________________
आचारचिन्तामणि- टोका अध्य. १ उ. ५ सू. १ वनस्पतिप्ररूपणा
५९६
वनस्पतिभ्यस्त्वेतावान् विशेषः - प्रत्येकशरीराः परस्परं संमिश्रिता अपि भिन्ना एव तिष्ठन्ति, साधारणशरीरास्त्वन्योन्यानुविद्धा इति ।
पत्रेषु प्रत्येकं मूलजीवाद्भिन्न एकैको जीवः । उक्तं हि प्रज्ञापनायामेकास्थिकबहुवीजवृक्षप्ररूपणावसरे - " पत्ता पत्तेयजीविया " इति ।
तथा-तालसरलनालिकेरवृक्षाणां स्कन्धश्चैकजीवः । तदुक्तम्" णाणाविहठाणा, रुक्खाणं एगजीविया पत्ता । धोविएगजीवो, ताल - सरल - नाकिएरीणं "॥
छाया - नानाविध संस्थानानि, वृक्षणाम् एकजीविकानि पत्राणि । स्कन्धोऽपि एकजीवः, तालसरल नारिकेलानाम् || (प्रज्ञा० )
जीव आपस में मिले हुए भी भिन्न-भिन्न रहते है किन्तु साधारणशरीरवाले जीव आपस में अनुविद्ध - एक रूप होकर रहते है । तात्पर्य यह है कि - प्रत्येकशरीरी जीवों का शरीर अलगअलग होता है किन्तु इन साधारणशरीरी जीवों का शरीर एक ही होता है ।
पत्तों में मूल जीव से भिन्न एक-एक जीव अलग-अलग होते है । प्रज्ञापना सूत्र में एकबीज और बहुबीज वृक्षों की प्ररूपणा करते हुए कहा है- 'पत्ता पत्तेयजीविया' अर्थात् पत्ते प्रत्येक जीव वाले है ।
तथा ताल, साल, नालिकेर आदि वृक्षों का स्कन्ध एक जीव है । कहा है
" नाना प्रकार के आकार वाले वृक्षों के पत्ते प्रत्येकजीव हैं और ताल, सरल तथा नारियल के स्कन्ध एकजीव हैं 1
"3
જીવ પરસ્પર મળેલા છતાં પણ ભિન્ન-ભિન્ન રહે છે; પરન્તુ સાધારણ શરીરવાળા જીવ પરસ્પરમાં અનુવિદ્ધ એકરૂપ થઈને રહે છે. તાત્પર્ય એ છે કે-પ્રત્યેકશરીરી જીવાનાં શરીર અલગ-અલગ હાય છે. કિન્તુ આ સાધારણશરીરી જીવાનુ શરીર એકજ હાય છે.
यत्तां-यांहडांभां, भूख लवधी भिन्न भे-भे! लव अलग-अलग होय छे. પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રમાં એકખીજ અને મહુખીજ વૃક્ષેાની પ્રરૂપણા કરતા થકા કહ્યું છે કેઃ
"
पत्ता पत्तेयजीविया' अर्थात् यत्तां प्रत्ये लववाजा है.
તથા તાલ, સરલ, નાળિએર આદિ વૃક્ષાનાં સ્કંધ એક જીવ છે, કહ્યુ છે કેઃ“નાના પ્રકારના આકારવાળા વૃક્ષાનાં પત્તાં-પાંદડાં પ્રત્યેકજીવ છે. અને તાલ, સરલ તથા નારિએલના ધ એકજીવ છે. ''
