કોઈએ સાંભળ્યો ન હતો.
સાધ્વી સસ્મિત ચહેરે ઓસરીમાં પહોંચ્યાં ને ઘોડિયાની દોરી હાથમાં લઈ બાળકને હીંચોળતાં વિચિત્ર હાલરડું ગાવા લાગ્યાં :
સૂઈ જા મારા ભાઈ ! સૂઈ જા. સૂઈ જા મારા દિયર ! સૂઈ જા. સૂઈ જા મારા દીકરા ! સૂઈ જા. સૂઈ જા મારા કાકા ! સૂઈ જા. સૂઈ જા મારા ભત્રીજા ! સૂઈ જા.