________________
ભાભર રહસ્ય.
આ રીતે ભક્તામર સ્તોત્રમાં અર્થાલંકારો વિવિધરૂપે સ્ફુર્યાં છે અને તે અન્યાન્ય અલંકારોની સાથે એક એ ત્રણ રૂપમાં વ્યક્ત થવાને લીધે કે' સ્થળે શબ્દાલ’કાર —પ્રધાન હાવા છતાં અને અન્યત્ર અર્થાલ'કાર–પ્રધાન હોવા છતાં ક્ષીર–નીરરૂપે, છાયાદ રૂપે, નરસિંહરૂપે, માંસૂઢકરૂપે અને ચિત્રવર્ણ રૂપે એક બીજાથી મળી ઉદ્ભાસિત થયા છે. એટલે ઉયાલકારોની કોટિમાં તેની ગણના થાય છે. ભકતામસ્તોત્રનાં ઘોની સરખામણી
oc
શાસ્ત્રકારોનું થન છે કે—
त एव पदविन्यासास्ता एवार्थ - विभूतयः । तथापि नव्यं भवति काव्यं ग्रथनकौशलात् ॥ અર્થાત્ કાન્યામાં તેના તે પવિન્યાસા હોય છે અને તેની તે જ અર્થની વિભૂતિઓ હોય છે, છતાં કાવ્યકારના ગ્રંથનકૌશલથી તેનું કાવ્ય નવુ બની જાય છે. આ ઉક્તિને અનુસરી વિચાર કરતાં આચાર્ય શ્રી માનતુંગસૂરિએ ભકતામરતેંત્રની રચનામાં પ્રાચીનકાળથી ચાલી આવતી કાવ્યપદ્ધતિના આદર કરી તેમાં પ્રસિદ્ધ ઉપમાના, ઉપમેય અને પોતાનાં કથનને રમણીય અનાવવાનાં ઉપાદાનાને જ આશ્રય આપ્યો છે, છતાં તેમનું ગ્રથન—કૌશલ અદ્ભુત થયુ' છે. આ વાતને વધારે સ્પષ્ટ કરવા માટે કેટલાક વિશિષ્ટ કવિઓનાં પાની સાથે આ સ્તુતિકારનાં વચનાને પરખી લઈએ,
સ્તુતિસાહિત્યમાં સ્તોત્રકાર પ્રાયઃ પેાતાની અજ્ઞાનતા, અસમતા અને સ્તોતવ્યની મહત્તાનું નિર્દેશન કરે છે. તે
