________________
મંત્રપ્રયોગ
૨૭૩ તંભનકર્મના પ્રણે ઉપકારી થઈ શકે છે અને તેથી જ તાંત્રિક કર્મમાં તે સ્થાન પામેલા છે. .
દુર્જન મનુષ્ય આ કર્મને પણ દુરુપયોગ કરી શકે છે. કેઈ સાથે છેડે અણબનાવ થયે કે આ પ્રયોગ કરે તે પેલી વ્યક્તિને હાથ–પગ રહી જાય છે, કેડે ઝલાઈ જાય છે કે વાચા પણ બંધ થઈ જાય છે. સ્તંભનાગ આવા કોઈ શુદ્ર હેતુ માટે નથી જ. ઉપર જણાવ્યું તેમ કોઈ શુભ કે સુંદર પરિણામ લાવવા માટે જ તેને ઉપયોગ કરવાને છે.
જે પ્રગથી વિધી વ્યક્તિઓના સમૂહમાં ફૂટ પડે અને એ રીતે તેમનું વિઘાતક બળ ટી જાય, તેને વિદ્વેષણ કર્મ કહે છે. રાજ્યની રક્ષા માટે કે અનુચિત સંગઠન તેડવા માટે આ કર્મને પ્રવેગ થાય તે ઈષ્ટ છે. શુદ્ર સ્વાથ હેતુ માટે તેને પ્રવેગ કરવાને નથી.
જે પ્રયાગથી સામી વ્યક્તિની માન~મર્યાદા તટે તથા તેને ગામ કે દેશ છોડવાનો વખત આવે, તેને ઉચ્ચાટન કર્મ કહે છે. આ એક પ્રકારનું ઉગ્ર કર્મ છે અને અન્ય કઈ ઉપાય કામ ન લાગતે હેય ત્યાં બહુ સમજી-વિચારીને તેને પ્રગ કરવા જેવો છે.
એક રાજ્યને દિવાન દુરાચારી હતું અને તે કોઈ રીતે પિતાને દુરાચાર છેડતું ન હતું. રાજ્યની ઘણીખરી સત્તા તેના હાથમાં હતી, એટલે કેઈ તેને કશું કરી શક્તા ન હતા. આખરે ગામના બે ચાર ડાહ્યા માણસોએ ભેગા થઈને એક મંત્રવાદી આગળ ઉચ્ચાટનને પ્રયોગ કરા. ૧૮
