________________
ઉપોદ્ધાત.
નિમણાય.
આપણી ભારત ભૂમી ઉપર પરાક્રમી રાજાઓનાં તથા મહાત્માઓનાં ચરિત્ર લખવાને સંપ્રદાય પ્રાચીન કાળથી છે એ ચરિત્ર લખવાનો ઉદેશ તો એ જ છે કે, લોકે તે ચરિત્ર વાંચી બનતા સુધી પિતાનું વર્તન, તે ચરિત્રમાં વર્ણવેલા પરાક્રમી તથા મહાત્માઓની પેઠે રખે મહાભારત, રામાયણ આદિ ગ્રંથો વાંચીને પણ એજ અર્થ લેવાનો છે જે પાંડવોની પેઠે વર્તન રાખવું, પણ કરવોની પેઠે નહીં). રામચંદ્રની પેઠે વર્તન રાખવું, એટલે પિતાની આજ્ઞા પાળવી, એક પત્રિવત પાળવું, ઈત્યાદિ; પણ રાવણની પેઠે નીતિવિરૂદ્ધ વર્તન રાખવું નહીં.
ગુર્જર દેશમાં પ્રસિદ્ધિ પામેલા મૂળરાજના વંશમાં જન્મેલો કુમારપાલ પોતે પરાક્રમી, ધાર્મિક, રાજનીતિમાં કુશલ ઈત્યાદિ અનેક વર્ણનીય ગુણવાળો થઈ ગયો. તેનું ચરિત્ર ચારિત્રદર કવિએ પધાત્મક કાવ્યમાં રચેલું છે, જેની કવિતા રસમય હોવાથી મનહર છે.
આપણા વિદ્યાવિનોદી શ્રીમંત સરકાર ગાયકવાડ શ્રી સયાજીરાવ મહારાજાની, સ્વારી જ્યારે પાટણની મુસાફરીએ ગઈ હતી ત્યારે પક્ષપાત રહિત અને પ્રજાહિતને માટે ઉપાયો લેતા એવા પોતે જેન ભ ડારમાંનાં ઉપયોગી પ્રાચીન સંસ્કૃત પુસ્તકો પસંદ કરી તેમનાં ભાષાન્તર કરાવવાનો ઉદાર હુકમ કર્યો. તે અન્વયે એક સંસ્કૃત શોધક ખાતુ સ્થાપી તેના ઉપરી તરીકે છે. મણીલાલ નભુભાઈ દ્વિવે
