________________
પ્રથમ પ્રકાશ તેવા મનુષ્યોને જન્મ આ દુનિયા ઉપર મનુષ્યરૂપે નજ થ જોઈએ. આ કહેવું તેમનું યથાર્થ છે, કેમકે વિચાર અને તેને અનુસારે પ્રવર્તન કરવાનું સામર્થ્ય માનવામાં જ છે. જ્યારે તેવું સામ પામીને તે સામને પગ કરવામાં આવે અને માનવનિથી નીચા ઉતરી તિર્યંચ અને નરકાદિ ભામાં અટન કરવું પડે તો તેના કરતાં તેઓને તિર્યપણું વધારે સારું છે, કે વિચારપૂર્વક જેમાં આત્મશક્તિને દુરૂપયેાગ કરવાપણું નથી. આવા કઠેર શબ્દો કહીને પણ માનને જાગૃત કરવાનું આચાર્યશ્રીનું કથન એ આ દુનિયાના પામર જીવો ઉપર આંતરિક કરૂણારસને સૂચવી આપે છે, અને ઘેર નિદ્રામાં પડેલા દુનિયાના જીવોને જાગૃત કરવાને એક મહાન વાત્ર તુલ્ય છે. ૧૪
મોક્ષનું કારણગ.
चतुर्वर्गऽग्रणीर्मोक्षो, योगस्तस्यच कारणम् ।
ज्ञानश्रद्धानचारित्र, रूपरत्नत्रयं च सः ॥१५॥ ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ આ ચારે વર્ગોમાં મેક્ષ તેજ ઉત્તમ છે. એ મોક્ષનું કારણ રોગ છે. જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને ચારિત્ર રૂપ ત્રણ રસ્તે તે પેગ કહેવાય છે. ૧૫ |
વિવેચન–આ દુનિયાના અને સાધ્ય કરવા તરીકે ગણાતાં અર્થ, કામ, ધર્મ અને મોક્ષ આ મેટા ચાર વિભાગે યા કાચે છે. તે ચારમાં બીજા સર્વ વિશેષ કાર્યોને સમાવેશ થઈ શકે છે. તેમાં અર્થ–પૈસે પેદા કરવામાં અને તેનું રક્ષણ કરવામાં ઘણે કલેશ છે. રાગદ્વેષાદિની ઉત્પત્તિનું કારણ છે, અને કર્મબંધનકરાવી દુર્ગતિમાં પાડવાનું એક મહાન નિમિત્ત છે. કામ એટલે પાંચ ઇદ્રિના સુખો ભેગવવાં, તે સુખ ક્ષણિક અને તુચ્છ છે, આપાત (દેખાવા માત્ર) રમણીય છે તથાપિ વિપાક મહાન દુખ દે છે. તૃપ્તિ તે થતી નથીજ. પણ વિશેષમાં ઈચ્છા વૃદ્ધિગત થાય છે. અજ્ઞાન દશામાં વિશેષ પ્રેરે છે. જ્ઞાનદશા ભુલાવે છે, અને સંસારપરિભ્રમણમાં સહાયક છે.
