Page Text
________________
૨૯૪
થઈ જાય છે, અને તેને કોઈ પણ ઠેકાણે લક્ષ-રાખી ચિત્તને ડેરાવવું તે ધારણ કહેવાય છે.
ધારણાનું ફૂલ एषामेकत्र कुत्रापि स्थाने स्थापयतो मनः।
उत्पद्यते स्वसंवित्ते बहवः प्रत्ययाः किल ॥८॥ ઉપર બતાવેલ સ્થળામાંથી કોઈ પણ એક ઠેકાણે મનને લાંબા વખત સ્થાપન કરવાથી નિચે સ્વસવેદન થાય (પ્રતીતિ થાય તેવા અનેક પ્રત્યયે (પ્રતીતિ) ઉત્પન્ન થાય છે. ૮.
પૂર્વે કહી આવ્યા તે જીવિત, મરણ, જય, પરાજ્ય, લાભાલાભાવિગેરેનિમિત્ત તથા બીજા પણ રૂપ રસાદિક જ્ઞાનના પ્રત્યા થઈ આવે છે.
વિવેચન-ધારણું, ઈદ્રિને અને મનને વિષયામાંથી કાઢયા પછી થાય છે. પાંચ ઈદ્રિયોથી જે કાંઈ સંભળાય છે, જેવાય છે, સુંઘાય છે, ચખાય છે અને સ્પર્શાય છે, તે સર્વમાંથી મનને કાઢી, વિષયે વિમુખ મન રહ્યું, તે મનને નાકના અગ્રભાગપર, કપાલપર, ભ્રકુટીપર, તાલુમાં, નેત્રમાં, મુખમાં, કર્ણમાં, મસ્તક પર સ્થાપન કરતાં એક પણ ઈદ્રિયગોચર વિચાર બે ત્રણ મિનિટ પછી આવશે નહિ. આટલું જ નહિ, પરંતુ જે કંઈ પૂર્વે નહિ અનુભવેલું કેટલુંક પ્રત્યક્ષ થવા લાગશે. કેઈ વેળા દિવ્યગંધ, દિવ્યરૂપ, દિવ્યસ્પર્શ, દિવ્યરસ કે દિવ્યસ્વર જેવું લાગશે, પરંતુ તેને પણ ઈદ્રિના સૂક્ષ્મ વિષય ગણ મનમાંથી હડસેલી કાઢતાં, મનમાં કેઈ અપૂર્વ શાંતિ અનુભવાશે. આવું બાહ્ય આંતરૂ વિષય ત્યાગવાળું મન તેજ ધારણાને ચાગ્ય થયેલું કહેવાય. અને જ્યારે પૂર્વે કહેલા નાસિકાગ્રભાગ વગેરે પર સ્થાપન કરતાં સ્થિર નિર્મળ થઈ જતું જેનું ધ્યાન કરવું હશે, તેનું તેનું ધ્યાન યથાર્થ થઈ શકશે. તે તે સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ થશે, એટલું જ નહિ પણ આત્મસ્વરૂપની પણ સન્મુખ થઈ અપૂર્વ આનંદ આપશે ધારણાને એક અર્થ એ છે કે તેને કોઇ દેશમાં બાંધવું, તે ઉપર પ્રમાણે બાહાંતર વિષયમાંથી પ્રત્યાહાર થતાં સહજ ધારણા થઈ શકે છે. ! ॥इति श्री आचार्य हेमचंद्र विरचिते योगशाखे मुनि श्री केशर-. . વિજયતિ યાજો પણ કારા -
| SR No. | 011634 |
| Book Title | Yogshastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kesharvijay |
| Publisher | Vijaykamal Keshar Granthmala Khambhat |
| Publication Year | 1924 |
| Total Pages | 416 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |