________________
84
જોરાવરસિંહ જાદવ શેઠ, હું વણિક છું. હું તમારી પાસે પૈસાની માગણી કરવા નથી આવ્યો. સાધર્મિક છું એટલે અરજ ગુજારવા આવ્યો છું કે મહાજન મારા ઘેર છાશું પીવા પધારે.'
આપનું નામ ?”
‘લોકો મને ખેમો દેદરાણી તરીકે ઓળખે છે. મહાજન મારા આંગણે પગલાં કરી આંગણું પવિતર કરતા જાય એટલી જ મારી અરજ છે. સાંભળ્યું છે કે જૈન ધર્મના શ્રેષ્ઠીઓનું મહાજન દુકાળના ટાણે જગતને જિવાડવા માટે નીકળ્યું છે. શ્રેષ્ઠીઓ પોતાના સંગ્રહો ખાલી કરવા મંડાણા છે. ગરીબ ખેડૂતો કણમાંથી અર્ધા કણ આપે છે. મોટા મનના મહાજનો એ કણને મણ માની એનો સ્વીકાર કરે છે. હુંય યથાશક્તિ કંઈક અર્પણ કરીશ.'
આમ કહેતો ખેમો દેદરાણી મહાજનના પગમાં પાઘડી ઉતારી એમને પોતાને ઘેર લઈ ગયો. દેદરાણીની ડેલીમાં મહાજને મુકામ કર્યો. ઓશરીમાં રાતી જાજમ માથે ગાદલાં ને તકિયા નંખાઈ ગયાં. ઓતારિયા(ગામ)ના ટાઢાબોળ ગોળામાંથી પાણીના કળશ્યા આવ્યા. હાથ-મોં ખંગાળી શેઠિયાઓએ જામા ને પાઘડિયું ખીંટીએ ટાંગ્યાં ને મુસાફરીનો થાક હળવો કરવા સૌ આડા પડખે થયા.
ત્યાં તો ગામના શેઠિયાઓ આવી ગયા. રસોઈ તૈયાર થતાં સૌ પ્રેમથી જમ્યા. જમ્યા પછી ચાંપશી મહેતાએ ટીપ કાઢીને મંઈ નામ માંડ્યું: ખેમા દેદરાણી હડાળા ભાલ. અને ટીપે દેદરાણીના હાથમાં મૂકી.
સોનારૂપાની વાટકીઓમાં દૂધ પીને મોટા થયેલા ખેમા દેદરાણીના પિતા જીવા દેદરાણી ખાટલામાં બેઠા બેઠા હોકો ગગડાવે છે. નેવું વર્ષના કાળના ઝપાટા ખમીને બેઠેલા નવકારસી બાપ બેઠા બેઠા નવકારમંત્ર જપે છે. ખેમા દેદરાણીએ આવીને બાપને ટીપ બતાવીને એટલું જ કીધું:
બાપુ, દેશમાં દુકાળ ડાકલિયું વગાડે છે. ભૂખના દુઃખે માનવી રિબાઈ રિબાઈને મોતને ભેટે છે. આ માનવીઓને જીવતદાન દેવા માટે બેગડાએ બે હાથ જોડીને મહાજનને વિનંતી કરી છે. મહાજન ગામોગામ જઈને અનાજ અને પશુઓ માટે ઘાસચારો એકઠો કરવા અરજ ગુજારે છે. આ બધા શ્રેષ્ઠીઓ આપણા આંગણે પધાર્યા છે. આપણે બાપુ, શું આલશું ?'
મોં પર આનંદની રીંછડી રમાડતા તપસ્વી બાપ એટલું જ બોલ્યા,
બેટા ખમા ! વધુ પૈસા ભેગા કરવાથી આપણે ન ઇચ્છીએ તોય અધરમ થાય. અન્યાય થાય. લક્ષ્મીને સારા કામમાં ન વાપરીએ તો બૂરાં કામ કરાવે. ધન ઘડી ધન ભાગ્ય. દીકરા આપણી સાત પેઢી તરી જાય એવો ઊજળો અવસર આવ્યો છે. મહાજન આગળ કણના સંધાય કોઠાર ઉઘાડા મૂકી ઘો. માનવતાનો સાદ પડે ત્યાં આપણાથી મૌન કેમ બેસાય ? જીવોને જિવાડવાનું પુન્ય શાસ્ત્રોમાં મોટું મનાયું છે. આપણા પૂ. સૂરીશ્વરજી મહારાજસાહેબે આજથી પાંચ વર્ષ પૂર્વે કોઠારો કરાવી એમાં કણ (અનાજ) સંઘરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. મેં અઢળક દ્રવ્ય ખર્ચીને કણના કોઠારો ભર્યા છે. સંતની આગમવાણી આજ સાચી પડતી જણાય છે.'