________________
બેટા, બોલ તો - મમ્મી
“આજે-' એનો અવાજ ઢીલો પડી ગયો, જાણે રડવું આવતું હોય, પણ રડવા માગતી ન હોય. સુનંદાએ મોઢું ફેરવી લીધું. લક્ષ્મી બધું જાણે જ છે, આજે કયો દિવસ છે. જેમ સુનંદાને એ દિવસ યાદ હોય છે એમ લક્ષ્મીને પણ યાદ હોય છે. સુનંદાની આંખમાં આંસુ ધસવા લાગ્યાં હતાં, પરંતુ એણે પ્રયત્નપૂર્વક હોઠ દાબી દીધા.
બેન.. તમે મને ના પાડો છો ને તમે પોતે... તમે જરાય દુઃખી થાવ એ મને ગમતું નથી.” લક્ષ્મી એનું ભરાઈ આવેલું ગળું સાફ કરતી બોલી, “જો હુંય ભૂલી નથી તો તમે તો એનાં મા.”
રોકી રાખેલો બંધ છૂટી ગયો હોય એમ લક્ષ્મી ધ્રુસકે ને ધ્રુસકે રડવા લાગી. લક્ષ્મી...!” સુનંદાએ એને અટકાવી, “કહ્યું ને, રડવાનું નથી.”
‘તોય બેન, જે યાદ આવે એ યાદ આવ્યા વગર રહે ?' લક્ષ્મી સાડીના છેડાથી આંખો લૂછવા લાગી, “સવારનું શેમાંય મન ચોંટતું નથી, એટલે તો તમારી પાસે હાલી આવી...”
સારું કર્યું.' સુનંદાએ કહ્યું.
બેન, બાબાભાઈ હોત તો આજે.. આજે પચીસ વરસના થયા હોત...' લક્ષ્મી ધીમા અવાજે બોલી, જાણે બીજું કોઈ સાંભળી ન જાય એટલું પૂરતું નહોતું, એ પોતે અને સુનંદા પણ સાંભળે નહીં તો સારું.
સુનંદા ફિક્કુ હસી. પલંગ પર બેઠી. બારી બહાર જોવા લાગી. લક્ષ્મીની વાત સાચી હતી. મોટુ આજે પચીસ વરસનો થયો હોત. મોટુ હોત તો સુનંદા અહીં ન હોત, એ હજી પણ એના વાલકેશ્વરના ઘરમાં રહેતી હોત. દર વરસે અહીં યોજે છે એ કાર્યક્રમ એમના ઘરમાં મોર્ની હાજરીમાં જુદી રીતે યોજાતો હોત. આ આશ્રમ, આટલાં બધાં બાળકો, જીવનમાંથી શ્રદ્ધા ગુમાવી બેઠેલી સ્ત્રીઓ અને વૃદ્ધ વડીલો - કશું જ આ જગ્યાએ ન હોત. કદાચ આશ્રમની આ ચાર એકર જમીન પર સુનંદાના પતિ પુરુષોત્તમભાઈની ફેક્ટરી ધમધોકાર ચાલતી હોત.
સુનંદા ઊભી થઈ. જે બન્યું નહોતું એનો વિચાર કરવાનો કોઈ અર્થ નહોતો. જે હતું એના પર ધ્યાન આપવાનું હતું.
લક્ષ્મી, જો તો, રસોડામાં બધું બરાબર ચાલે છે ને ? મહેમાનો પણ હવે આવવા લાગશે. એ લોકે જમીને જશે. ને જો, બહાર સ્ટેજ પર બધી વ્યવસ્થા થઈ ગઈ છે ને ?”
એ ઇચ્છતી હતી કે લક્ષ્મીનું ધ્યાન ફરીથી કામમાં પરોવાય. હા બેન, બધી તૈયારી થઈ ગઈ છે.” છતાં એક વાર નજર નાખી આવ, કશું રહી જાય નહીં.'
'લક્ષ્મી જવા લાગી. અચાનક ઊભી રહી. : “બેન, આપણે દર વરસે આજના દિવસે સવારે પૂજા કરાવીએ છીએ અને પછી કાર્યક્રમ કરીએ
છીએ. છતાં કોઈ જાણતું નથી કે આપણે કયા દિવસની ઉજવણી કરીએ છીએ.'