________________
ગુણાકારની ટૂંકી અને સહેલી રીતે
૯ પછી ૧૧ નું પતાવવું જોઈએ. ૧૦ – ૧ = ૯ અને ૧૦ + ૧ = ૧૧. આમાં કેન્દ્રસ્થાને ૧૦ છે અને તેમાં ૧ એ છે કે વત્તે કરવાનું છે, જે મૂળ રકમને બાદ કરવાથી, કે ઉમેરવાથી થઈ શકે છે. દાખલા તરીકે ૧૮ ને ૧૧ થી ગુણવા હોય તે –
૧૮૪૧૦ = ૧૮૦ + ૧૮ = ૧૯૮
આ રીતે તેને ગુણાકાર થઈ શકે. અને ધારે કે પદ ને ૧૧ થી ગુણવા છે, તે–
પ૬ ૪૧૦ = પ૬૦+૫૬ = ૬૧૬ આ રીતે તેને ગુણાકાર થઈ શકે. કદાચ રકમ મેટી, હોય તે પણ ફિકર નહિ. દાખલા તરીકે ૪૭૩ ને ૧૧ થી ગુણવા છે, ત્યાં આટલું જ કરવાનું કે
૪૭૩ ૪ ૧૦ = ૪૭૩૦+૪૭૩ = પર૦૩ શું આ રીત ચાલુ પદ્ધતિ કરતાં વધારે સરલ નથી?
અગિયારના ગુણાકારમાં બીજી પણ એક રીત અજમાવી શકાય એવી છે અને તે આના કરતાં પણ ટૂંકી છે, પરંતુ તે માટે શેડો અભ્યાસ જોઈએ. આ રીતમાં તે સંખ્યા જોઈને જ તેને જવાબ લખવાનું હોય છે. તેમાં બીજાં કેઈ પગથિયાં માંડવાના હોતાં નથી. તે શી રીતે લખાય છે? એ અહીં જણાવીશું.
જે રકમને ૧૧ વડે ગુણવી હોય તેને છેલ્લે આંકડે એને એ જ રાખવું. પછી એકમ અને દશક, દશક અને
