________________
મંત્રગ્રહણમાં વિધિ તથા નિષેધ
૩૪૭ સત્યવાદી, પ્રશાંત ચિત્ત અને પિત–માત હિતમાં રત હોય છે, તે જ ગુરુ થવાને ચગ્ય છે. જે મંત્રપ્રદાન કરી ઉદ્ધારા કરી શકે છે તથા અભિશાય દ્વારા વિનાશ કરવામાં સમર્થ છે, તે જ એક સદગૃહસ્થ બ્રાહ્મણ ગુરુના ગૌરવમય પદને. સુશોભિત કરવા ચોગ્ય છે. જે વ્યક્તિ ગુરુને મનુષ્ય, મંત્રને અક્ષર તથા દેવ-પ્રતિમાને શિલા સમજે છે, તેને ઘેર નરક પ્રાપ્ત થાય છે. જેના પર મહાદેવ રૂષ્ટ થાય છે, તેની રક્ષા. ગુરુ કરી શકે છે, પણ ગુરુદેવ કુપિત થતાં તેને કઈ વિસ્તાર નથી. ગૃહીત મંત્રને પરિત્યાગ કરવાથી મૃત્યુ, ગુરુને પરિત્યાગ કરવાથી દરિદ્રતા તથા ગુરુ અને મંત્ર બંનેને ત્યાગ કરવાથી ઘર નરક પ્રાપ્ત થાય છે.
મંત્ર લેવામાં વિશેષતા એ છે કે ઉદાસીન વ્યક્તિ ઉદાસીથી, વનસ્થ વનવાસીથી, યતિ યતિથી, ગૃહસ્થ ગૃહસ્થથી અને વૈષ્ણવ વૈષ્ણવથી મંત્ર ગ્રહણ કરે. ગૃહસ્થ કદી પણ ઉદાસીન કે સંન્યાસી આદિથી મંત્ર લે નહિ. પિત્રાદિથી મંત્ર ગ્રહણ કરવાને નિષેધ છે. ચેગિનીતંત્રમાં લખ્યું છે કે “પિતા, માતામહ, કનિષ્ઠ સહદર (નાને ભાઈ) અને શત્રુપક્ષમાં રહેલી વ્યક્તિઓથી મંત્ર ગ્રહણ કર નહિ, સયામલમાં લખ્યું છે કે “પતિ પિતાની ભાર્યાને, પિતા પુત્ર તથા કન્યાને તથા ભાઈ ભાઈને મંત્ર આપે નહિ.” પતિ જે સિદ્ધ માંત્રિક હોય તે તે પત્નીને મંત્ર આપી શકે છે. પિત્રાદિ જે સિદ્ધ માંત્રિક હોય છે તેનાથી મંત્ર લેવામાં કઈ દેષ નથી.
