________________
નિર્જરા ભાવના સ્વરૂપે ? રાહ રૂપ રાજરસ્તામાં રાગદ્વેષરૂપ ખુલ્લાં કારેએ કર્મરૂપ ધૂળ ભરાય છે. પણ જે દ્વારે બંધ કરવામાં આવ્યાં હોય તે કર્મ રૂપ ધૂળ ભરાવાને સંભવ નથી. અથવા જેમ સરોવરમાં પાણી આવવાના રસ્તાઓ ખુલ્લા હોવાથી તે દ્વારા પાણું અંદર આવે છે, અને તે દ્વારે બંધ કરવાથી પાણી આવતું અટકે છે. તેમ અઢાર પાપસ્થાનકરૂપ દ્વારથી પાપરૂપ પાણી આ જીવ સરેવરમાં આવે છે, અને તે પાપસ્થાન કેને બંધ કરવાથી પાપ આવતું અટકે છે. અથવા વહાણમાં છિદ્ર હોવાથી છિદ્રદ્યારે પાણું અંદર પેસે છે, પણ છિદ્રબ ધ કરવાથી પાછું આવતું અટકે છે, તેમ ગાદિ આશ્રવ દ્વારે બધ કરવાથી સંવરવાળા જીવમાં કર્મ દ્રવ્યને પ્રવેશ થતો નથી. સવરે કરી આશ્રવદ્વાન રેધ કરે. આ સવર ક્ષમાદિ ભેદથી અનેક પ્રકારને છે જે પૂર્વે કહેવાય છે. તથાપિ સક્ષેપમાં એજ કહેવાનું છે કે મિથ્યાત્વના અનુદયથી મિથ્યાત્વ સવર, દેશથી વિરતિ કરતાં દેશ. વિરતિ સવર, સર્વથા વિરતિ કરતાં સર્વવિરતિ સ વર, અપ્રમત સયતિને પ્રમાદ સંવર, પ્રશાંત મોહ યા ક્ષીણમેહ ગુણઠાણે કષાય સંવર. અને અગી કેવલી (ચાદમે ગુણઠાણે) પરિપૂર્ણ વેગ સંવર આ પ્રમાણે આશ્રવના નિરોધરૂપ સંવર કહ્યો. આ સંવર સર્વ ભાવનામાં શિરોમણિ તુલ્ય છે. માટે આ ભાવનાનું વાર વાર મનનપૂર્વક રટણ કરવું, જેથી કર્મબ ધ રેકવાના કારણોમાં પ્રબળ જાગૃતિ થતાં સંવરની પ્રાપ્તિ થાય.
આ પ્રમાણે પ્રયત્ન કરી આશ્રવને રોકવાથી સંવર એટલે આવતાં કમ બંધ થાય છે. તે સ વર ભાવના. કહેવાય છે. ;
નિર્જરા ભાવનાનું સ્વરૂપ, संसारबीजभूतानां कर्मणां जरणादिह । निर्जरा सा स्मृता द्वेधा सकामा कामवनिता ।। ८६ ॥. ज्ञेया सकामा यमिनामकामा त्वन्यदेहिनां । कर्मणां फलवल्पाको यदुपायात्स्वतोऽपि च ।। ८७ ॥ सदोषमपि दीप्तेन सुवर्ण वहिना यथा। तपोऽमिना तप्यमानस्तथा जीवो विशुध्यति॥ ८८॥
